ડાયલોગમાં ડાયલેક્ટ કોચનો જાદુ!: ‘દંગલ’માં હરિયાણવી શીખવા માટે આમિરને સમય લાગ્યો, ‘સામ બહાદુર’ માટે વિક્કીએ શીખી ઘણી ભાષાઓ

શું તમે ક્યારેય નોટિસ કર્યું છે કે કેટરિના કૈફ, જેકલીન ફર્નાન્ડીઝ અને નોરા ફતેહી જેવી વિદેશી મૂળની એક્ટ્રેસ ફિલ્મોમાં કેવી રીતે હિન્દી બોલે છે? તેમને ભાષા અને બોલી શીખવવા માટે એક ખાસ કોચ પણ રાખવામાં આવ્યો છે. જેને ડાયલેક્ટ કોચ કહેવામાં આવે છે.

છેલ્લાં ઘણાં વર્ષોમાં ફિલ્મોમાં ડાયલેક્ટ કોચની ભૂમિકા વધી છે. એક્ટરના પર્ફોર્મન્સ પર ભાષાની સીધી અસર પડે છે. ડાયલેક્ટ​​​​​​ કોચિંગ એક્ટરના પાત્રને સુધારવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. ‘તનુ વેડ્સ મનુ’ અને ‘દંગલ’ જેવી ફિલ્મોમાં અનુક્રમે કંગના રનૌત અને આમિર ખાનની હરિયાણવી એક્સેન્ટ લોકોને આજે પણ યાદ છે.

‘રીલ ટુ રિયલ’ના નવા એપિસોડમાં, આપણે ફિલ્મોમાં ડાયલેક્ટ ​​​​કોચની ભૂમિકા વિશે વાત કરીશું. આ માટે અમે ફેમસ ડાયલેક્ટ કોચ વિકાસ કુમાર, હેતલ વારિયા અને સુનીતા શર્મા સાથે વાત કરી.

તેમણે કહ્યું કે, ભાષા શીખ્યા પછી, જ્યારે જ્હોન અબ્રાહમે તેનો પહેલો શોટ આપ્યો, ત્યારે તે રડવા લાગ્યો. જ્યારે ‘દંગલ’ની તૈયારી કરતી વખતે, આમિર ખાને અન્ય કલાકારોની તુલનામાં ભાષા શીખવામાં ઘણો સમય લીધો.

ઉચ્ચાર અને બોલી વચ્ચે શું તફાવત છે? ઉચ્ચારો એ લોકો જે રીતે શબ્દો બોલે છે અને તે બોલીનો માત્ર એક ભાગ છે. વ્યક્તિની બોલી પણ તેના શબ્દભંડોળ, વ્યાકરણ અને સ્થાનિક શબ્દોના ઉપયોગથી બનેલી હોય છે.

એક્ટરને ભાષા શીખવવાના કોઈ નિયમો નથી વિકાસે કહ્યું, ‘એક્ટરને ભાષા શીખવવાનો કોઈ નિયમ કે ફોર્મ્યુલા નથી. ઉદાહરણ તરીકે, જેકલીન ફર્નાન્ડીઝ અને કેટરિના કૈફની બોલીમાં અંગ્રેજી ઉચ્ચારો જોવા મળે છે. બંનેને અંગ્રેજીનું ઉચ્ચારણ ઓછું હોય અને હિન્દી ભાષા પર સંપૂર્ણ પ્રભુત્વ હોય તે સુનિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે.

ભાષા શીખવવાની સાથે અમે ડાયલોગ ડિલિવરી પર પણ કામ કરીએ છીએ. જોન અબ્રાહમે શાહરૂખ ખાન સાથે ફિલ્મ ‘પઠાણ’માં કામ કર્યું હતું. તેનું હિન્દી સારું છે, પરંતુ તેનું સંપૂર્ણ ધ્યાન ડાયલોગ ડિલિવરી પર હતું. આ કારણોસર અમે આના પર પણ કામ કર્યું હતું.

‘ઇશ્કિયા’ ફિલ્મમાં નસીરુદ્દીન શાહ અને અરશદ વારસીનાં પાત્રો ભોપાલી હતાં. ફિલ્મના દિગ્દર્શક ઇચ્છતા હતા કે બંનેની સ્પીચમાં ભોપાલી બોલીની ફ્લેવર હોય. પછી અમે તે પણ કર્યું.

વિકાસે આગળ જેકલીન અને કેટરીના સાથે કામ કરવાનો પોતાનો અનુભવ શેર કર્યો. તેને કહ્યું, ‘હું બંનેને ત્યારે મળ્યો હતો જ્યારે તેઓ સારી રીતે હિન્દી શીખી ચૂક્યા હતા. ફિલ્મ ‘ટાઈગર 3’ દરમિયાન કેટરીનાની મુલાકાત થઈ હતી. કેટરિના અને જેકલીનની સૌથી ખાસ વાત એ છે કે તે બંને હિન્દી (દેવનાગરી)માં પણ સ્ક્રિપ્ટ માગે છે, જે વધુ પર્ફેક્શન લાવે છે.

એક્ટર લેખન અને ઑડિયો દ્વારા ભાષા શીખે છે વિકાસે જણાવ્યું કે, વર્કશોપ દરમિયાન તે લેખન અને ઓડિયો દ્વારા ભાષા શીખવવાનો પ્રયાસ કરે છે. કેટલાક પ્રોજેક્ટ્સ માટે, વિકાસ કલાકારોને શીખવવા માટે ફિલ્મની આખી સ્ક્રિપ્ટ પોતાના અવાજમાં રેકોર્ડ પણ કરે છે. તેની મદદથી એક્ટર તેમની ભાષા પર સરળતાથી કામ કરી શકે છે.

વિકી કૌશલ અને હુમા કુરેશી ભાષા પર ઝડપથી કામ કરે છે હેતલ વારિયાએ પણ બોલી શીખવતી વખતે આવતા પડકારો વિશે વાત કરી હતી. તેને કહ્યું કે અન્ય કામની સરખામણીમાં ભાષા શીખવવા માટે ઘણો ઓછો સમય ઉપલબ્ધ છે. દરેક કલાકારની એક મર્યાદા હોય છે. કેટલાક કલાકારો ઝડપથી શીખે છે, જ્યારે અન્ય સમય લે છે.

હેતલે વધુમાં કહ્યું કે, ફિલ્મ ‘સામ બહાદુર’માં વિકી કૌશલ અને ‘તરલા’માં હુમા કુરેશીની જેમ, બંનેએ ખૂબ જ ઝડપથી ભાષા શીખી લીધી હતી. બેમાંથી એકેય પર મહેનત કરવી પડી નથી.

ડાયલોગ બોલતાં બોલતાં જ્હોન રડવા લાગ્યો વિકાસે જોન અબ્રાહમ સાથે ફિલ્મ ‘પઠાણ’માં કામ કર્યું છે. વિકાસે કહ્યું, ‘પઠાણ’ પહેલાં ‘સત્યમેવ જયતે’ ફિલ્મમાં હું તેનો ડાયલેક્ટ કોચ હતો. શૂટિંગ પહેલાં મેં ઘણી ટેકનિકનો ઉપયોગ કરીને તેની ડાયલોગ ડિલિવરી પર કામ કર્યું હતું.

તેણે ફિલ્મના શરૂઆતના દૃશ્યમાં એક શ્લોક સંભળાવવો પડ્યો. પ્રેક્ટિસ દરમિયાન જ્યારે તેણે આ શ્લોકનો પાઠ કર્યો ત્યારે તેની આંખો ભીની થઈ ગઈ. જ્હોને કહ્યું કે, તેને આટલો સ્પષ્ટ સંવાદ આ પહેલાં ક્યારેય નથી બોલ્યો. આવું ઘણા કલાકારો સાથે થાય છે.

‘લોકો આ કામને નાનું સમજે છે’ ડાયલેક્ટ કોચને વધારે ફી મળતી નથી. પ્રોજેક્ટના આધારે ફી બદલાતી રહે છે. મોટા બજેટની ફિલ્મો માટે વધુ ફી ચૂકવવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, લોકો આ કામને નાનું પણ માને છે. ઓછી ફી ઉપરાંત, ડાયલેક્ટ કોચને એક્ટરને શીખવવા માટે ખૂબ જ ઓછો સમય મળે છે. આના કારણે પણ સમસ્યાઓ થાય છે. કોઈપણ ભાષા પર સારી કમાન્ડ મેળવવા માટે એક્ટરઓને ઓછામાં ઓછો 3 મહિનાનો સમય આપવો જોઈએ.

વિક્કીએ ‘સામ બહાદુર’ માટે ઘણી ભાષાઓ શીખી હેતલ વારિયાએ વિકી સાથે ફિલ્મ ‘સામ બહાદુર’માં કામ કર્યું છે. હેતલે જણાવ્યું કે રિયલ જીવનમાં ‘સામ બહાદુર’ ઘણી ભાષાઓ જાણતા હતા. આ કારણોસર વિક્કીને કેટલીક ભાષાઓ પણ શીખવી પડી હતી. વિકીએ શૂટિંગ શરૂ થયાના ઘણા સમય પહેલાં જ તેની બોલી પર કામ કરવાનું શરૂ કરી દીધું હતું.

હેતલે કહ્યું કે, તેને અને વિકીને 1-2 મહિનાનો સમય મળ્યો હતો. આ કારણે વિકીએ પોતાના પર સારી રીતે કામ કર્યું હતું.

આમિર ખાને હરિયાણવી બોલી શીખવા માટે સમય લીધો ફિલ્મ ‘દંગલ’ સાથે જોડાયેલી એક ઘટના પણ રસપ્રદ છે. આ ફિલ્મના કલાકારોને હરિયાણવી બોલી શીખવવાનું કામ સુનીતા શર્માને મળ્યું. આ અંગે સુનીતાએ કહ્યું કે, ‘મને આ ફિલ્મ ‘તનુ વેડ્સ મનુ’ના કારણે મળી હતી. ‘તનુ વેડ્સ મનુ’માં કંગનાનો હરિયાણવી ટોન બધાને ગમ્યો. આ પછી ‘દંગલ’ના મેકર્સે મારો સંપર્ક કર્યો. આમિર સર સહિત ફિલ્મની બાકીની સ્ટારકાસ્ટ પણ ખૂબ મહેનતુ હતી.

અન્ય કલાકારોની સરખામણીમાં આમીર સરને ભાષા શીખવામાં થોડો વધુ સમય લાગ્યો. જોકે તેમણે મારી દરેક ગાઈડલાઈનનું પાલન કર્યું હતું. તેણે નોટ્સ પણ બરાબર લખીને તૈયાર કરી હતી.’

કંગના રનૌતની શીખવાની સ્પીડ સારી છે ‘તનુ વેડ્સ મનુ’ ફિલ્મમાં સુનીતા કંગના રનૌતની ડાયલેક્ટ​​​​​​ કોચ હતી. આ વિશે સુનીતાએ કહ્યું કે, કંગના સાથે કામ કરવાનો અનુભવ ઘણો સારો રહ્યો. તેની શીખવાની ઝડપ પણ ઘણી સારી છે. તે વસ્તુઓ સમજે છે અને કામ પણ કરે છે.

સ્ત્રી કલાકારો પુરૂષ કલાકારો કરતાં વધુ ઝડપથી ભાષાને સમજે છે સુનીતાએ વધુમાં કહ્યું, ‘હું માનું છું કે સ્ત્રી કલાકારોની શીખવાની ઝડપ પુરૂષ કલાકારો કરતાં વધુ છે. મેં ‘અતરંગી રે’ ફિલ્મમાં સોહા અલી ખાનને ભોજપુરી ઉચ્ચાર શીખવ્યા હતા. તે પણ ખૂબ જ ઝડપથી શીખી ગઈ. ફિલ્મ ‘છોરી’નો બીજો ભાગ ટૂંક સમયમાં રિલીઝ થવા જઈ રહ્યો છે. આ ફિલ્મમાં સોહા અલી ખાન લીડ રોલમાં છે. મેં તેને કોચિંગ આપ્યું છે. તેની શીખવાની ઝડપ પણ ઘણી સારી છે.’