5 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
દરેક વ્યક્તિ સફળ થવા માંગે છે. પરંતુ સફળતા અમુક લોકો દ્વારા જ પ્રાપ્ત થાય છે. બાકીના લોકો આખી જિંદગી સફળતાની રાહ જોતા હોય છે. સફળતા અને નિષ્ફળતા વચ્ચે સૌથી મોટો તફાવત શું છે? એવું શું છે જે સામાજિક માપદંડો પર એક વ્યક્તિને સફળ અને બીજાને અસફળ બનાવે છે? ઠીક છે, તેની સંપૂર્ણ સૂચિ ગણી શકાય છે. પરંતુ મનોવિજ્ઞાનની દુનિયામાં ‘સેલ્ફ ઈમેજ’ એટલે કે પોતાના વિશેના અભિપ્રાયને સફળતા અને નિષ્ફળતાનું સૌથી મોટું કારણ કહેવાય છે.
પરસ્પર વાર્તાલાપમાં અથવા પ્રેરક પ્રવચનોમાં, વ્યક્તિને ઘણીવાર સલાહ મળે છે કે પોતાને પસંદ કરવું કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે તમારી જાતને કેવી રીતે પસંદ કરવી. તમારી પોતાની નજરમાં તમારી જાતને સારી અને સારી કેવી રીતે સાબિત કરવી.
આજે આપણે રિલેશનશિપ કોલમમાં આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધવાનો પ્રયાસ કરીશું.
સ્વ છબી અને સ્વ કરુણા શું છે
જો આપણે સાદી ભાષામાં સમજીએ તો સેલ્ફ ઈમેજ એટલે આપણા વિશેની આપણી ધારણા. આપણી સ્વ-છબી એ છે કે આપણે આપણા વિશે, આપણી ક્ષમતાઓ અને સપનાઓ વિશે શું વિચારીએ છીએ. બીજી બાજુ, સ્વ-કરુણા હકારાત્મક સ્વ-છબી સાથે સંબંધિત છે કારણ કે કેટલીકવાર સ્વ-છબી નકારાત્મક પણ હોઈ શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિ પોતાની જાત પર અને તેની ક્ષમતાઓ પર વિશ્વાસ કરવાનું બંધ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, માનસિક-શારીરિક સુખાકારીની સાથે, તેના સંબંધો અને તેની કારકિર્દી પણ બગડવા લાગે છે.
સાયકોલોજી ટુડેના અહેવાલ મુજબ, સ્વ-કરુણાની સ્થિતિમાં, વ્યક્તિ તેની રુચિઓ, જરૂરિયાતો અને સપનાઓ પ્રત્યે સજાગ રહે છે. તે બીજાને ખુશ કરવા પોતાની સાથે બહુ બાંધછોડ કરતો નથી. તે દુનિયા સમક્ષ પોતાને સાબિત કરતા પહેલા પોતાની નજરમાં વધુ સારા બનવાનો પ્રયત્ન કરે છે. સ્વ-કરુણા અને સકારાત્મક સ્વ-છબીની આ સ્થિતિ માનસિક-શારીરિક સુખાકારી અને તમામ પ્રકારના સંબંધો માટે પણ ફાયદાકારક છે.
ક્રિસ્ટોફર એબી, ‘હાઉ ટુ ફીલ ગુડ અબાઉટ યોરસેલ્ફ’ના લેખક, સ્વ-છબી સુધારવા માટે આ ટિપ્સ સૂચવે છે-
- સકારાત્મક વિચાર – શક્ય હોય ત્યાં સુધી, તમારા વિશે સકારાત્મક વિચારો અને તમારી શક્તિઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો. તમે જે કરી શકતા નથી તેના વિશે વિચારશો નહીં. તેના બદલે, તમે જે કરી શકો તે કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
- તમારા પોતાના વિવેચક બનો – વિશ્વના તમામ પ્રકારના લોકો અમારા વિશે તમામ પ્રકારના અભિપ્રાયો ધરાવી શકે છે. દરેકનો અભિપ્રાય સરખો હોય કે કોઈની ઈચ્છા પ્રમાણે હોય એ શક્ય નથી. આવી સ્થિતિમાં, તમારા પોતાના ટીકાકાર બનવું વધુ સારું છે. આવી સ્થિતિમાં વ્યક્તિને આત્મવિશ્વાસ અને આગળ વધવા માટે યોગ્ય દિશા મળે છે.
- તમારી જરૂરિયાતો પ્રત્યે જાગૃત રહો- એક સકારાત્મક સ્વ-છબી બનાવવા માટે, તમારા શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્યની કાળજી લેવી મહત્વપૂર્ણ છે. તમારા શરીર અને મન માટે જે જરૂરી હોય તે કરો.
- સકારાત્મક સંબંધોથી ઘેરાયેલા રહો – શક્ય હોય ત્યાં સુધી, નકારાત્મક વાતાવરણ અને લોકોથી દૂર રહો. નકારાત્મક વાતાવરણ અને વિચાર સમયાંતરે આપણા વિચારને પણ અસર કરે છે. પછી થોડા સમય પછી, આપણે આપણી જાત અને આપણી ક્ષમતાઓ વિશે નકારાત્મક વિચારવાનું શરૂ કરીએ છીએ અને આપણી જાતને ઓછો આંકીએ છીએ.
- તમારી જાતને માફ કરીને આગળ વધવું મહત્વપૂર્ણ છે – ઘણી વખત એવું બને છે કે આપણે જીવનભર આપણી કેટલીક ભૂલોને વહન કરીએ છીએ. એ જ ભૂલના બોજ હેઠળ ભવિષ્યને પણ ખોટી દિશામાં લઈ જવામાં આવે છે. આવી પરિસ્થિતિને ટાળવા માટે, તમારે પોતાનું મૂલ્યાંકન કરવું, તેના આધારે તમારી ભૂલોને ઓળખવી અને પછી ભૂલોને સુધારીને આગળ વધવું જરૂરી બની જાય છે.
- સતત શીખવું અને સ્વ-વિકાસ – તમારા વિશે સકારાત્મક અભિપ્રાય બનાવવા માટે સતત શીખવાનો અને સુધારવાનો પ્રયાસ કરો. તમારી કુશળતા વિકસાવવા અને નવી વસ્તુઓ શીખવા માટે દરરોજ નવી વસ્તુઓ અજમાવો.
- સેલ્ફ ટોક એટલે તમારી જાત સાથે વાત કરો – સકારાત્મક સ્વ છબી બનાવવા માટે તમારી જાતને સમજવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જો આપણે કોઈ બીજાને સારી રીતે જાણવું હોય તો પહેલા પોતાની જાતને સમજવી જરૂરી છે. તમારી શક્તિઓ અને નબળાઈઓને ઓળખો. જો આપણે આપણા વિશે સકારાત્મક અભિપ્રાય રાખવો હોય, તો આપણે આપણા મનને ઊંડાણપૂર્વક સમજવું પડશે. તમારે તમારી પસંદ-નાપસંદનું પણ ધ્યાન રાખવું પડશે. આ ત્યારે જ શક્ય બનશે જ્યારે આપણે આપણી જાત સાથે સમય પસાર કરીશું અને આપણા મનમાં ડોકિયું કરીશું. સેલ્ફ-ટૉક એટલે કે તમારી જાત સાથે એકલા વાત કરવી એ આ કરવાની સારી રીત હોઈ શકે છે.
ધ્યાનમાં રાખો, સકારાત્મક સ્વ છબીનો અર્થ નાર્સિસિઝમ નથી
અહીં એ ધ્યાનમાં રાખવું પણ જરૂરી છે કે સકારાત્મક સ્વ-છબી કોઈ પણ સંજોગોમાં નાર્સિસિઝમના સ્તરે ન પહોંચવી જોઈએ. જ્યારે વ્યક્તિ તેની છબી અને વર્તન પ્રત્યે અડગ બને છે, ત્યારે તે તેની ભૂલો જોવાનું બંધ કરી દે છે.
તે ઈચ્છવા છતાં પણ પોતાની જાતને સુધારી શકતો નથી. સમય પ્રત્યેની તેની વિચારસરણી નકારાત્મક બની જાય છે. આવી સ્થિતિમાં તે વ્યક્તિના સ્વભાવમાં નાર્સિસિઝમ પ્રવર્તે છે. સકારાત્મક સ્વ-છબીથી વિપરીત, નાર્સિસિઝમ સંબંધો, કારકિર્દી અને માનસિક-શારીરિક સુખાકારી પર નકારાત્મક અસર કરે છે.