દોડવું સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક કે નુકસાનકારક?: દોડતી વખતે ઘૂંટણને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખશો, જાણો ડોક્ટર પાસેથી દરેક સવાલોના જવાબ

દોડવું એ પોતાનામાં જ સંપૂર્ણ વર્કઆઉટ છે. દરરોજ થોડો સમય દોડવાથી આપણું સ્વાસ્થ્ય સ્વસ્થ રહે છે. પણ તેની પદ્ધતિ સાચી હોવી જોઈએ. શરીરના અન્ય અંગો ઉપરાંત તે ઘૂંટણ માટે પણ ફાયદાકારક છે. જો કે, કેટલાક લોકો દોડ્યા પછી તેમના ઘૂંટણમાં દુખાવો અને સોજાની ફરિયાદ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ થાય છે કે શું દોડવું ઘૂંટણ માટે નુકસાનકારક છે?

તો આજે તબિયતપાણી’માં વાત કરીશું કે દોડવાથી ઘૂંટણ પર શું અસર થાય છે. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-

નિષ્ણાત- ડૉ. યુગલ કારખુર, સિનિયર કન્સલ્ટન્ટ, ઓર્થોપેડિક્સ, નારાયણ હોસ્પિટલ, (ગુરુગ્રામ)

દોડવાથી ઓસ્ટિયો આર્થરાઈટિસનું જોખમ ધટે છે: અભ્યાસ નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ હેલ્થ (NIH)માં આ અંગે સ્ટડી પબ્લિશ થઈ હતી. જેમાં દોડનારા અને ન દોડતા લોકો પર બે દાયકા સુધી લાંબુ રિસર્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. રિસર્ચમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું કે ઓસ્ટિયો આર્થરાઈટિસ એટલે કે સાંધાના દુખાવાની સમસ્યા માત્ર 20% લોકોમાં જ હતી જે દોડતા હતા. જ્યારે 32% લોકો જેઓ દોડ્યા ન હતા તેઓ તેનાથી પીડિત હતા.

આ અભ્યાસ અનુસાર, ચાલવા કરતાં દોડવાથી ઘૂંટણ પર વધુ દબાણ આવે છે. પરંતુ આનાથી ઘૂંટણના હાડકા મજબૂત થાય છે. દોડવું અને ઘૂંટણના દુખાવા વચ્ચે સીધો સંબંધ નથી.

ઓસ્ટિયો આર્થરાઈટિસ શું છે?

સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન અનુસાર, જ્યારે સાંધામાં હાડકાંને ટેકો આપતી કોમલાસ્થિ ધીમે ધીમે બગડવા લાગે છે, ત્યારે તે પીડા, જડતા અને અપંગતાનું કારણ બની શકે છે. આને અસ્થિવા કહેવાય છે. આ સંધિવાનું સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપ છે, મોટે ભાગે 50 વર્ષની ઉંમર પછી લોકોમાં દેખાય છે. અત્યારે તેની કોઈ સંપૂર્ણ સારવાર નથી.

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) અનુસાર, 2019 માં વિશ્વભરમાં લગભગ 528 મિલિયન લોકો અસ્થિવાથી પીડિત હતા.

નેશનલ લાઇબ્રેરી ઑફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર, 1990માં ભારતમાં લગભગ 2.34 કરોડ લોકો ઓસ્ટિયો આર્થરાઈટિસ પીડિત હતા. 2019માં આ આંકડો લગભગ ત્રણ ગણો વધીને 6.23 કરોડ થયો છે.

દોડવું ઘૂંટણ માટે હાનિકારક નથી દોડતી વખતે ઘૂંટણ પર દબાણ આવવાથી સાંધામાં પ્રવાહીનું પ્રમાણ વધે છે, જે સ્મૂથનેસ જાળવી રાખે છે અને સાંધાના દુખાવામાં રાહત આપે છે. આ ઘૂંટણ સંબંધિત સમસ્યાઓનું જોખમ ઘટાડે છે. જો કે દોડતી વખતે આપણે કેટલીક સાવચેતી રાખવાની જરૂર છે.

દોડતી વખતે તમારા ઘૂંટણને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખવા ઘૂંટણ ખૂબ જ સંવેદનશીલ અંગ છે. દોડતી વખતે ઘૂંટણનું રક્ષણ કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે કારણ કે તેને ઈજા થવાથી ઘણી ગંભીર સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. જો ઘૂંટણની ઈજા ગંભીર બની જાય, તો તે કાયમી સાંધાને નુકસાન, અપંગતા, ગંભીર ઈન્ફેકશન અથવા ઘૂંટણમાં ન્યુરોવાસ્ક્યુલર નુકસાનમાં પરિણમી શકે છે. ઘૂંટણની ઇજાના મોટા ભાગના બનાવો રમતગમત દરમિયાન અથવા દોડતી વખતે પડી જવા અથવા આંચકાને કારણે થાય છે.

એક તરફ દોડવું ઘૂંટણ અને શરીર બંને માટે ફાયદાકારક છે. બીજી બાજુ, સાવચેત રહેવું અને ઘૂંટણનું રક્ષણ કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તો દોડતી વખતે તમારા ઘૂંટણને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખવું તે જોવા માટે નીચેનું ગ્રાફિક જુઓ.

દોડતી વખતે ઘૂંટણને બચાવવા માટેની કેટલીક ટીપ્સ યોગ્ય રીતે દોડવા અને સ્પોર્ટ્સ શૂઝ પહેરવા ઉપરાંત, દોડતી વખતે આપણા ઘૂંટણને સુરક્ષિત રાખવા માટે આપણે કેટલીક અન્ય બાબતો પણ કરી શકીએ છીએ. ચાલો આને નીચેના પોઈન્ટ્સ દ્વારા સમજીએ.

સ્ટ્રેચિંગ એક્સરસાઇઝ કરો સ્નાયુઓની જડતા નબળા સ્વરૂપ તરફ દોરી જાય છે, જે દોડતી વખતે ઇજાનું જોખમ વધારે છે. આવી સ્થિતિમાં દોડતા પહેલા સ્ટ્રેચિંગ એક્સરસાઇઝ કરો. આનાથી સ્નાયુઓમાં લવચીકતા વધે છે અને લાંબા સમય સુધી દોડવામાં મદદ મળે છે.

પહેલા ધીમે ધીમે ચાલો અને પછી દોડો શરીરને સક્રિય રાખવા અને થાકને ટાળવા માટે, પહેલા ધીમે ધીમે ચાલો અને પછી ઝડપથી ચાલવાનું શરૂ કરો. તેનાથી દોડવાનો સમયગાળો સુધરે છે અને શરીર સક્રિય રહે છે. સતત ખૂબ જ ઝડપથી દોડવાથી ઘૂંટણની સમસ્યા વધી શકે છે.

શરીરની ક્ષમતાનું ધ્યાન રાખો તમારા શરીરની સહનશક્તિ પરવાનગી આપે તેટલી દોડો. શરીરની ક્ષમતા કરતાં વધુ દોડવાથી શરીરને નુકસાન થવા લાગે છે. આના કારણે, શરીરમાં હંમેશા થાક અને નબળાઇ રહે છે, જે લાંબા ગાળાના લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવામાં મુશ્કેલી બનાવે છે.

ઘૂંટણ-સપોર્ટ બ્રેસેસ પહેરવા જ જોઈએ તમારા ઘૂંટણને કોઈપણ નુકસાનથી બચાવવા માટે દોડતા પહેલા ઘૂંટણની સ્લીવ્ઝ પહેરવાનું ભૂલશો નહીં. આ દોડતી વખતે પણ પગની ગતિશીલતા જાળવવામાં મદદ કરે છે. આ સાથે, ઘૂંટણની ખેંચાણ સહિત કોઈપણ પ્રકારના જોખમને ટાળી શકાય છે.

દોડવું એકંદર સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે દરરોજ મધ્યમ ગતિએ માત્ર 20 થી 30 મિનિટ દોડવાથી હાર્ટ એટેક, સ્ટ્રોક અને અન્ય ઘણી બીમારીઓનું જોખમ ઘટી જાય છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાં જુઓ કે દરરોજ દોડવું આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે કેટલું ફાયદાકારક છે.

ડૉ. યુગલ કરખુર કહે છે કે દરરોજ માત્ર થોડી મિનિટો દોડવાથી શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સારું રહે છે. જોકે દોડતા પહેલા કેટલાક નિયમોનું પાલન કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જેમ કે સ્વસ્થ આહાર લેવો અને હાઇડ્રેટેડ રહેવું વગેરે. દોડતી વખતે નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાં આપેલા મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં રાખવું જરૂરી છે.

દોડતી વખતે સંગીત સાંભળવું કેટલું યોગ્ય કે ખોટું? ડો. યુગલ કારખુર સમજાવે છે કે દોડતી વખતે સંગીત સાંભળવું એ દોડવાની સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. જો તમે ચાલતા ક્લબ, પાર્ક, ગ્રાઉન્ડ અથવા ટ્રેડમિલના નિશ્ચિત વિસ્તારમાં દોડી રહ્યા હોવ તો તમે ધીમે ધીમે સંગીતનો આનંદ માણી શકો છો. તેનાથી દોડવામાં પણ મદદ મળી શકે છે. પરંતુ જો આપણે કોઈ રોડ કે હાઈવે પર દોડતા હોય તો અકસ્માત થવાની શક્યતાઓ વધી જાય છે.

દરરોજ કેટલું દોડવું સ્વાસ્થ્ય માટે સારું છે? અમેરિકન જર્નલ ઓફ એપિડેમિયોલોજીમાં પ્રકાશિત થયેલા અભ્યાસ મુજબ, સ્વસ્થ રહેવા માટે વ્યક્તિએ અઠવાડિયામાં પાંચ દિવસમાં 2.5 કલાક અથવા દરરોજ 30 મિનિટ દોડવું જોઈએ.

શું ટ્રેડમિલ પર દોડવું ઘૂંટણ માટે ખરાબ છે? બિલકુલ નહીં, ટ્રેડમિલ પર દોડવું ઘૂંટણ માટે ખરાબ નથી. પરંતુ મેદાનોમાં દોડવું સ્વાસ્થ્ય માટે વધુ ફાયદાકારક છે. ટ્રેડમિલ પર દોડવાના પણ કેટલાક ફાયદા છે. ઉદાહરણ તરીકે, ખરાબ હવામાનમાં પણ વ્યક્તિ ટ્રેડમિલ પર દોડી શકે છે. આમાં આપણે આપણી ઝડપને નિયંત્રિત કરી શકીએ છીએ. જો કે, તે કંટાળાજનક પણ હોઈ શકે છે કારણ કે અહીં કોઈ દ્રશ્ય બદલાતું નથી.