11 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
‘શિયાળાનાં સુપરફૂડ’ સિરીઝમાં આજનું ફૂડ છે – બાજરી.
ગયા વર્ષે શિયાળામાં ‘મન કી બાત’ કાર્યક્રમમાં પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ લોકોને બાજરી વિશે જાગૃતિ વધારવાની અપીલ કરી હતી. સંસદીય દળની બેઠકમાં તેમણે સાંસદોને તેમાંથી વધુ ઉગાડવા અને ખાવાની અપીલ પણ કરી હતી.
આપણા વડીલો ઋતુ પ્રમાણે શાકભાજીની સાથે અનાજ પણ બદલીને ખાતા. શિયાળામાં તેઓ સામાન્ય રીતે બાજરી અને જુવાર જ ખાતા હતા. તેની તાસીર ગરમ છે અને તે પોષક તત્વોથી પણ ભરપૂર છે.
બાજરી આજે પણ મુખ્યત્વે આફ્રિકા અને ભારતમાં ઉગાડવામાં આવે છે. જો કે હવે સમગ્ર વિશ્વમાં તેની માગ વધી રહી છે. તેની ખાસ વાત એ છે કે તેમાં કોમ્પ્લેક્સ કાર્બોહાઇડ્રેટ હોય છે, જેથી શરીરને લાંબા સમય સુધી ધીરે ધીરે એનર્જી મળતી રહે છે.
બાજરી ખાવાથી બ્લડ શુગર લેવલ કંટ્રોલમાં રહે છે, હાડકાં મજબૂત બને છે અને કોલેસ્ટ્રોલ લેવલ ઘટે છે. તેને ખાવાથી અસ્થમા અને કેન્સરનો ખતરો પણ ઓછો થાય છે.
તેથી, આજે ‘ શિયાળાનાં સુપરફૂડ ‘ સિરીઝમાં આપણે બાજરી વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- તેનું પોષણ મૂલ્ય શું છે?
- બાજરી ખાવાથી કયા રોગોનું જોખમ ઓછું થાય છે?
- કયા લોકોએ બાજરી ન ખાવી જોઈએ?
દાદી બાજરીની ખીર બનાવતા
દાદી ઠંડીના દિવસોમાં બાજરીની ખીર બનાવતા. ખાસ વાત એ હતી કે તે તેમાં તમામ સુપરફૂડનો ઉપયોગ કરતાં. તેમાં ગોળ અને તલ પણ નાખવામાં આવતાં. અગાઉ બહુ ઓછા સાધનો અને ઊની કપડાં હતાં. તે સમયે આપણા પૂર્વજો શિયાળાના આ સુપરફૂડ ખાઈને જ સ્વસ્થ રહેતાં હતાં.
બાજરી શિયાળાનો એક એવો જ સુપરફૂડ છે, જે આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે.
બાજરી મહત્વપૂર્ણ પોષક તત્વોથી ભરપૂર છે બાજરીમાં શરીર માટે જરૂરી ઘણા પોષક તત્વો હોય છે. આ એક એવું અનાજ છે જેમાં પ્રોટીન પણ પર્યાપ્ત માત્રામાં હોય છે. તેમાં શરીર માટે જરૂરી કાર્બોહાઈડ્રેટ અને ફાઈબર પણ હોય છે. ગ્રાફિક જુઓ:
બાજરીમાં વિટામીન અને મિનરલ્સ માત્રા ભરપૂર બાજરીમાં વિટામિન B1, B2, B3 અને B6 હોય છે. આ સિવાય તેમાં આયર્ન, મેગ્નેશિયમ, ફોસ્ફરસ અને ઝિંક જેવા જરૂરી મિનરલ્સ પણ હોય છે. ગ્રાફિકમાં જુઓ કે દરરોજ એક કપ બાજરી ખાવાથી શરીરને કેટલા જરૂરી મિનરલ્સ મળે છે:
શિયાળામાં બાજરી ખૂબ જ ફાયદાકારક છે
- બાજરી ખાવાનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તે વજન નિયંત્રણમાં મદદ કરે છે. વ્યસ્ત જીવનશૈલીમાં વજન વધવું એ એક મોટી સમસ્યા છે. શિયાળામાં શારીરિક પ્રવૃત્તિ ઓછી થવાને કારણે આ સમસ્યા વધુ વધે છે. આવી સ્થિતિમાં બાજરી ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
- બાજરી ખાવાથી બ્લડ શુગર લેવલ કંટ્રોલમાં રહે છે. આનાથી કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટે છે અને હૃદય રોગનું જોખમ ઓછું થાય છે. તેમાં કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસની પૂરતી માત્રા હોય છે, જે દાંત અને હાડકાંને મજબૂત બનાવે છે.
- શિયાળામાં અસ્થમા અને શ્વાસ સંબંધી રોગોનું જોખમ ઘણી વખત વધી જાય છે. બાજરી ખાવાથી તેમનું જોખમ ઘટી શકે છે.
આ સિવાય અન્ય કયા કયા મોટા ફાયદા છે, જુઓ ગ્રાફિકમાં:
બાજરી સંબંધિત કેટલાક સામાન્ય પ્રશ્નો અને તેના જવાબો
પ્રશ્ન: દરરોજ કેટલો બાજરી ખાવો જોઈએ? જવાબ: દરરોજ બાજરીની 1-2 સર્વિંગ ખાવી સલામત માનવામાં આવે છે. દરેક સર્વિંગમાં લગભગ 30-50 ગ્રામ બાજરી ખાઈ શકાય છે. બાજરી મર્યાદામાં જ ખાવી જોઈએ.
પ્રશ્ન: શું બાજરી ખાવાથી કોઈ આડઅસર થઈ શકે છે? જવાબ: સામાન્ય રીતે બાજરી ખાવામાં કોઈ નુકસાન થતું નથી. કેટલાક લોકોને અમુક અનાજની એલર્જી હોઈ શકે છે. જો તેનાથી સ્કિન પર ડાઘ, શરીરમાં ખંજવાળ અથવા એસિડિટી થતી હોય તો તેનું સેવન ન કરવું જોઈએ અને ડૉક્ટરની સલાહ લેવી જોઈએ. વધુ પડતી બાજરી ખાવાથી ગેસ અને પાચન સંબંધી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
પ્રશ્ન: બાજરી કોણે ન ખાવી જોઈએ? જવાબ: આ લોકોએ બાજરી ન ખાવી જોઈએ:
- જેમને થાઈરોઈડની સમસ્યા છે.
- જેમને બાજરીથી એલર્જી છે.
- જેમને ઇરિટેબલ બોવેલ સિન્ડ્રોમ (IBS) અથવા પાચન સંબંધી કોઈ સમસ્યા છે.
પ્રશ્ન: શું બાજરી ખાવાથી કિડનીમાં પથરી થઈ શકે છે? જવાબ: હા, બાજરી ઓક્સાલેટથી સમૃદ્ધ છે. આ કેલ્શિયમની સાથે પથરીનું કારણ બની શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિને કિડનીમાં પથરી હોય અથવા પહેલા પણ આવી સમસ્યા થઈ હોય તો બાજરી ખાતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ અવશ્ય લો.
પ્રશ્ન: જેમને થાઇરોઇડની સમસ્યા છે તેમના માટે બાજરી ખાવી કેટલી સલામત છે? જવાબ: બાજરીમાં ગોઇટરોજેન્સ હોય છે, જે થાઇરોઇડના કાર્યને અસર કરે છે અને ગોઇટર જેવી થાઇરોઇડની સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ પહેલાથી જ થાઈરોઈડ ડિસઓર્ડર અથવા આયોડિનની ઉણપ ધરાવે છે, તો તેના લક્ષણો ગંભીર હોઈ શકે છે.
પ્રશ્ન: ઉનાળામાં બાજરી ખાઈ શકાય? જવાબ: હા, ઉનાળામાં પણ કોઈપણ બાજરી ખાઈ શકાય છે. જોકે તેની તાસીર ગરમ છે. તેથી જો ઉનાળામાં ખાવું હોય તો તેની સાથે અન્ય અનાજ પણ મિક્સ કરીને ખાવું જોઈએ.
પ્રશ્ન: શું બાજરી ઝડપથી પચી જાય છે? જવાબ: ના, બાજરી પચવામાં થોડો વધુ સમય લે છે. તેમાં રહેલા કોમ્પ્લેક્સ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને ઉચ્ચ ફાઈબરને પચવામાં વધુ સમય લાગે છે.
તેનો ફાયદો એ છે કે પેટ લાંબા સમય સુધી ભરેલું લાગે છે. આપણા શરીરને ધીરે ધીરે એનર્જી મળતી રહે છે. જો બાજરી સવારે ખાવામાં આવે તો દિવસભર શરીર ઉર્જાવાન રહે છે. જેના કારણે દિવસ દરમિયાન બિનઆરોગ્યપ્રદ નાસ્તો ખાવાની ઈચ્છા થતી નથી.
પ્રશ્ન: શું બાજરી રાત્રે ખાઈ શકાય? જવાબ: હા, તે ચોક્કસપણે ખાઈ શકાય છે. જો કે, તે મર્યાદિત માત્રામાં ખાવું જોઈએ કારણ કે બજારના પોષક તત્વો રાત્રે યોગ્ય રીતે શોષાતા નથી. આ સિવાય રાત્રે પાચનમાં પણ સમસ્યા થઈ શકે છે.
