19 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
પેરેન્ટિંગ એ એક એવી જવાબદારી છે જે નિભાવવી બિલકુલ સરળ નથી. તેમાં પણ, જો બાળક કિશોરાવસ્થામાં એટલે કે ૧૩ થી ૧૯ વર્ષની વચ્ચે હોય, તો તે વધુ પડકારજનક બની જાય છે. કારણ એ છે કે આ સમયગાળા દરમિયાન તેમનામાં ઘણા શારીરિક અને માનસિક ફેરફારો થાય છે.
બીજી બાજુ, આ ઉંમરે બાળકનું શિક્ષણ એવા તબક્કામાં પહોંચે છે કે તેની આખી કારકિર્દી તેના દ્વારા નક્કી થાય છે. કિશોરાવસ્થા દરમિયાન થતા હોર્મોનલ ફેરફારોને કારણે, બાળકના વિચાર અને વર્તનમાં મોટો ફેરફાર જોવા મળે છે. આના કારણે બાળક ચીડિયા, ગુસ્સે અને અશિસ્તબદ્ધ બની શકે છે.
આ ઉંમરે, બાળકો તેમની ગોપનીયતા વિશે વધુ ચિંતિત હોય છે. આ જ કારણ છે કે તેઓ વડીલોથી કેટલીક બાબતો છુપાવવાનો પ્રયાસ કરે છે અને તેમની સલાહને અવગણે છે.
આવી સ્થિતિમાં, જો યોગ્ય સમયે યોગ્ય માર્ગદર્શન ન મળે, તો બાળકને ભવિષ્યમાં ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. એટલા માટે માતાપિતાએ કિશોરાવસ્થામાં તેમના બાળકોના ઉછેરમાં વધુ ધ્યાન આપવાની જરૂર છે.
આજે રિલેશનશિપ કોલમમાં આપણે કિશોરવયના બાળકના પેરન્ટિંગ વિશે કરીશું. તમે એ પણ જાણશો કે-
- કિશોરવયના બાળકોના ઉછેરમાં માતાપિતાની ભૂમિકા શું છે?
- આ ઉંમરના બાળક સાથે માતા-પિતાએ કઈ ભૂલો ન કરવી જોઈએ?
કિશોર વયે માતાપિતા બનવું કેમ પડકારજનક છે?
કિશોરાવસ્થામાં, બાળકો તેમના માતાપિતાથી થોડા દૂર અને તેમના મિત્રોની નજીક થવા લાગે છે. તેમને લાગે છે કે તેમના માતાપિતા તેમને મિત્રો જેટલી સારી રીતે સમજી શકશે નહીં.
અમેરિકન સાયકોલોજિકલ એસોસિએશન અનુસાર, કિશોરવયના બાળકોનો ઉછેર એ પરિવારો માટે સૌથી મુશ્કેલ પડકારોમાંનો એક છે. હોર્મોનલ ફેરફારો અને શારીરિક ફેરફારો જેવી બાબતો સાથે સંઘર્ષ કરતા કિશોરોને લાગે છે કે કોઈ તેમની લાગણીઓ સમજી શકતું નથી, ખાસ કરીને તેમના માતાપિતા નહીં. આનાથી તે એકલતા અને મૂંઝવણ અનુભવી શકે છે.
તે જ સમયે, માતાપિતા ચિંતિત હોઈ શકે છે કે તેમનું બાળક હવે પહેલા જેટલું શિસ્તબદ્ધ નથી. ઘણી વખત આ બાબતો બાળકો અને માતાપિતા વચ્ચે મતભેદનું કારણ પણ બની જાય છે. તેથી, કિશોરોનો ઉછેર બિલકુલ સરળ નથી.
કિશોરાવસ્થા દરમિયાન બાળકોમાં આ ફેરફારો થાય છે
કિશોરાવસ્થા દરમિયાન બાળકોમાં ઘણા ફેરફારો થાય છે. આ ફેરફારો ત્રણેય પ્રકારના હોઈ શકે છે – શારીરિક, માનસિક અને વર્તન. કિશોરાવસ્થા એ ખૂબ જ નાજુક ઉંમર છે. આમાં, બાળકો નવા મિત્રો બનાવવા, નવી વસ્તુઓ જાણવા અને સમજવા અને તેનું અન્વેષણ કરવા માંગે છે. આ ઉપરાંત, તેમાં કેટલાક વધુ ફેરફારો જોવા મળે છે. જેમ કે-
- વિચારવાની અને સમજવાની ક્ષમતા વધે છે.
- અભ્યાસમાં રસ ઘટે છે
- લાગણીઓમાં ઊતાર ચઢાવ આવે છે.
- સ્વભાવમાં ચીડિયાપણું આવે છે
- ગુસ્સો ઝડપથી આવે છે.
- મિત્રોનો સંગત વધુ ગમે છે.
- ગેજેટ્સ પ્રત્યે લગાવ વધે છે
- ખાવાની આદતોમાં ફેરફાર થાય છે.
કિશોરવયના ઉછેરમાં માતાપિતાની ભૂમિકા
આ ઉંમરે, બાળકો કોઈપણ નવી વસ્તુ જાણવા અને સમજવા માટે ઉત્સાહિત હોય છે. તેઓ કોઈની સલાહ લીધા વિના જાતે નિર્ણયો લેવા માગે છે. પરંતુ ક્યારેક તેઓ સાચા અને ખોટા વચ્ચેનો ભેદ પારખી શકતા નથી. એટલા માટે કિશોરાવસ્થા દરમિયાન બાળકને ખાસ કાળજીની જરૂર હોય છે.
આમાં માતાપિતાની ભૂમિકા ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. માતાપિતાએ તેમની સાથે બેસીને દરેક મુદ્દા પર ચર્ચા કરવી જોઈએ. તેમને સંપૂર્ણ ટેકો આપવો જોઈએ જેથી તેઓ તેમના માતાપિતાની સલાહ લીધા વિના કોઈ નિર્ણય ન લે.
કિશોર વયે બાળકનું પાલન-પોષણ કરતી વખતે માતાપિતાએ આ બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ
કિશોરાવસ્થામાં બાળકોને સ્વતંત્રતાની જરૂર હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, માતાપિતાએ બાળક પર નજર રાખવી જોઈએ કે તે ક્યારે અને ક્યાં જાય છે, તે મોબાઇલ ફોન પર શું જુએ છે, તે નિયમિતપણે શાળાએ જાય છે કે નહીં. આ ઉપરાંત, કેટલીક અન્ય બાબતોનું પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. નીચે આપેલા મુદ્દાઓ પરથી આ સમજો-
કિશોરવયના બાળકને ઉછેરતી વખતે માતાપિતાએ આ ભૂલો ન કરવી જોઈએ
ઘણી વખત માતાપિતા તેમનાં બાળકોને સુધારવા માટે માર મારવાનો આશરો લે છે, જે બિલકુલ ખોટું છે. આનાથી બાળક પર વિપરીત અસર પડે છે. તેઓ તેમના માતાપિતાથી ડરવા લાગે છે અને તેમની સાથે કંઈપણ શેર કરવામાં ડરે છે. આ ઉપરાંત, માતાપિતા તેમના કિશોરવયના બાળકના પાલન-પોષણમાં કેટલીક અન્ય ભૂલો કરે છે, જે ટાળવી જોઈએ. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજો-
કિશોર વયના બાળકોના માતાપિતા માટે કેટલીક ટિપ્સ
મનોચિકિત્સક ડૉ. સત્યકાંત ત્રિવેદી કિશોરવયના બાળકોના પેરેન્ટિંગ માટે કેટલાક સૂચનો આપે છે. જેમ કે-
- તમારાં બાળકને રમતગમત, સંગીત, થિયેટર અને કલા જેવી અભ્યાસેતર પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ થવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
- તેના સારા પ્રયત્નો અને સિદ્ધિઓની પ્રશંસા કરવાનું ભૂલશો નહીં.
- તેમને લોકો સાથે આદરપૂર્વક વર્તવાનું શીખવો.
- તેમને તેમની મનપસંદ પ્રવૃત્તિઓ કરવા દો. તેમને રોકશો નહીં.
- તેમને કસરત અને સ્વસ્થ આહાર ખાવાના ફાયદાઓ વિશે કહો.
- રસ્તા પર સલામત રહેવાની રીતો વિશે તમારા બાળક સાથે વાત કરો.
- તેમની સાથે ડ્રગ્સ, દારૂ અને ધૂમ્રપાનના જોખમો વિશે વાત કરો.
