- Gujarati News
- Dharm darshan
- Dharm
- Why Is Dhanteras Celebrated? Dhanteras 2024 Know Ancient Fact Of Dhanteras And Mythological Story Of Goddess Laxmi And Lord Vishnu
2 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
- ધનતેરસ પર આ કથા વાંચવાથી વર્ષભર તમારા ઘરમાં ધન-સંપત્તિ રહેશે
ધનતેરસનો તહેવાર દર વર્ષે આસો મહિનાની ત્રયોદશી તારીખે એટલે કે દિવાળીના બે દિવસ પહેલાં ઉજવવામાં આવે છે. આ વખતે ધનતેરસનો તહેવાર 29 ઓક્ટોબર, 2024 મંગળવારના રોજ ઉજવવામાં આવશે. ધનતેરસ તેરમી તિથિએ ઉજવાય છે જેનો અર્થ ધનમાં તેર ગણો થાય છે. આ દિવસે મુખ્યત્વે ભગવાન ધન્વંતરીની પૂજા કરવામાં આવે છે, તેઓ આપણને સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ તેની સાથે, ધનતેરસ પર દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરવાની પણ પરંપરા છે. આ સાથે યમદેવ અને કુબેરની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિ આશીર્વાદ મેળવે છે. આ દિવસે ખરીદી કરવી ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. આ દિવસે સોનું, ચાંદી અથવા વાસણો વગેરે ખરીદવાથી ઘરમાં સુખ અને સૌભાગ્ય આવે છે. દિવાળીના મહાન તહેવારની શરૂઆત ધનતેરસના તહેવારથી થાય છે. ધનતેરસ પર દેવી લક્ષ્મીની પૂજા સાથે જોડાયેલી એક પૌરાણિક કથા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ધનતેરસ પર આ કથા વાંચવા અને સાંભળવાથી ઘરમાં ધન-સંપત્તિ રહે છે. આ સાથે ધનતેરસ સાથે જોડાયેલાં કેટલાક તથ્યો પણ જાણો
ધનતેરસની આ 6 ખાસ વાતો 1 ધનતેરસ, ધન્વંતરી ત્રયોદશી અથવા ધન ત્રયોદશી એ દિવાળી પહેલાં ઉજવાતો મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે. આ દિવસે સ્વાસ્થ્યના દેવતા ધન્વંતરી, મૃત્યુના સ્વામી યમ, વાસ્તવિક સંપત્તિના અધિપતિ દેવી લક્ષ્મી અને સંપત્તિના સ્વામી અને દેવતાઓના ખજાનચી કુબેરની પૂજા કરવામાં આવે છે.
2 આ તહેવાર ઉજવવા પાછળની માન્યતા એ છે કે દેવી લક્ષ્મીનું આહ્વાન કરતા પહેલાં, સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત કરવા અને યમને પ્રસન્ન કરવા માટે કાર્યોની શુદ્ધિ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. કુબેર પણ આસુરી વૃત્તિઓને દૂર કરનાર દેવ છે.
3 ધન્વંતરી અને માતા લક્ષ્મીનો જન્મ સમુદ્ર મંથનથી થયો હતો. બંને કલશ લઈને નીચે ઉતર્યા હતા. આ સાથે જ લક્ષ્મીનું વાહન હાથી ઐરાવત પણ સમુદ્ર મંથન દ્વારા અવતર્યો હતો.
4 લક્ષ્મીના સ્વરૂપોનું વર્ણન શ્રીસૂક્તમાં નીચે મુજબ જોવા મળે છે.‘धनमग्नि, धनम वायु, धनम सूर्यो धनम वसु:’ એટલે કે પ્રકૃતિ પોતે જ લક્ષ્મી છે અને પ્રકૃતિની રક્ષા કરીને માણસ માત્ર પોતાના માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર સમાજ માટે નિઃસ્વાર્થ બનીને લક્ષ્મીનું સર્જન કરી શકે છે.
5 શ્રીસૂક્તમાં આગળ લખ્યું છે-‘न क्रोधो न मात्सर्यम न लोभो ना अशुभा मति’મતલબ કે જ્યાં કોઈના પ્રત્યે ક્રોધ અને દ્વેષ હશે, ત્યાં મનની શુભતામાં ઘટાડો થશે, જે વાસ્તવિક લક્ષ્મી પ્રાપ્તિમાં અવરોધો પેદા કરશે. એટલે કે કોઈપણ પ્રકારની માનસિક વિકૃતિઓ લક્ષ્મી પ્રાપ્તિમાં અવરોધરૂપ છે.
6 ધનતેરસનો હેતુ આચાર્ય ધન્વંતરી દ્વારા સૂચવેલા માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ઉપાયો અપનાવવાનો છે. શ્રીસૂક્તમાં એવું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે કે દેવી લક્ષ્મી વ્યક્તિને ભય અને દુઃખમાંથી મુક્ત કરે છે અને વ્યક્તિને ધન, અનાજ અને અન્ય સુવિધાઓ આપીને સ્વસ્થ શરીર અને લાંબુ આયુષ્ય આપે છે.
સ્વાસ્થ્ય અને સંપત્તિના તહેવાર ધનતેરસની પૌરાણિક કથાઓ-
ધનતેરસની પ્રથમ પૌરાણિક કથા- ધનવંતરીદેવની ઉત્પત્તિ ધનતેરસના દિવસે ધનકુબેર અને ધન્વંતરી દેવની પૂજા કરવામાં આવે છે, તેથી આ તહેવારને ધનતેરસ અથવા ધનત્રયોદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ધનતેરસની ઉજવણીની ઘણી પૌરાણિક કથાઓ પ્રસિદ્ધ છે. તેમાંથી એક છે સમુદ્ર મંથનની વાર્તા. સમુદ્ર મંથનની પૌરાણિક કથા અનુસાર, આ દિવસે ભગવાન ધન્વંતરિ અમૃતનું પાત્ર લઈને સમુદ્રમાંથી પ્રગટ થયા હતા. તેથી, ધનતેરસનો તહેવાર તેમના અવતાર દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે અને તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. ભગવાન ધન્વંતરીને દવા અને ઉપચારના દેવતા માનવામાં આવે છે. તેઓ પોતે ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર છે અને સમગ્ર વિશ્વને આરોગ્ય પ્રદાન કરે છે.
રાજા બલિ અને વામન અવતારની કથા- આ સાથે ધનતેરસની ઉજવણી પાછળ ભગવાન વિષ્ણુના વામન અવતારની કથાનો પણ ઉલ્લેખ છે. ભાગવત પુરાણ અનુસાર, ધનતેરસના દિવસે વામન અવતારએ રાક્ષસ રાજા બલિ પાસેથી ત્રણ લોકની દાન માંગી હતી અને દેવતાઓને તેમની ખોવાયેલી સંપત્તિ અને સ્વર્ગ પ્રદાન કર્યું હતું. આ પ્રસંગે દેવતાઓએ ધનતેરસના તહેવારની ઉજવણી કરી હતી.
ધનતેરસની મહાનતા ધનતેરસના દિવસે ભગવાન ધનવંતરીની પૂજા કરવાથી સ્વાસ્થ્ય અને સુખાકારી મળે છે, જ્યારે ભગવાન કુબેરની પૂજા કરવાથી ધન અને સંપત્તિ મળે છે. ધનતેરસનો તહેવાર ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિના આગમનનો તહેવાર છે. આ દિવસે ઘરના મુખ્ય દ્વાર પર યમ દીપક પ્રગટાવવાની પણ પરંપરા છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ કરવાથી યમરાજ અકાળ મૃત્યુથી રક્ષણ આપે છે.
ઈચ્છિત વરદાન મેળવા માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન વિષ્ણુની પૌરાણિક કથા સાંભળો- એક સમયે ભગવાન વિષ્ણુ નશ્વર વિશ્વની મુલાકાતે આવી રહ્યા હતા, ત્યારે દેવી લક્ષ્મીએ પણ તેમને તેમની સાથે લઈ જવા વિનંતી કરી. વિષ્ણુજીએ કહ્યું- ‘જો તમે હું જે કહું તેનું પાલન કરો, તો ચાલો.’ લક્ષ્મીજીએ સ્વીકાર્યું અને ભગવાન વિષ્ણુ લક્ષ્મીજી સાથે પૃથ્વી પર આવ્યા. થોડા સમય પછી ભગવાન વિષ્ણુએ એક જગ્યાએ લક્ષ્મીને કહ્યું – ‘હું આવું ત્યાં સુધી તું અહીં જ રહેજે. હું દક્ષિણ તરફ જાઉં છું, તું મારી પાછળ ન આવીશ. વિષ્ણુજીના ગયા પછી લક્ષ્મીજી આતુર થયા કે દક્ષિણ દિશામાં એવું શું છે જે તેમના માટે નિષિદ્ધ છે અને ભગવાન પોતે શા માટે દક્ષિણ દિશામાં ગયા તે ચોક્કસ રહસ્ય છે.
લક્ષ્મીજી પોતાની જાત પર કાબૂ ન રાખી શક્યા, ભગવાન વિષ્ણુ જે તરફ ગયા હતા એ તરફ માતા લક્ષ્મી પણ તેમની પાછળ ગયા. થોડા અંતરે સરસવનું ખેતર દેખાતું હતું. તેને જોઈ તેઓ ખૂબ જ આનંદિત ને ખુશખુશાલ થયા. લક્ષ્મી ત્યાં ગયા. તેઓ સરસવની સુંદરતાથી મંત્રમુગ્ધ થઈ ગયા અને તેના ફૂલો ઉપાડીને, પોતાની જાતને શણગારી અને આગળ વધ્યા. આગળ શેરડીનું ખેતર હતું. લક્ષ્મીજીએ ચાર શેરડી લીધી અને તેનો રસ ચૂસવા લાગ્યા. તે જ ક્ષણે વિષ્ણુજી આવ્યા અને આ જોઈને તેઓ લક્ષ્મીજી પર ગુસ્સે થઈ ગયા અને તેમને શ્રાપ આપ્યો – ‘મેં તને અહીં આવવાની મનાઈ કરી હતી, પરંતુ તમે રાજી ન થયા અને ખેડૂત પાસેથી ચોરી કરવાનો ગુનો કર્યો. હવે તમે 12 વર્ષ સુધી તે ખેડૂતની સેવા કરો અને તેને સજા તરીકે સ્વીકારો. એમ કહીને ભગવાન એમને છોડીને ક્ષીરસાગરમાં ચાલ્યા ગયા.
લક્ષ્મી ખેડૂતના ઘરમાં રહેવા લાગી. તે ખેડૂત ઘણો ગરીબ હતો. લક્ષ્મીજીએ ખેડૂતની પત્નીને કહ્યું કે પહેલાં તું સ્નાન કરીને મારી બનાવેલી દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કર, પછી રસોડું તૈયાર કર, જે માંગશો તે તને મળશે. ખેડૂતની પત્નીએ લક્ષ્મીના આદેશ મુજબ કર્યું. પૂજાની અસર અને લક્ષ્મીની કૃપાથી ખેડૂતનું ઘર બીજા જ દિવસથી અનાજ, ધન, રત્ન, સોનું વગેરેથી ભરાઈ ગયું અને લક્ષ્મીથી ઝગમગવા લાગ્યું. લક્ષ્મીએ ખેડૂતને ધન અને અનાજ આપ્યું. ખેડૂતના 12 વર્ષ ખૂબ જ આનંદ સાથે પસાર થયા.
12 વર્ષ પછી શ્રાપની અવધિ પૂર્ણ થઈ ત્યારે વિષ્ણુજી લક્ષ્મીજીને લેવા આવ્યા અને લક્ષ્મીજી વિદાય લેવા તૈયાર થયા. ત્યારે ખેડૂતે તેમને મોકલવાની ના પાડી. લક્ષ્મી પણ ખેડૂતની સંમતિ વિના ત્યાંથી જવા તૈયાર ન હતી. પછી વિષ્ણુજીએ કંઈક ચતુરાઈ કરી. જે દિવસે વિષ્ણુજી લક્ષ્મીને લેવા આવ્યા તે દિવસે વરૂણીનો તહેવાર હતો. તેથી, ભગવાને ખેડૂતોને વરૂણી પર્વનું મહત્વ સમજાવતા કહ્યું કે તમે તમારા પરિવાર સાથે જઈને ગંગામાં સ્નાન કરો અને આ કૌંડીઓને પણ પાણીમાં છોડી દેજો.
જ્યાં સુધી તમે પાછા ન ફરો ત્યાં સુધી હું લક્ષ્મીને નહીં લઈશ. લક્ષ્મીજીએ ગંગાને આપવા માટે ખેડૂતને ચાર કૌંડીઓ આપી. ખેડૂતે પણ એવું જ કર્યું. તેઓ અને તેમનો પરિવાર ગંગામાં સ્નાન કરવા ગયા હતા. જેવી તેણે કૌંડીઓને ગંગામાં ફેંકી કે તરત જ ગંગાજી ચાર હાથ સાથે બહાર આવ્યા અને તે કૌંડીઓને લઈ ગયા. ત્યારે ખેડૂતને આશ્ચર્ય થયું કે તે દેવી છે. ત્યારે ખેડૂતે ગંગાજીને પૂછ્યું, ‘હે માતા! આ ચાર હાથ કોના છે?’ ગંગાજીએ કહ્યું, ‘હે ખેડૂત! એ ચાર હાથ મારા હતા. તમે જે કૌડીઓ આપી છે તે કોની ભેટ છે?’
ખેડૂતે કહ્યું- ‘મારા ઘરે આવેલી મહિલાએ આપી છે.’ આના પર ગંગાજીએ કહ્યું કે તમારા ઘરે જે સ્ત્રી આવી છે તે વ્યક્તિમાં લક્ષ્મી છે અને પુરુષ ભગવાન વિષ્ણુ છે. તમે લક્ષ્મીને જવા દેશો નહીં, નહીં તો તમે ફરીથી ગરીબ થઈ જશો. આ સાંભળીને ખેડૂત ઘરે પાછો ફર્યો. ભગવાન લક્ષ્મી અને વિષ્ણુ ત્યાં જવા માટે તૈયાર બેઠા હતા. ખેડૂતે લક્ષ્મીજીનો છેડો પકડીને કહ્યું કે હું તને જવા નહીં દઉં.
પછી ભગવાને ખેડૂતને પૂછ્યું કે તેમને કોણ રોકી શકે, તેઓ ચંચળ છે. તેઓ ક્યાંય અટકતા નથી, મોટા લોકો પણ તેમને રોકી શક્યા નથી. મારો શ્રાપ તેના પર હતો, એટલે 12 વર્ષથી તમારી સેવા કરી રહી હતી. તમારી સેવાના 12 વર્ષ પૂર્ણ થયા છે. ખેડૂતે જીદ કરીને કહ્યું કે ના, હવે હું લક્ષ્મીજીને જવા નહીં દઉં. તમે અહીંથી કોઈ બીજી સ્ત્રીને લઈ જાઓ. ત્યારે લક્ષ્મીજીએ કહ્યું કે હે ખેડૂત! જો તમારે મને રોકવી હોય તો હું જે કહું તે કરો. આવતીકાલે તેરસ છે, હું તમારા માટે ધનતેરસ ઉજવીશ. તમે કાલે લીંપણ કરીને ઘર સાફ કરો.
રાત્રે ઘીનો દીવો પ્રગટાવો અને સાંજે મારી પૂજા કરો અને તાંબાના ભંડારમાં પૈસા ભરીને મારા માટે રાખો, હું તે ભંડારમાં રહીશ. પરંતુ પૂજા દરમિયાન હું તમને જોઈ શકીશ નહીં. આ દિવસે પૂજા કરવાથી હું આખું વર્ષ તમારું ઘર છોડીશ નહીં. જો તમે મને રાખવા માંગો છો, તો દર વર્ષે આ રીતે મારી પૂજા કરો. એમ કહીને તેઓ દીવાઓના પ્રકાશ સાથે દસ દિશાઓમાં પ્રસરી ગયા અને ભગવાન જોતા જ રહ્યા. બીજા દિવસે ખેડૂતે કથા પ્રમાણે દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરી. તેનું ઘર સંપત્તિથી ભરેલું હતું. તેવી જ રીતે, તેમણે દર વર્ષે તેરસ પર દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરવાનું શરૂ કર્યું. ત્યારબાદ ધનતેરસે લક્ષ્મીપૂજાની પરંપરા શરૂ થઈ.
