16 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
ગણેશ ચતુર્થી આપણા દેશનો એક મહત્ત્વપૂર્ણ તહેવાર છે, જે સમગ્ર ભારતમાં ખૂબ જ ધામધૂમ અને ભક્તિ સાથે ઊજવવામાં આવે છે. ગણેશ ઉત્સવની ધામધૂમ અને ભવ્યતા ઘણાં રાજ્યોમાં જોવાલાયક હોય છે. આ તહેવાર ભગવાન ગણેશની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, જે વિઘ્નોને દૂર કરનારા અને બુદ્ધિદાતા દેવ તરીકે પૂજવામાં આવે છે. ગણેશ ચતુર્થીથી 10-દિવસીય ગણેશ ઉત્સવની શરૂઆત થાય છે, જે અનંત ચતુર્દશીના અવસરે 10મા દિવસે ગણપતિ વિસર્જન સાથે સમાપ્ત થાય છે. ગણેશ ચતુર્થીનું મહત્ત્વ, તેને 10 દિવસ સુધી ઊજવવા પાછળની કથા અને તેને લગતી માહિતી ખૂબ જ માહિતીપ્રદ છે. આ લેખમાં આપણે ગણેશ ચતુર્થીનાં મહત્ત્વ અને તેને સંબંધિત રસપ્રદ બાબતો પર પ્રકાશ ફેંકીશું.
7 સપ્ટેમ્બર 2024ના રોજ ગણેશ ચતુર્થી
દર વર્ષે ભાદરવા મહિનાના સુદ પક્ષની ચતુર્થી તિથિએ ગણેશ ચતુર્થી ઊજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે ગણેશ ચતુર્થી 7 સપ્ટેમ્બર 2024ના રોજ આવી રહી છે. આ દિવસે, ભગવાન ગણેશની મૂર્તિની સ્થાપના કરવામાં આવે છે અને 10 દિવસ સુધી વિધિપૂર્વક પૂજા કરવામાં આવે છે.
અનંત ચતુર્દશીના દિવસે ગણપતિ વિસર્જન થાય છે
ભગવાન ગણેશને પ્રથમ ઉપાસક માનવામાં આવે છે, એટલે કે કોઈપણ શુભ કાર્ય તેમની સાથે જ શરૂ થાય છે. આ તહેવાર ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, આંધ્રપ્રદેશ અને તમિલનાડુમાં ખૂબ જ ધામધૂમથી ઊજવવામાં આવે છે, પરંતુ આજકાલ ગુજરાત, રાજસ્થાન, મધ્ય પ્રદેશ, દિલ્હી સહિત સમગ્ર ભારતમાં તેનું મહત્ત્વ વધી રહ્યું છે.
પુરાણોમાં આ દિવસની ઉજવણી સાથે જોડાયેલી ઘણી વાતો કહેવામાં આવી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન ગણેશનો જન્મ ભાદરવા મહિનાના શુક્લ પક્ષની ચતુર્થીના દિવસે થયો હતો, તેથી આ દિવસને ગણેશ ચતુર્થી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
ગણેશ ઉત્સવ 10 દિવસ ઊજવવાનું કારણ
ગણેશ ચતુર્થી 10-દિવસીય ગણેશ ઉત્સવની શરૂઆત કરે છે, જે અનંત ચતુર્દશીના રોજ સમાપ્ત થાય છે. ગણેશ ઉત્સવ 10 દિવસ ઊજવવા પાછળ એક પ્રચલિત કથા છે.
મહાભારતના લેખન કાર્યની શરૂઆત
ગણેશ ચતુર્થી વિશે એવી પણ માન્યતા છે કે ભાદરવા મહિનામાં ચતુર્થીના દિવસે ભગવાન ગણેશએ મહાકાવ્ય ‘મહાભારત’ લખવાની શરૂઆત કરી હતી. મહર્ષિ વેદવ્યાસે મહાભારતની રચના માટે ભગવાન ગણેશનું આહ્વાન કર્યું હતું. તેમને મહાભારતનું અનુલેખન કરવા વિનંતી કરી.
ગણેશજીએ કહ્યું કે જ્યારે હું લખવાનું શરૂ કરીશ ત્યારે હું કલમ બંધ નહીં કરું, જો કલમ બંધ થઈ જશે તો હું લખવાનું બંધ કરી દઇશ. ત્યારે વ્યાસજીએ કહ્યું, પ્રભુ, તમે વિદ્વાનોમાં અગ્રેસર છો અને હું એક સામાન્ય ઋષિ છું, કોઈપણ શ્લોકમાં ભૂલ હોઈ શકે છે, તેથી સમજ્યા વિના અને ભૂલ હોય તો શ્લોક લખીને સુધારી લેશો. ચતુર્થીના દિવસે વ્યાસજીએ શ્લોકોનું પઠન કરવાનું શરૂ કર્યું અને ગણેશજીએ મહાભારત લખવાનું શરૂ કર્યું. તે પછી 10 દિવસ પછી અનંત ચતુર્દશીના દિવસે લેખન કાર્ય પૂર્ણ થયું.
10 દિવસમાં ગણેશજીનો દેહ આવો બની ગયો
આ દસ દિવસો દરમિયાન ગણેશજી એક જ આસન પર બેસીને મહાભારત લખતા રહ્યા, જેના કારણે દસ દિવસમાં તેમનું શરીર સ્થિર થઈ ગયું અને તેમના શરીર પર ધૂળ અને માટીનો એક થર જમા થઈ ગયો હતો. 10મા દિવસે, વેદ-વ્યાસજીએ જોયું કે ગણેશજીના શરીરનું તાપમાન વધી ગયું છે. ત્યારે વેદ વ્યાસજીએ તેમને નદીમાં સ્નાન કરી શરીરને શાંત કરવા કહ્યું.
ત્યારબાદ દસ દિવસ પછી ગણેશજીએ સરસ્વતી નદીમાં સ્નાન કરીને તેમના શરીર પર જમા થયેલી ધૂળ અને માટીને સાફ કરી. તેથી ગણેશ ચતુર્થી પર ભગવાન ગણેશની સ્થાપના કરવામાં આવે છે અને 10 દિવસ સુધી મન, વચન, કાર્ય અને ભક્તિથી તેમની પૂજા કર્યા પછી અનંત ચતુર્દશીએ વિસર્જન કરવામાં આવે છે. વેદ-વ્યાસજીએ ગણેશજીને નદીમાં સ્નાન કરાવ્યું, ત્યારથી ગણેશ ચતુર્થીના તહેવારની ઉજવણી શરૂ થઈ. જે સતત ચાલુ રહે છે. તેથી ભગવાન ગણેશની મૂર્તિનું 10મા દિવસે નદી અથવા તળાવમાં વિસર્જન કરવામાં આવે છે.
ગણેશ ચતુર્થીના શુભ અવસર પર ભગવાન ગણેશની મૂર્તિની સ્થાપના કરવામાં આવે છે. મૂર્તિ સ્થાપિત કર્યા પછી, હિન્દુ રીતરિવાજો મુજબ નવ દિવસ સુધી તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. 9 અથવા 10 દિવસ પછી, ગણેશ મૂર્તિને કોઈપણ તળાવ, સરોવર અથવા નદીઓનાં પાણીમાં ભક્તિગીતો અને સંગીતનાં સાધનો સાથે વિસર્જન કરવામાં આવે છે. વિસર્જનનો હેતું ભગવાન ગણેશને વિદાય આપવાનો હોય છે, જે અવરોધો દૂર કરનાર અને રિદ્ધિ-સિદ્ધિ આપનાર દેવતા તરીકે ઓળખાય છે. 7 સપ્ટેમ્બરે ગણેશ ચતુર્થીથી શરૂ થયેલો ગણેશ ઉત્સવ 16 સપ્ટેમ્બરે ગણેશ વિસર્જન સાથે સમાપ્ત થશે.
ગણેશજીનું આધ્યાત્મિક મહત્ત્વ
ગણેશ ચતુર્થીનું આધ્યાત્મિક મહત્ત્વ એ વાતમાં રહેલું છે કે આપણે 10 દિવસ સંયમ અને આત્મનિરીક્ષણ સાથે પસાર કરવા જોઈએ અને બધી ઈન્દ્રિયોને કાબૂમાં રાખીને ભગવાનની ભક્તિ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. 10 દિવસ પછી, વ્યક્તિએ મન અને આત્મામાંથી ગંદકીનાં પડને દૂર કરીને અને મનને શુદ્ધ કરીને જીવન જીવવું જોઈએ.
વિસર્જન પહેલાં આ બાબતોનું ધ્યાન રાખો
ભગવાન ગણેશની મૂર્તિની પૂજા કરો અને તિલક લગાવો. આ પછી બાપ્પા પાસે બેસીને ‘ઓમ શ્રી ગણેશાય નમઃ’ મંત્રનો જાપ કરો. ભગવાન ગણેશની આરતી કરો અને પ્રાર્થના કરો કે તમે અમારા બધાં પાપોની ક્ષમા માગો. રિદ્ધિ-સિદ્ધિ અને ગણેશજીનો પ્રભાવ ઘરમાં રહેવો જોઈએ અને પ્રભાવથી આપણે નીચા ન હોઈએ. ઉચ્ચાર કર્યા પછી, ગણેશ મૂર્તિને થોડી હલાવીને સંકેત આપો. ત્યાર બાદ ગણેશ મૂર્તિનું વિસર્જન કરી શકાય છે.
ગણેશજીની મૂર્તિ કેટલા દિવસ રાખવી?
10 દિવસ સુધી ગણેશ ઉત્સવ ઊજવવાની પરંપરા છે. અનંત ચતુર્થીના દિવસે ભગવાન ગણેશની મૂર્તિનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે. ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ દોઢ દિવસથી ત્રણ, પાંચ, સાત અને 10 દિવસ સુધી ઘરમાં રાખી શકાય છે. આટલા દિવસો સુધી બાપ્પાની આરાધના કરવાથી અનંત ચતુર્થીના દિવસે મૂર્તિનું વિસર્જન કરવાથી શુભ ફળ પ્રાપ્ત થાય છે.
