11 મિનિટ પેહલાલેખક: શશાંક શુક્લા
- કૉપી લિંક
“જ્યાં અપેક્ષાઓ સમાપ્ત થાય છે ત્યાંથી શાંતિ શરૂઆત થાય છે.”
– ભગવાન બુદ્ધ
‘મુશ્કેલ સમયમાં મિત્રને મદદ કરી હતી. મને લાગતું હતું કે તે મારા દરેક સુખ-દુઃખમાં પણ મારી પડખે ઊભો રહેશે. જ્યારે પણ હું મુશ્કેલીમાં હોઈશ ત્યારે તે આગળ આવશે અને પૂછ્યા વિના મદદનો હાથ લંબાવશે, પરંતુ એવું કંઈ બન્યું નહી. મારી આશા જ નહીં, મારું હૃદય પણ તૂટી ગયું.’
‘આ સ્ટાર્ટઅપની શરૂઆત એવી અપેક્ષા સાથે કરી હતી કે, કંપની આગામી પાંચ વર્ષમાં યુનિકોર્ન બનશે અને આગામી દસ વર્ષમાં સફળતા પ્રાપ્ત કરશે.પણ જેવું વિચાર્યું અને ઈચ્છ્યું હતું તેવું કંઈ થયું નહીં.’
આશાઓ તૂટવાની, અપેક્ષાઓ અધૂરી રહેવાની આવી અસંખ્ય વાર્તાઓ છે.
અમેરિકન આધ્યાત્મિક શિક્ષક ફ્રાન્સિસ કૂ તેમના પુસ્તક ‘ધ પાવર ઓફ ઝીરો એક્સપેક્ટેશન્સ, 7 સ્ટેપ્સ ટુ ફ્રીડમ ફ્રોમ ડિસએપોઇન્ટમેન્ટ’ માં લખે છે કે આપણા જીવનનો 90% ભાગ બીજાઓ પાસેથી અપેક્ષાઓમાં વેડફાય છે.
આપણે હંમેશા આપણા પરિવાર, મિત્રો, સંબંધો, ઓફિસના સાથીદારો અને બોસ પાસેથી અપેક્ષાઓ રાખીએ છીએ. પ્રેમ, મિત્રતા, મદદ અને વફાદારીની અપેક્ષા રાખીએ છીએ. એ આશાઓ જે વારંવાર તૂટી જતી હોય છે.
આ એવી બાબત છે જે કદાચ દરેક વ્યક્તિ અનુભવતી હશે કે લાગુ પડતી હશે. દરેક વ્યક્તિ તેમાં પોતાના અનુભવોનું પ્રતિબિંબ જોઈ શકે છે. પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે આશાઓ અને અપેક્ષાઓના આ ભારથી કેવી રીતે મુક્તિ મેળવવી. તો ચાલો આજે રિલેશનશિપ કોલમમાં આ પ્રશ્નોના જવાબો શોધવાનો પ્રયાસ કરીએ.
જ્યારે આશાનો પહાડ કડડભૂસ તૂટી પડે છે
જ્યારે આપણી આશાઓ ભાંગી પડે છે છે, ત્યારે તે ખૂબ જ દુઃખ આપે છે. ખાસ કરીને, જ્યારે આપણી નજીકનો કોઈ વ્યક્તિ કે મિત્ર આપણી અપેક્ષાઓ તોડે છે ત્યારે આપણને દગો થયો હોય તેવું લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં, નિરાશા, ગુસ્સો અને ઉદાસીની લાગણીઓ આપણા મનમાં ઘર કરી શકે છે.
આવી સ્થિતિમાં, આપણે પાંગળા અનુભવીએ છીએ. આપણને લાગે છે કે આપણે ભૂલ કરી છે. જોકે, સમય જતાં આપણે સમજીએ છીએ કે આપણે દરેક પાસેથી અપેક્ષાઓ ન રાખવી જોઈએ. વળી, કોઈની બધી અપેક્ષાઓ પૂરી થઈ શકતી નથી.
ઊંચી અપેક્ષાઓ રાખવાના ગેરફાયદા શું છે?
જ્યારે આપણી અપેક્ષાઓ પૂર્ણ થતી નથી, ત્યારે તે નિરાશા અને હતાશાની લાગણીઓ તરફ દોરી શકે છે. આપણે પીડિત જેવું અનુભવવા લાગીએ છીએ.
જ્યારે આપણે કોઈની પાસેથી અપેક્ષા રાખીએ છીએ, ત્યારે આપણે ઇચ્છીએ છીએ કે બીજી વ્યક્તિ તે પૂરી કરે. જ્યારે આવું ન થાય ત્યારે આપણે વધુ ચિંતિત થઈ જઈએ છીએ. ચાલો આને ગ્રાફિક દ્વારા સમજીએ.
ચાલો ગ્રાફિક્સને વિગતવાર સમજીએ.
અપેક્ષાઓ પૂર્ણ થતી નથી
સૌથી સામાન્ય સમસ્યા એ છે કે જ્યારે તમે એવી ખૂબ ઊંચી અપેક્ષાઓ રાખો છો, જે વાસ્તવિકતા ઘણીવાર મેળ ખાતી નથી. આનાથી અસંતોષની લાગણી ઉત્પન્ન થાય છે.
નિરાશા ઘેરી વળે છે
જ્યારે અપેક્ષાઓ પૂર્ણ થતી નથી, ત્યારે તમે નિરાશ થાઓ છો. આ નિરાશા તમારા માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.
તણાવ વધે છે
અપેક્ષાઓ પૂરી કરવાનું દબાણ તણાવ અને ચિંતાનું કારણ બની શકે છે. આ તણાવ તમારા શારીરિક સ્વાસ્થ્યને પણ અસર કરી શકે છે.
ભાવનાત્મક અને બેચેન અનુભવો
વધુ પડતી અપેક્ષાઓ ભાવનાત્મક અસ્થિરતા અને બેચેનીનું કારણ બની શકે છે. તમે ચીડિયા, ઉદાસી અથવા બેચેન અનુભવી શકો છો.
પીડિત જેવું અનુભુવાય છે
જ્યારે અપેક્ષાઓ પૂર્ણ થતી નથી ત્યારે દુઃખ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, તમે પીડિત જેવું અનુભવી શકો છો. તમને લાગે છે કે આખી દુનિયા અથવા લોકો તમારી વિરુદ્ધ ઊભા છે.
નિરાશાવાદ ઘેરી વળે છે
સતત નિરાશા અનુભવવાથી તમે નિરાશાવાદી બની શકો છો. તમે તમારા ભવિષ્ય વિશે નકારાત્મક વિચારવાનું શરૂ કરો છો. આનાથી તમારો દૃષ્ટિકોણ નકારાત્મક બને છે અને તમને એવું લાગવા લાગે છે કે ભવિષ્યમાં પરિસ્થિતિ સુધરવાની નથી.
બાહ્ય પરિસ્થિતિઓને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરો છો
જ્યારે તમને ઘણી બધી અપેક્ષાઓ હોય છે, ત્યારે તમે એવી પરિસ્થિતિઓને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરી શકો છો જે તમારા નિયંત્રણની બહાર હોય. આ એક નિરર્થક પ્રયાસ છે જે ફક્ત વધુ તણાવ અને હતાશાનું કારણ બને છે.
ભારતીય ક્રિકેટના ઇતિહાસના સૌથી સફળ કેપ્ટન મહેન્દ્ર સિંહ ધોનીને એક પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો કે તમે આટલા શાંત કેવી રીતે રહો છો.
આ પ્રશ્નનો જવાબ આપતાં તેમણે કહ્યું કે હું ફક્ત તે જ બાબતોને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરું છું જેને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. જે વસ્તુઓ મારા નિયંત્રણમાં નથી તેને હું નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરતો નથી.
તે કહે છે કે મેચ જીતવી કે હારવી તે મારા હાથમાં નથી, કોઈ પણ ખેલાડીને પ્રદર્શન કરાવવું મારા હાથમાં નથી. જોકે, આયોજન, રણનીતિ નક્કી કરવા જેવી બાબતો મારા નિયંત્રણમાં છે અને હું તેમના દ્વારા પરિણામને અસર કરવાનો પ્રયાસ કરું છું.
આશા પર પાણી ફરી વળે ત્યારે પોતાને કેવી રીતે સંભાળવું?
આપણે બીજા પાસેથી અપેક્ષાઓ ઓછી રાખવી જોઈએ કારણ કે જ્યારે કોઈ અપેક્ષાઓ નહીં હોય ત્યારે નિરાશા ઓછી થશે. ઉપરાંત, તમારે તમારા માનસિક, શારીરિક અને ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય પર ધ્યાન આપવું જોઈએ. આ જીવનના ઉતાર-ચઢાવને યોગ્ય રીતે સંભાળવામાં મદદ કરે છે. ચાલો આને ગ્રાફિક દ્વારા સમજીએ.
તમારી જાત પર વિશ્વાસ રાખો
સાહિત્યમાં નોબેલ પુરસ્કાર વિજેતા અને અમેરિકન ગીતકાર બોબ ડાયલન કહે છે કે જીવનમાં સૌથી વિશ્વસનીય વ્યક્તિ આપણે પોતે છીએ.
આપણે પોતાના પર વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ, કારણ કે આખરે, આપણે જ આપણું સત્ય અને માર્ગ જાણીએ છીએ. બીજા પાસેથી કોઈ અપેક્ષા રાખવી જોઈએ નહીં. બીજાઓ પાસેથી અપેક્ષાઓ રાખવી એ નિરાશા તરફનું પહેલું પગલું છે.
