મુંબઈ8 કલાક પેહલાલેખક: આશિષ તિવારી
- કૉપી લિંક
આજે આપણે વાંચીશું દેશની પ્રથમ સ્ટંટ મહિલા રેશમા પઠાણની કહાની. તેના પર ‘ધ શોલે ગર્લ’ નામની ફિલ્મ પણ બની છે. રેશ્મા ‘શોલે’ ફિલ્મમાં હેમા માલિનીની બોડી ડબલ બની હતી.
પોતાની કારકિર્દીમાં રેશમા હેમા માલિની, વહીદા રહેમાન, શર્મિલા ટાગોર, રેખા, મૌસમી ચેટર્જી, નીતુ કપૂર, મીના કુમારી અને મુમતાઝ જેવી મોટી અભિનેત્રીઓની બોડી ડબલ બની ચૂકી છે. ‘શોલે’ના શૂટિંગ દરમિયાન હેમા તેને પોતાની પાસે બેસાડતી અને ખાવાનું ખવડાવતી. રેશમાના તમામ અભિનેત્રીઓ સાથે ખૂબ સારા સંબંધો છે. રેખા પણ રેશમાને ખૂબ માન આપતી હતી.
રેશમાએ કહ્યું હતું કે એક ખૂબ જ મોટા સ્ટારે એકવાર સ્ટંટ કરતી વખતે તેને અયોગ્ય રીતે સ્પર્શ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.
તેણે 70ના દાયકામાં ફિલ્મોમાં સ્ટંટ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. એ સમયે સ્ટંટ કલાકારો કેવી રીતે કામ કરતા, તેમને કેટલા પૈસા મળતા હતા? તેમને કઈ સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો? મહિલા સ્ટંટ કલાકારો પ્રત્યે લોકોનું વલણ કેવું હતું? રેશમા પઠાણે દૈનિક ભાસ્કરને આપેલા ઈન્ટરવ્યૂમાં આ તમામ મુદ્દાઓ વિશે વિગતવાર વાત કરી છે.
‘અડધો સમય ઇજાગ્રસ્ત રહેતું હતું શરીર, જોખમની શક્યતા ઘણી વધારે રહેતી’
તમારા સમયગાળામાં સ્ટંટ કલાકારોને કઈ-કઈ સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડતો? રેશમાએ કહ્યું, ‘ઘણી ઈજાઓ થતી હતી. જમીન પર પડેલા કાંકરા અને પથ્થરો એક બાજુ ફેંકી દેવામાં આવતા હતા. એ પછી માત્ર નક્કર જમીન પર પડવાનું હતું. હાઈ એલ્ટિટ્યૂડ સીનમાં કેટલાક લોકો નેટ પકડીને નીચે ઊભા રહેતા, પછી સ્ટંટ કલાકાર ઉપરથી કૂદી પડતા.
અમારા શરીર પર હંમેશાં ઇજાઓ થતી હતી, પરંતુ અમે કંઈ કરી શકતા નહીં. જો અમે નખરાં કરત તો અમને કામ કોણ આપત? અમારું કામ સ્ટંટ કરવાનું હતું. ઇજાઓ અનિવાર્ય છે.
‘ઝાડીઓમાં કપડાં બદલવાં પડતાં, ત્યાં જીવ-જંતુઓનો ડર રહેતો’
રેશમાએ કહ્યું હતું કે એકવાર તેને એવી ઈજા થઈ કે તે યોગ્ય રીતે ફ્રેશ પણ થઈ શકતી ન હતી. એક માણસ તેને ઊંચકીને નીચે ઉતારતો. રેશમાએ કહ્યું, ‘અમારા જમાનામાં સ્ટંટ કલાકારોને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડતો હતો.
પુરુષ સ્ટંટ કલાકારો તો કોઈક રીતે પોતાનું કામ કરી લેતા હતા, પરંતુ મહિલા સ્ટંટ કલાકારોને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડતો હતો. ફ્રેશ થવા માટે ઝાડીઓમાં જવું પડ્યું. એ સમયે વેનિટી વાનની પણ સુવિધા નહોતી. ઝાડીમાં જઈને કપડાં બદલવાં પડતાં હતાં. ઝાડીઓમાં રહેતા જંતુઓનો પણ ઘણીવાર સામનો કરવો પડતો હતો.
સુભાષ ઘઈ પર ગુસ્સે થઈ હતી. ટ્રકે ટક્કર મારી હતી
રેશમા એકવાર સુભાષ ઘઈ પર ખૂબ ગુસ્સે થઈ ગઈ. વાત એમ હતી કે સુભાષ ઘઈ ફિલ્મ કર્ઝનું શૂટિંગ કરી રહ્યા હતા. એમાં ટ્રક અકસ્માતનું દૃશ્ય બતાવવાનું હતું. રેશમા ફિલ્મની અભિનેત્રીની બોડી ડબલ હતી.
સુભાષ ઘઈએ ડ્રાઈવરને કહ્યું હતું કે જ્યારે ટ્રક રેશમા પાસે આવશે ત્યારે તે સિગ્નલ આપશે. સિગ્નલ જોઈને સમજવું કે ટ્રક રોકવાની છે. શોટ શરૂ થયો, પરંતુ સુભાષ ઘઈએ ટ્રક રોકવાનો સંકેત આપ્યો નહીં. ટ્રકચાલકે ટ્રક રોકી નહિ અને રેશમાને ટક્કર મારી દીધી. તે દૂર ફંગોળાઈને પડી. તેને કમરમાં ઊંડી ઈજા થઈ હતી. તેણે બધાની સામે સુભાષ ઘઈ પર બૂમો પાડી. રેશમાએ લાંબા સમય સુધી પીઠની ઈજાથી ઝઝૂમવું પડ્યું હતું.
રેશમાએ અભિષેક, સૈફ અને એશા દેઓલને પોતાના ખોળામાં ઉઠાવ્યા છે
રેશમાએ કહ્યું હતું કે તેણે અભિષેક બચ્ચન, શ્વેતા બચ્ચન, સૈફ અલી ખાન અને એશા દેઓલ જેવાં સ્ટાર્સને પોતાના ખોળામાં ઉછેર્યા છે. આ બધા લોકો બાળપણમાં સેટ પર આવતાં હતાં. રેશમાએ કહ્યું, ‘મારી પાસે એ સમયે કેમેરો નહોતો, નહીંતર મેં તમને એવા ફોટા બતાવ્યા હોત કે તમે વિશ્વાસ ન કરો. મેં મુમતાઝ જી માટે પણ કામ કર્યું છે.
કેમેરાના અભાવે હું તેમની સાથે તસવીર ન ખેંચી શકી. મર્દના શૂટિંગ દરમિયાન અમિતાભ સાથે અભિષેક બચ્ચન સેટ પર આવતો હતો. શર્મિલા ટાગોર પોતાના પુત્ર સૈફને પાપ ઔર પુણ્યના શૂટ પર લઈને આવતી હતી. હું એ બધાને મારા ખોળામાં ખવડાવતો.
રેશમાએ ઘણા સ્ટાર્સનાં અફેર જોયાં છે
રેશમાએ કહ્યું- તેણે નજીકના ઘણા સ્ટાર્સનાં અફેર જોયાં છે. જો તેણે ઇચ્છુ હોત તો તેનું નામ પણ કોઈને કોઈ સ્ટાર્સ સાથે જોડાઈ શક્યું હોત. જોકે તે આ બધું કરવા ઇચ્છતી જ નહોતી. તેણે કહ્યું, ‘મેં જેને પ્રેમ કર્યો તેની સાથે જ લગ્ન કર્યા. ઘણા લોકો મારી પાસે પ્રેમ પ્રસ્તાવ લઈને આવતા હતા, પરંતુ હું ના પાડતી હતી.’
ઉપવાસ દરમિયાન શૂટિંગ કરવું પડ્યું, શશિ કપૂર ગુસ્સે થયા
રેશમા પઠાણે ઉપવાસ દરમિયાન ફિલ્મ ‘પાપ ઔર પુણ્ય’નું શૂટિંગ કર્યું હતું. રણમાં શૂટિંગ ચાલી રહ્યું હતું. રેશ્મા ઊંટ પર બેસીને સિક્વન્સનું શૂટિંગ કરી રહી હતી. ગરમી એટલી બધી હતી કે લોકો દર 10 મિનિટે પાણી પી રહ્યા હતા.
ફિલ્મના મુખ્ય અભિનેતા શશિ કપૂર પણ ત્યાં હાજર હતા. રેશમા ઊંટ પરથી નીચે પડી અને સીધી રેતી પર પડી. તેનો ચહેરો સંપૂર્ણપણે દાઝી ગયો હતો. શશિ કપૂરે પાણી પીવા કહ્યું. રેશ્માએ રોજા હોવાનું કહી પાણી પીવાની ના પાડી.
શશિ કપૂર ગુસ્સે થઈ ગયા. તેમણે કહ્યું કે ‘જો તમે આવતીકાલથી ઉપવાસ રાખશો તો હું તમને કંઈક ખાવા માટે દબાણ કરીશ.’ જોકે તેણે આખા રમઝાન દરમિયાન એ જ તીવ્ર ગરમીમાં ઉપવાસ ચાલુ રાખ્યા અને સ્ટંટ શૂટ કર્યા.
કાળાબજારે ચોખા વેચીને ગુજરાન ચલાવતા હતા
‘હું ખૂબ સારા પરિવારમાંથી હતી, પરંતુ મજબૂરીઓ અમને એવી સ્થિતિમાં મૂકી દીધા હતા. મારી માતા સંપૂર્ણ પર્દાહ (સ્ત્રીઓ જે હંમેશાં પડદામાં રહેતી) હતી. પિતાને માનસિક બીમારી હતી. તેમને લકવો પણ થઈ ગયો હતો, જેના કારણે તે કંઈ કરી શકતાં નહોતાં. ઘરમાં કમાનાર કોઈ ન હતું. એ 70નો દાયકો હતો, એ સમયે મુંબઈમાં બાસમતી ચોખા કાળાબજારમાં મળતા હતા. મારી માતા સાથે હું અને મારી નાની બહેન ગામડામાં જઈને સસ્તા ભાવે ચોખા ખરીદતા, પછી કાળાબજારમાં વેચતા. અમે ચોખા ક્યારેક કપડાંમાં તો ક્યારેક જેકેટમાં છુપાવીને લાવતા. આનાથી અમારું ગુજરાન ચાલતું હતું.
એકવાર પોલીસવાળાએ મમ્મીને જેલમાં પૂરી દીધી હતી. હું કલાકો સુધી પોલીસ સ્ટેશનની બહાર બેસી રહી. આખરે પોલીસવાળાને મારા પર દયા આવી. પછી તેણે મારી માતાને છોડી દીધી હતી.
રેશ્મા 70 વર્ષનાં છે.
નાનપણથી જ સ્ટંટ કરવાનું પસંદ હતું, જ્યારે સ્ટંટ ડિરેક્ટરની નજર પકડી તો નસીબ ખૂલી ગયું
રેશમા પઠાણે કહ્યું, તેને બાળપણથી કરતબ બતાવવાનો શોખ હતો. ક્યારેક તે ટેક્સીમાં ચડતી તો ક્યારેક ટેક્સીમાંથી નીચે કૂદી પડતી. તે સીડી પરથી પણ કૂદી પડતી. આમ કરતાં કરતાં રેશમાએ તમાશા દેખાવડવાનું શરૂ કર્યું, તેનાથી થોડાઘણા પૈસા મળવા લાગ્યા.
રેશમાએ કહ્યું, ‘હું ખૂબ જ ઊંચાઈ પરથી કૂદતી હતી. આમાં ઘણું જોખમ રહેતું, પરંતુ મારે મારી માતા અને ભાઈ-બહેનોને ટેકો આપવાનો હતો. એક દિવસ હું સ્ટંટ કરી રહી હતી ત્યારે પ્રખ્યાત સ્ટંટ ડિરેક્ટર અઝીમ શેખ ત્યાંથી પસાર થયા.
મારાં અદભુતત પરાક્રમો જોઈને તેઓ ખૂબ જ ખુશ થયા. તેઓ સમજી ગયા કે છોકરીમાં હિંમત છે. એ જમાનામાં છોકરીઓ સ્ટંટ નહોતી કરતી. છોકરાઓ છોકરીઓનાં કપડાં પહેરીને સ્ટંટ કરતા. અઝીમ કાકાએ વિચાર્યું કે જો આ છોકરી શેરીઓમાં આટલી મહેનત કરી રહી છે તો તે ઈન્ડસ્ટ્રીમાં કેટલું સારું કામ કરશે.
અઝીમ કાકાએ મને બે રૂપિયા આપ્યા. એ દિવસોમાં બે રૂપિયા બહુ હતા. મેં કહ્યું કે મારી પાસે છુટ્ટા નથી. તેમણે કહ્યું, ‘દીકરી, એ બધા પૈસા રાખ, તારું સરનામું મને આપ.’ બીજા દિવસે અઝીમ કાકા પિતા પાસે આવ્યા. તેમણે કહ્યું, ‘તમારી દીકરીમાં ઘણી પ્રતિભા છે. જો તે ઈચ્છે તો ફિલ્મોમાં અભિનેત્રીની બોડી ડબલ બની શકે છે.’
રેશમા પર આધારિત ફિલ્મ ‘ધ શોલે ગર્લ’નું એક દૃશ્ય.
ફિલ્મોનું નામ સાંભળતાં જ પિતાએ ના પાડી દીધી. એ જમાનામાં એવું કહેવાતું હતું કે સારા પરિવારનાં બાળકો ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં જતાં નથી. જતી વખતે અઝીમ કાકાએ એક ઈશારો કર્યો. બીજા દિવસે, હું મારા પિતાથી છાનામાના અઝીમ કાકા પાસે પહોંચી ગઈ. ત્યાં આશા પારેખની ડુપ્લિકેટ શોધવામાં આવી રહી હોવાની મને ખબર પડી.
જ્યારે શોલેમાં હેમા માલિનીની બોડી ડબલ બનવાની ઓફર આવી
સ્ટંટ એસોસિયેશનની સભ્ય બન્યા બાદ રેશમાને ફિલ્મોની કતાર લાગી ગઈ. તેને હિન્દી, મરાઠી, મલયાલમ, ગુજરાતી અને ભોજપુરી ફિલ્મોમાં બોડી ડબલ રોલ મળવા લાગ્યા. રેશમા વડોદરામાં એક ગુજરાતી ફિલ્મનું શૂટિંગ કરી રહી હતી. ત્યાર બાદ તેને ‘શોલે’ ફિલ્મ માટે હેમા માલિનીની બોડી ડબલ બનવાની ઓફર મળી.
ફિલ્મમાં તેણે ઘોડાગાડી ચલાવવાની હતી. રેશમાએ બાળપણમાં ઘોડેસવારી કરી હતી, પરંતુ તેને એક ઘોડાગાડી કેવી રીતે ચલાવવી એ આવડતું ન હતું. એના માટે આ એક કસોટી હતી, પરંતુ તેમ છતાં એમાં તે સફળ રહી હતી. આ પછી તેને શોલેના શૂટિંગ માટે બેંગલુરુ મોકલવામાં આવી. જે સીનમાં હેમા માલિની દોડીને ઘોડાગાડી પર ચઢે છે એ દૃશ્ય ખરેખર રેશમા પઠાણ પર ફિલ્માવાયું હતું. આ કારણે રેશમાને ‘શોલે ગર્લ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
રેશમા 70 વર્ષની ઉંમરે પણ સ્ટંટ કરે છે
તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે રેશમા 70 વર્ષની છે, પરંતુ આ ઉંમરે પણ તે એક્શન સિક્વન્સ કરે છે. તેણે અજય દેવગનની ફિલ્મ ‘ગોલમાલ અગેઈન’માં પણ નાનકડો રોલ કર્યો હતો. ફિલ્મની એક સિક્વન્સમાં વિલન પ્રકાશ રાજે રેશમાને ધક્કો મારવાનો હતો.
આ અંગે રેશમા કહ્યું, ‘પ્રકાશ રાજ મારી ઉંમર જોઈને અચકાતા હતા. તેમણે કહ્યું, ‘મા, હું તને હળવેથી સ્પર્શ કરીશ, તમે તરત નીચે પડી જજો.’
મેં પ્રકાશ રાજને કહ્યું કે ‘તમે કોઈ ચિંતા કર્યા વગર ધક્કો મારો, સીન ઓરિજિનલ હોવો જોઈએ.’
તેમણે મને ધક્કો માર્યો અને હું પડી ગઈ. પ્રકાશ રાજે કહ્યું કે હું તમને હળવાશથી લઈ રહ્યો હતો, પરંતુ તમે આ ઉંમરે પણ ખૂબ જ શક્તિશાળી છો. શોટ પૂરો થયા બાદ રોહિત શેટ્ટીએ મને ગળે લગાવી’.
તેમના જીવન પર એક ફિલ્મ બની છે
રેશમાના જીવન પર બની રહેલી ફિલ્મનું ટાઇટલ ‘ધ શોલે ગર્લ’ છે. રેશમાએ પોતાની ફિલ્મ વિશે પણ વાત કરી. તેણે કહ્યું, ‘રાત્રે 2.30 વાગ્યે મને નિર્માતા શ્રાબની દેવધરનો ફોન આવ્યો. તેમણે મને મળવા બોલાવી. બીજા દિવસે હું તેમને મળી.’
‘શ્રાબની દેવધરે કહ્યું કે તે મારા જીવન પર એક ફિલ્મ બનાવવા માગે છે. મેં કહ્યું કે ફિલ્મ બનાવો, પણ મારી એક શરત છે. શૂટિંગના તમામ દિવસો હું સેટ પર હાજર રહીશ. હું એ જોવા માગું છું કે મારું પાત્ર ભજવનાર કલાકાર ખોટી રીતે અભિનય કરી રહ્યો છે કે કેમ. ફિલ્મના અંતમાં આ ફિલ્મમાં હું મહેમાન કલાકારની ભૂમિકામાં હતી.’
અભિનેત્રી બિદિતા બેગ (ડાબે)એ ફિલ્મમાં રેશમા પઠાણની ભૂમિકા ભજવી છે.