સાઉથ આફ્રિકામાં મંડેલાની પાર્ટી બહુમતી ચૂકી: પહેલીવાર ગઠબંધનની સરકાર રચાશે; સેક્સ સ્કેન્ડલના કારણે સત્તા ગુમાવનાર જેકબ જુમા બન્યા કિંગમેકર

દક્ષિણ આફ્રિકામાં 29 મેના રોજ સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાઈ હતી. ન્યૂઝ એજન્સી રોઈટર્સ અનુસાર, અત્યાર સુધીમાં 97.25% મતની ગણતરી થઈ ચૂકી છે. આમાં નેલ્સન મંડેલાની પાર્ટી આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસને સૌથી વધુ 40.13% મત મળ્યા છે. તે સરકાર બનાવવા માટે જરૂરી 50% વોટ મેળવી શકી ન હતી.

30 વર્ષમાં આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસ (ANC)ને બહુમતી મળી નથી. તે જ સમયે, સેક્સ સ્કેન્ડલ અને ભ્રષ્ટાચારના આરોપોને કારણે સત્તા ગુમાવનાર દક્ષિણ આફ્રિકાના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જેકબ જુમાની પાર્ટી ત્રીજા સ્થાને રહી છે. તેમને 15% વોટ મળ્યા હતા.

મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, તે કિંગમેકરની ભૂમિકા ભજવી શકે છે. જેકબ ઝુમાએ ઘણા વિસ્તારોમાં ANC વોટને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. આ કારણે ANC બહુમતી હાંસલ કરવામાં ચૂકી ગઈ. હકીકતમાં, 2018માં ANCમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા બાદ, ઝુમાએ 2019માં પોતાની અલગ પાર્ટી MKની રચના કરી હતી.

આ ચૂંટણીમાં પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જેકબ જુમા કિંગમેકર તરીકે ઉભરી આવ્યા છે.

30 વર્ષમાં પ્રથમ વખત ગઠબંધન સરકાર
મુખ્ય વિરોધ પક્ષ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (DA) ને 21.72% મત મળ્યા. ડાબેરી પક્ષ EFFને અત્યાર સુધીમાં લગભગ 9.37% મત મળ્યા છે. દક્ષિણ આફ્રિકામાં આ વખતે મહત્તમ 70 પક્ષો મેદાનમાં ઉતર્યા હતા. દેશમાં લગભગ 2.78 કરોડ મતદારો છે. દક્ષિણ આફ્રિકાની સંસદમાં 400 બેઠકો છે. કોઈપણ પાર્ટીને સરકાર બનાવવા માટે 201 સીટોની જરૂર હોય છે.

જો ચૂંટણી બાદ સત્તારૂઢ ANCને બહુમતી નહીં મળે તો પ્રમુખ સિરિલ રામાફોસાએ અન્ય સહયોગીઓનો ટેકો લેવો પડશે. આવી સ્થિતિમાં દેશમાં પહેલીવાર ગઠબંધન સરકાર બની શકે છે.

નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ ચૂંટણીમાં લગભગ 18 ટકા વોટિંગ શેર ગુમાવનાર પાર્ટી ANC પાસે હવે માત્ર બે જ વિકલ્પ બચ્યા છે. કાં તો તે જેકબ જુમા સાથે સમાધાન કરે છે, જેમને ભ્રષ્ટાચારના આરોપમાં પક્ષમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા છે, અથવા તે દૂર-ડાબેરી પક્ષ EFF સાથે સરકાર બનાવે છે.

કોણ છે જેકબ જુમા, જેણે સેક્સ સ્કેન્ડલ કરાવ્યો અને દેશની તિજોરી ખાલી કરી?
દક્ષિણ આફ્રિકાના વ્યાપારી જગતમાં ભારતના ગુપ્તા બંધુઓનો દબદબો હતો. ત્રણેય દેશના રાજકીય ઘરો સુધી પહોંચવા લાગ્યા. દક્ષિણ આફ્રિકાના ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જેકબ જુમા 1999 થી 2005 સુધી દેશના ઉપરાષ્ટ્રપતિ હતા. વર્ષ 2000માં ગુપ્તા બ્રધર્સ જેકબ જુમાના સંપર્કમાં આવ્યા હતા.

જુમા પર ભ્રષ્ટાચાર અને તેના મિત્રની એડ્સ પીડિત પુત્રી પર બળાત્કારનો આરોપ હતો. જેકબ જુમાને ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદેથી હટાવવામાં આવ્યા હતા. તેને 15 વર્ષની સજા પણ થઈ હતી. તે સમયે, ગુપ્તા બ્રધર્સે જેકબ જુમાની 5 પત્નીઓ અને 23 બાળકોને સંપૂર્ણ ટેકો આપ્યો હતો. જુમાના બાળકોને તેની જગ્યાએ કામે લગાડ્યા. જેકબને રાષ્ટ્રપતિ બનાવવા માટે મોટી રકમ ખર્ચવામાં આવી હતી.

2016માં, તત્કાલિન નાયબ નાણા પ્રધાન મસોબિસી જોનાસે આરોપ મૂક્યો હતો કે ગુપ્તા બંધુઓએ તેમને નાણાં પ્રધાન બનાવવાનું વચન આપ્યું હતું. આ પછી ત્રણેય પર એવો પણ આરોપ લગાવવામાં આવ્યો હતો કે ગુપ્તા બંધુઓએ જેકબ જુમા સાથેના સંબંધોનો ઉપયોગ ખોટી રીતે બિઝનેસ વધારવા માટે કર્યો હતો.

તેણે રાજકારણમાં પણ દખલ કરવાનું શરૂ કર્યું. અરાજકતા એટલી હદે વધી ગઈ કે એક સમયે દક્ષિણ આફ્રિકામાં ખૂબ જ લોકપ્રિય રહેલા ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જેકબ જુમાને આ ભાઈઓના કારણે માત્ર પોતાની ખુરશી ગુમાવવી પડી હતી એટલું જ નહીં, તેમને 15 મહિના સુધી જેલમાં પણ રહેવું પડ્યું હતું.

અશ્વેતોને 1994માં મતદાનનો અધિકાર મળ્યો હતો
દક્ષિણ આફ્રિકામાં, 1994 પહેલા અશ્વેત લોકોને મતદાન કરવાની મંજૂરી ન હતી. રંગભેદ આધારિત વ્યવસ્થા સામે લોકોએ વર્ષો સુધી સંઘર્ષ કર્યો હતો. તેના અંત પછી, દેશમાં પ્રથમ વખત સંપૂર્ણ લોકશાહી ચૂંટણીઓ યોજાઈ. 1994માં દક્ષિણ આફ્રિકામાં પ્રથમ વખત સંસદીય ચૂંટણી યોજાઈ હતી.

તેમાંથી નેલ્સન મંડેલા આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા હતા. ANCને 62.5 ટકા વોટ મળ્યા હતા. ANCને તેની સૌથી મોટી સફળતા વર્ષ 2004માં મળી હતી. ત્યારબાદ તેમને લગભગ 70 ટકા વોટ મળ્યા. ત્યારથી પાર્ટીની વોટ ટકાવારીમાં સતત ઘટાડો થતો રહ્યો છે. 2019માં યોજાયેલી છેલ્લી ચૂંટણીમાં આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસને સૌથી ઓછા 57.50 ટકા વોટ મળ્યા હતા.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં અત્યાર સુધી યોજાયેલી તમામ 6 ચૂંટણીઓમાં ANC જીત્યું છે. આ વખતે દક્ષિણ આફ્રિકામાં સાતમી સામાન્ય ચૂંટણી યોજાવા જઈ રહી છે. બુધવારે મતદાન પહેલા રાષ્ટ્રપતિ સિરિલ રામાફોસાએ તેને દેશના ઈતિહાસની સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ ચૂંટણી ગણાવી હતી.

પ્રમુખ સિરિલ રામાફોસાની પાર્ટી ભ્રષ્ટાચારના ઘણા ગંભીર આરોપોનો સામનો કરે છે.

રાષ્ટ્રપતિ રામાફોસાની પાર્ટી પર ભ્રષ્ટાચારના ગંભીર આરોપો
પ્રમુખ સિરિલ રામાફોસા અને ANC બંને બહુમતી જીતવા માટે ભારે દબાણ હેઠળ છે. ઘણા સર્વેક્ષણોએ અનુમાન લગાવ્યું છે કે આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસ (ANC) આ વખતે 50 ટકા બહુમતીનો આંકડો સ્પર્શી શકશે નહીં. તેનું કારણ એ છે કે સૌથી મોટી પાર્ટી ANC અનેક મુશ્કેલીઓથી ઘેરાયેલી છે. ખરેખર તો શાસક પક્ષના નેતાઓ પર ભ્રષ્ટાચારના ગંભીર આરોપો છે. આ સાથે દક્ષિણ આફ્રિકા રેકોર્ડ બેરોજગારી અને અભૂતપૂર્વ વીજળી સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે.

રામાફોસા બીજી વખત રાષ્ટ્રપતિ બનવા માગે છે
દક્ષિણ આફ્રિકામાં પાર્ટીઓને વોટ શેર પ્રમાણે સીટો મળે છે. આ પછી બહુમતી મેળવતા પક્ષના સાંસદો દેશના રાષ્ટ્રપતિની પસંદગી કરે છે. દક્ષિણ આફ્રિકામાં એક વ્યક્તિ વધુમાં વધુ બે વખત રાષ્ટ્રપતિ બની શકે છે. સિરિલ રામાફોસા અગાઉ 2019માં રાષ્ટ્રપતિ બન્યા હતા. વિદ્યાર્થી રાજનીતિ, પછી બિઝનેસ અને પછી રાજનીતિમાં એન્ટ્રી લેનાર રામાફોસા ફરી એકવાર પ્રમુખ પદના દાવેદાર છે.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં બીજા પ્રબળ દાવેદાર ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (DA) છે. આ પાર્ટીને ગત ચૂંટણીમાં 20.77 ટકા વોટ મળ્યા હતા. DA નું નેતૃત્વ ગોરા નેતા જ્હોન સ્ટીવહુસેન કરે છે.

ડેમોક્રેટિક એલાયન્સ (DA) સૌથી વધુ મત મેળવવાની દૃષ્ટિએ બીજો પક્ષ છે.

મંડેલાના પોતાના પક્ષમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવેલા નેતાઓએ પડકાર ફેંક્યો
આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસ સિવાય અન્ય કેટલાક મોટા પક્ષો ચૂંટણીમાં સત્તા મેળવવાની રેસમાં સામેલ છે. રસપ્રદ વાત એ છે કે આમાંથી કેટલાક નેતાઓને આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસમાંથી જ હાંકી કાઢવામાં આવ્યા છે. ભૂતપૂર્વ પ્રમુખ અને અનુભવી ANC નેતા જેકબ ઝુમા અને ઇકોનોમિક ફ્રીડમ ફાઇટર્સ (EFF) નામના જૂથના નેતા જુલિયસ મલેમા છે. આ પાર્ટીને 2019ની ચૂંટણીમાં 10.80 ટકા વોટ મળ્યા હતા.

જેકબ જુમાની જેમ માલેમા પણ અગાઉ ANC નેતા હતા, પરંતુ તેમને 2012માં પક્ષ વિરોધી પ્રવૃત્તિઓ માટે પાંચ વર્ષ માટે હાંકી કાઢવામાં આવ્યા હતા. તે સમયે દેશમાં જેકબ જુમા સત્તા પર હતા અને માલેમા તેમના કટ્ટર ટીકાકાર હતા. આ પછી 2013માં માલેમાએ EFF નામની પાર્ટી બનાવી.

આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા બાદ જેકબે પોતાની પાર્ટી બનાવી.

ANCને રોકવા માટે વિપક્ષી પાર્ટી ગઠબંધનની તૈયારી કરી રહી છે
દક્ષિણ આફ્રિકામાં મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી, DA, 30 વર્ષથી શાસન કરી રહેલી ANCને કોઈપણ કિંમતે સત્તા મેળવવાથી રોકવાનો હેતુ ધરાવે છે. આવી સ્થિતિમાં તે અન્ય વિપક્ષી દળો સાથે વાત કરીને ગઠબંધન કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.

વિરોધ પક્ષોને લાગે છે કે ANCનું વર્ચસ્વ તોડવાનો આ સૌથી યોગ્ય સમય છે. આ માટે 51 પક્ષો સ્પર્ધામાં છે. જો કે આમ કરવું તમામ પક્ષો માટે મોટો પડકાર બની રહેશે. મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી DA લોકપ્રિય નિર્ણયો માટે જાણીતી છે.

ત્રીજા સૌથી મોટા પક્ષ EEF એ વિચારધારા છોડી દીધી છે. આ પક્ષ અશ્વેતોની આર્થિક સ્થિતિ સુધારવા માટે દેશની સંપત્તિને લોકોમાં વહેંચવાની આક્રમક હિમાયત કરે છે. આ પાર્ટીના નેતા જુલિયસ માલેમા અને પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જેકબ જુમા વચ્ચે જૂની દુશ્મની છે.

એ જોવાનું બાકી છે કે શું આ બંને ANCને હટાવવા માટે તેમના મતભેદોને ઉકેલશે કે નહીં. આ ઉપરાંત, આ વખતે ઘણા નવા અને નાના પક્ષો મેદાનમાં છે, જેનો હેતુ વંશીય અને સામાજિક જૂથોના હિતોને સેવા આપીને તેમની સ્થિતિ મજબૂત કરવાનો છે.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં આ વખતે બેરોજગારી અને ગરીબી સૌથી મોટી ચૂંટણીના મુદ્દા હતા.

દક્ષિણ આફ્રિકામાં આ વખતે ચૂંટણીના મુદ્દા શું હતા?
દક્ષિણ આફ્રિકાને આફ્રિકા ખંડનો સૌથી અદ્યતન દેશ માનવામાં આવે છે. આમ છતાં દેશમાં ગરીબી અને બેરોજગારી ચરમસીમાએ પહોંચી છે. વર્લ્ડ બેંકના જણાવ્યા અનુસાર દક્ષિણ આફ્રિકામાં બેરોજગારીનો દર 32 પર પહોંચી ગયો છે. તેને આ રીતે સમજો કે 100 માંથી 32 લોકો પાસે નોકરી નથી. 2024ના પહેલા ક્વાર્ટરમાં તે 33ને પાર કરી ગયો હતો.

દેશમાં યુવા બેરોજગારીનો દર પણ ઘણો ઊંચો છે. 15-35 વર્ષની વયજૂથના 45.50 ટકા યુવાનો બેરોજગાર છે. આ વિશ્વમાં સૌથી વધુ છે. આ સાથે અડધાથી વધુ લોકો ગરીબી રેખા નીચે છે. દક્ષિણ આફ્રિકામાં વિશ્વમાં સૌથી વધુ અસમાનતા દર છે. મતલબ કે અહીં અમીર અને ગરીબ વચ્ચેની ખાઈ ઘણી ઊંડી છે.

સીએનએનના અહેવાલ મુજબ, દક્ષિણ આફ્રિકામાં લગભગ 81 ટકા અશ્વેત લોકો રહે છે, જેમાંથી મોટાભાગના લોકો અત્યંત ગરીબીમાં જીવે છે. તે જ સમયે, 19 ટકા ગોરાઓ પાસે વધુ સંસાધનો છે. તેમની પાસે નોકરીઓ છે અને તેઓ અશ્વેતો કરતાં વધુ પગાર મેળવે છે. શ્વેત સર્વોપરિતાથી આઝાદીના 30 વર્ષ પછી, અશ્વેતોને હવે લાગે છે કે આફ્રિકન નેશનલ કોંગ્રેસ (ANC) એ તેમના જીવનધોરણને સુધારવામાં સારું કામ કર્યું નથી.

આ સિવાય દેશમાં સતત વધી રહેલા ગુનાખોરી અને રાજકારણીઓના ભ્રષ્ટાચારના કિસ્સાઓથી જનતા પરેશાન છે. આ ઉપરાંત દેશમાં વીજકાપમાં સતત વધારાથી દેશવાસીઓનો ગુસ્સો વધુ વધી ગયો છે. અલ જઝીરાના રિપોર્ટ અનુસાર, 2018માં 141 કલાક માટે પાવર કટ હતો. તે વર્ષ 2023માં વધીને 6947 કલાક થઈ જશે.