સંસદના શિયાળુ સત્રનો આજે 12મો દિવસ: સંસદમાં વિપક્ષનો હોબાળો, 78 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવા મામલે ‘મોદીશાહી મુર્દાબાદ’ના નારા લાગ્યા

સંસદનું શિયાળુ સત્ર શુક્રવાર (22 ડિસેમ્બર) સુધી ચાલશે.

​​​​​​સંસદના શિયાળુ સત્રનો આજે 12મો (19 ડિસેમ્બર) દિવસ છે. બંને ગૃહો (લોકસભા અને રાજ્યસભા)ની કાર્યવાહી સવારે 11 વાગ્યે શરૂ થશે. સુરક્ષામાં ખામીને લઈને લોકસભામાં આજે સતત પાંચમા દિવસે હોબાળો થવાની સંભાવના છે. 78 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવાના મુદ્દે પણ હોબાળો થઈ શકે છે. સાંસદોના સસ્પેન્શન પર કોંગ્રેસે કહ્યું- સરકાર લોકશાહી પર હુમલો કરી રહી છે.

સોમવારે (18 ડિસેમ્બર) લોકસભા સ્પીકર ઓમ બિરલાએ 33 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરી દીધા હતા. તેમાં નેતા અધીર રંજન ચૌધરી, કોંગ્રેસના 11 સાંસદો, તૃણમૂલ કોંગ્રેસના 9, ડીએમકેના 9 અને અન્ય પક્ષોના 4 સાંસદોનો સમાવેશ થાય છે.

તેમાંથી 30 સાંસદોને સમગ્ર સત્ર માટે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા છે, જ્યારે કોંગ્રેસના ત્રણ સાંસદોની સભ્યપદ પુનઃસ્થાપિત કરવાનો નિર્ણય વિશેષાધિકાર કમિટી લેશે. તેમના પર સ્પીકરના પોડિયમ પર ચઢવાનો આરોપ છે.

આ પછી રાજ્યસભામાં પણ હોબાળો થયો હતો. જેના કારણે અધ્યક્ષ જગદીપ ધનખડે વિપક્ષના 45 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરી દીધા હતા. તેમાંથી 34 સાંસદોને સમગ્ર સત્ર માટે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે વિશેષાધિકાર કમિટી 11 સાંસદોના સભ્યપદ અંગે નિર્ણય લેશે.

આ પહેલા 14 ડિસેમ્બરે 13 સાંસદોને લોકસભામાંથી સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. જેમાં કોંગ્રેસના 9, CPI (Mના 2, DMK અને CPIના એક-એક સાંસદોનો સમાવેશ થાય છે. આ સિવાય રાજ્યસભાના સાંસદ ડેરેક ઓ બ્રાયનને પણ 14 ડિસેમ્બરે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. શિયાળુ સત્રથી અત્યાર સુધીમાં કુલ 92 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા છે.

રાજ્યસભામાં સાંસદોની સંખ્યા 245 છે. તેમાં ભાજપ અને તેના સાથી પક્ષોના 105, ભારતના 64 અને અન્યમાંથી 76નો સમાવેશ થાય છે. જેમાંથી વિપક્ષના 46 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા છે.

હાલમાં લોકસભામાં સાંસદોની સંખ્યા 538 છે. એનડીએના 329, I.N.D.I.A ના 142 અને અન્ય પક્ષોના 67 સાંસદો છે. જેમાંથી 46 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા છે.

વરિષ્ઠ પત્રકાર અને રાજકીય વિશ્લેષક કે. વિક્રમ રાવના જણાવ્યા અનુસાર, આ પહેલીવાર છે જ્યારે એક જ દિવસમાં આટલી મોટી સંખ્યામાં સભ્યોને સંસદમાંથી સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હોય.

ગૃહમાં સૂત્રોચ્ચાર કરવા યોગ્ય નથીઃ સ્પીકર
સ્પીકર ઓમ બિરલાએ સોમવારે કહ્યું હતું કે સંસદની સુરક્ષામાં ચૂક મામલે ઉચ્ચ સ્તરીય તપાસ ચાલી રહી છે. આ મામલે તપાસ સમિતિની રચના કરવામાં આવી છે. ભૂતકાળમાં પણ આવી ઘટનાઓ બની ત્યારે પૂર્વ સ્પીકરો દ્વારા જ તપાસની પ્રક્રિયા આગળ વધતી હતી. દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે કે આ ઘટનાને લઈને રાજકારણ થઈ રહ્યું છે. લોકશાહી વ્યવસ્થા હેઠળ જ ગૃહમાં ચર્ચા થવી જોઈએ.

સ્પીકર ઓમ બિરલાએ કહ્યું- ગૃહમાં નારા લગાવવા, પ્લેકાર્ડ લાવવું, વિરોધમાં વેલમાં આવવું યોગ્ય નથી. દેશના લોકોને પણ આ વર્તન પસંદ નથી. જે સાંસદોને લોકસભામાંથી સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા છે તેઓ સુરક્ષા ચૂક કેસ સાથે સંબંધિત નથી.

આ સાંસદોને લોકસભામાંથી સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા

આ લોકસભા સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવાનો મામલો વિશેષાધિકાર કમિટીને સોંપવામાં આવ્યો છે-

રાજ્યસભામાંથી સસ્પેન્ડ કરાયેલા સાંસદ

રાજ્યસભાના આ સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવાનો મામલો વિશેષાધિકાર કમિટીને સોંપવામાં આવ્યો છે-

કયા નિયમ હેઠળ સ્પીકર સાંસદો સામે કાર્યવાહી કરી શકે છે?
જે સંસદની કાર્યવાહી તમે ટીવી પર જુઓ છો, તેના નિયમો માટે આખુ પુસ્તક છે. ગૃહને આપુસ્તકના નિયમો દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે. આ પુસ્તકના નિયમ 373 હેઠળ, જો લોકસભાના અધ્યક્ષને લાગે છે કે કોઈ સાંસદ સતત ગૃહની કાર્યવાહીમાં ખલેલ પહોંચાડી રહ્યા છે, તો તે તેને તે દિવસ માટે ગૃહમાંથી હાંકી શકે છે અથવા તો બાકીના સમગ્ર સત્ર માટે સસ્પેન્ડ પણ કરી શકે છે.

વધુ હઠીલા સભ્યો સાથે વ્યવહાર કરવા માટે, સ્પીકર નિયમ 374 અને 374A હેઠળ કાર્યવાહી કરી શકે છે. કોંગ્રેસના સાંસદો સામે નિયમ 374 હેઠળ જ કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે. આવી સ્થિતિમાં આવો જાણીએ આ નિયમ વિશે…

હવે ચાલો જાણીએ કે નિયમ 374A શું કહે છે
5 ડિસેમ્બર 2001ના રોજ રૂલ બુકમાં વધુ એક નિયમ ઉમેરવામાં આવ્યો છે. તેને નિયમ 374A કહેવામાં આવે છે. જો કોઈ સાંસદ ઈરાદાપૂર્વક સ્પીકરની સીટની નજીક વેલમાં આવીને અથવા ગૃહમાં સૂત્રોચ્ચાર કરીને અથવા અન્યથા કાર્યવાહીમાં ખલેલ પહોંચાડીને નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તેની સામે આ નિયમ હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે.

એકવાર આવા સાંસદનું લોકસભા અધ્યક્ષ દ્વારા નામ આપવામાં આવે, તો તેને 5 બેઠકો અથવા સત્રની બાકીની અવધિ (જે ઓછી હોય તે) માટે આપમેળે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવે છે.

સાંસદનું સસ્પેન્શન સમાપ્ત કરવાની પ્રક્રિયા શું છે?
સ્પીકરને સાંસદને સસ્પેન્ડ કરવાનો અધિકાર છે, પરંતુ તેમને સસ્પેન્શન પાછું ખેંચવાનો અધિકાર નથી. આ અધિકાર ગૃહને છે. જો ગૃહ ઈચ્છે તો તે ઠરાવ દ્વારા સાંસદોનું સસ્પેન્શન પાછું ખેંચી શકે છે.

શું આ સમયગાળા દરમિયાન સાંસદોને પગાર મળે છે?
ગૃહમાં ખલેલ સર્જવા બદલ સસ્પેન્ડ કરાયેલા સાંસદને પૂરો પગાર મળે છે. કેન્દ્રમાં એક પછી એક સરકારો દ્વારા દાયકાઓથી ‘કામ નહીં, પગાર નહીં’ની નીતિ પર વિચારણા ચાલી રહી છે. જો કે હજુ સુધી તેની રજૂઆત કરવામાં આવી નથી.

શું આ પહેલીવાર છે જ્યારે કોઈ સાંસદને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હોય?
સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવાનું પ્રથમ ઉદાહરણ 1963નું છે. સસ્પેન્શનની સૌથી મોટી કાર્યવાહી 1989માં થઈ હતી. રાજીવ ગાંધીની સરકાર દરમિયાન, ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધીની હત્યા અંગે ઠક્કર કમિશનનો અહેવાલ સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યો ત્યારે સાંસદોએ હોબાળો મચાવ્યો હતો.

આ પછી હંગામો મચાવતા વિપક્ષના 63 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. જ્યારે જાન્યુઆરી 2019માં લોકસભા સ્પીકર સુમિત્રા મહાજને 2 દિવસમાં 45 વિપક્ષી સાંસદોને સસ્પેન્ડ કર્યા હતા.

કોંગ્રેસે 2014માં પોતાના જ સાંસદને સસ્પેન્ડ કરી દીધા હતા

13 ફેબ્રુઆરી 2014ના રોજ લોકસભાના સ્પીકર મીરા કુમારે 18 સાંસદોને સસ્પેન્ડ કર્યા હતા. સસ્પેન્ડ કરાયેલા કેટલાક સાંસદો અલગ તેલંગાણાની રચનાની માંગનો વિરોધ કરી રહ્યા હતા તો કેટલાક અલગ રાજ્યની માંગ કરી રહ્યા હતા.

આ સમય દરમિયાન, એક ખૂબ જ અણધારી ઘટના જોવા મળી હતી કારણ કે સસ્પેન્ડ કરાયેલા એક સાંસદ એલ રાજગોપાલ કોંગ્રેસના હતા. રાજગોપાલ પર સદનમાં પેપર સ્પ્રેનો ઉપયોગ કરવાનો આરોપ હતો.