દલાઈ લામા બાદ નેન્સી પેલોસી મોદીને મળ્યા: ભારતની મુલાકાતથી ચીન ગુસ્સે થયું, કહ્યું- તિબેટના ધાર્મિક નેતા અલગતાવાદી; અમેરિકા ખોટો સંદેશ આપવાનું બંધ કરે

પીએમ મોદીએ ગુરુવારે નેન્સી પેલોસી સાથે મુલાકાત કરી હતી.

વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ગુરુવારે તિબેટના ધાર્મિક નેતા દલાઈ લામાને મળવા આવેલા અમેરિકન પ્રતિનિધિમંડળને મળ્યા હતા. આ દરમિયાન પીએમ મોદીએ યુએસ હાઉસના પૂર્વ સ્પીકર નેન્સી પેલોસી સાથે પણ મુલાકાત કરી હતી. પીએમ મોદી અને અમેરિકન ડેલિગેશન વચ્ચેની આ મુલાકાતના ઘણા અર્થો શોધવામાં આવી રહ્યા છે.

વાસ્તવમાં આ પહેલીવાર છે જ્યારે કોઈ વિદેશી પ્રતિનિધિમંડળ ભારતીય ધરતી પરથી તિબેટના સમર્થનમાં અવાજ ઉઠાવી રહ્યું છે. જોકે, નેન્સી અગાઉ પણ મે 2017માં દલાઈ લામાને મળવા ભારત આવી હતી. જો કે, નેન્સી પેલોસી તે સમયે કોઈપણ પ્રતિનિધિમંડળ સાથે ભારતની મુલાકાતે ન હતી.

2017માં નેન્સી પેલોસી તિબેટના ધાર્મિક નેતા દલાઈ લામાને મળવા ભારત આવી હતી.

નોંધનીય બાબત એ છે કે, ભારત તિબેટને ચીનનો ભાગ માને છે અને તેના પર ટિપ્પણી કરવાનું ટાળ્યું છે. અમેરિકન પ્રતિનિધિમંડળની આ મુલાકાત સત્તાવાર છે કે નહીં તે અંગે હજુ સુધી કોઈ માહિતી પ્રાપ્ત થઈ નથી.

બુધવારે અમેરિકી પ્રતિનિધિમંડળે કહ્યું કે, અમેરિકા દલાઈ લામાના ઉત્તરાધિકાર મામલે ચીનને હસ્તક્ષેપ કરવા દેશે નહીં. વાસ્તવમાં ચીન પોતાના ‘દલાઈ લામા’ને તિબેટના ધાર્મિક નેતાના સર્વોચ્ચ પદ પર બેસાડવા માગે છે.

બુધવારે ધર્મશાલામાં દલાઈ લામા અને નેન્સી પેલોસી વચ્ચે મુલાકાત થઈ હતી.

દલાઈ લામા બુધવારે અમેરિકી પ્રતિનિધિમંડળને મળ્યા હતા
આ પહેલા બુધવારે અમેરિકન પ્રતિનિધિમંડળે ધર્મશાળામાં ધાર્મિક નેતા લગાઈ લામા સાથે મુલાકાત કરી હતી. આ પ્રતિનિધિમંડળમાં નેન્સી પેલોસી ઉપરાંત સાંસદ માઈકલ મેકકોલ સહિત 5 અન્ય સાંસદો છે. આ સાંસદો રિપબ્લિકન અને ડેમોક્રેટ બંને પક્ષોના છે. આ પ્રતિનિધિમંડળનું નેતૃત્વ રિપબ્લિકન સાંસદ માઈકલ મેકકોલ કરી રહ્યા છે.

માઈકલ મેકકોલે કહ્યું કે, આ અઠવાડિયે તેમને ચીની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી દ્વારા એક પત્ર લખવામાં આવ્યો હતો. જેમાં તેમને અહીં ન આવવાની ધમકી આપવામાં આવી હતી, પરંતુ અમે તેમની ધમકીઓની પરવા કરતા નથી. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ તિબેટને હંમેશાની જેમ શક્તિશાળી શક્તિ બનાવવામાં મદદ કરશે. પ્રતિનિધિમંડળે કહ્યું કે, તેઓ દલાઈ લામા અને ચીનની સરકાર વચ્ચે વાતચીતની તક શોધી રહ્યા છે. તેમને આશા છે કે તિબેટ અને ચીન વચ્ચે શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ મળી જશે.

તિબેટ સંબંધિત બિલ અમેરિકામાં 12 જૂને પસાર થયું હતું
12 જૂને અમેરિકામાં તિબેટ સાથે સંબંધિત બિલ ‘ધ રિઝોલ્વ તિબેટ એક્ટ’ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. હાલમાં જો બાયડન દ્વારા તેના પર હસ્તાક્ષર કરવાના બાકી છે. આ અધિનિયમ તિબેટને સમર્થન આપે છે અને કોઈપણ શરતો વિના ચીન અને દલાઈ લામા વચ્ચે સંવાદ વધારવાની તરફેણમાં છે.

ચીને અમેરિકાને ધમકી આપી
આ બિલ પર ચીનનો જવાબ એપ્રિલમાં આવ્યો હતો. ચીને કહ્યું કે દલાઈ લામા એક અલગતાવાદી છે અને અમેરિકાએ તેમના ચીન વિરોધી વલણને ઓળખવું જોઈએ. ચીને ચેતવણી આપી હતી કે જો અમેરિકા ઝિજાંગ (તિબેટ)ને ચીનના ભાગ તરીકે ન સ્વીકારવાના તેના જૂના વચનથી પાછું ફરશે તો ચીન તેનો કડક જવાબ આપશે.

સામ્યવાદી સરકાર આવ્યા પછી તિબેટ પર ચીનનું વલણ બદલાયું

ચીન અને તિબેટ વચ્ચેનો વિવાદ વર્ષો જૂનો છે. ચીન તિબેટને પોતાનો ‘ઝિઝાંગ’ પ્રાંત કહે છે. ચીનના મતે તિબેટ તેરમી સદીથી ચીનનો એક ભાગ છે, તેથી તિબેટ પર તેનો અધિકાર છે. જો કે તિબેટ ચીનના આ દાવાને નકારી કાઢે છે.

વર્ષ 1912માં તિબેટના ધર્મગુરુ અને 13મા દલાઈ લામાએ તિબેટને સ્વતંત્ર દેશ જાહેર કર્યો હતો. તે સમયે ચીન નબળું હતું તેથી વિરોધ કરી શક્યું ન હતું. લગભગ 40 વર્ષ બાદ સામ્યવાદી સરકાર સત્તામાં આવ્યા બાદ ચીને તિબેટ પર કબજો જમાવ્યો હતો.

આ સરકારની વિસ્તરણવાદી નીતિઓને કારણે ચીને 1950માં હજારો સૈનિકો સાથે તિબેટ પર હુમલો કર્યો હતો. તિબેટ પર ચીનનો કબજો લગભગ 8 મહિના સુધી ચાલુ રહ્યો.

અંતે, 1951 માં તિબેટના ધાર્મિક નેતા દલાઈ લામાએ 17 મુદ્દાના કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા. આ કરાર પછી તિબેટ સત્તાવાર રીતે ચીનનો ભાગ બની ગયું. જો કે દલાઈ લામા આ સંધિને સ્વીકારતા નથી. તેમનું કહેવું છે કે આ સંધિ દબાણ હેઠળ કરવામાં આવી હતી.

આ તસવીર 1959ની છે, જ્યારે દલાઈ લામા 14 દિવસની યાત્રા બાદ ભારત ભાગી ગયા હતા.

ચીન સાથેના વિવાદ વચ્ચે દલાઈ લામા તિબેટ છોડીને ભારત આવ્યા હતા

આ દરમિયાન તિબેટીયન લોકોમાં ચીન સામે ગુસ્સો વધવા લાગ્યો. 1955 પછી સમગ્ર તિબેટમાં ચીન વિરુદ્ધ હિંસક પ્રદર્શનો શરૂ થયા. આ સમય દરમિયાન પ્રથમ બળવો થયો જેમાં હજારો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા. માર્ચ 1959 માં સમાચાર ફેલાયા કે ચીન દલાઈ લામાને બંધક બનાવવા જઈ રહ્યું છે. આ પછી દલાઈ લામાના મહેલની બહાર હજારો લોકો એકઠા થઈ ગયા.

આખરે દલાઈ લામા તિબેટની રાજધાની લ્હાસાથી ભાગીને સૈનિકના વેશમાં ભારત પહોંચ્યા. ભારત સરકારે તેમને આશ્રય આપ્યો. ચીનને આ પસંદ નહોતું. એવું કહેવાય છે કે 1962ના ભારત-ચીન યુદ્ધનું પણ આ એક મોટું કારણ હતું. દલાઈ લામા હજુ પણ ભારતમાં વસે છે. તિબેટની દેશનિકાલ સરકાર હિમાચલ પ્રદેશની ધર્મશાલાથી ચાલે છે.

આ સરકાર પણ ચૂંટાયેલી છે. વિશ્વભરના તિબેટીયન શરણાર્થીઓ ચૂંટણીમાં મતદાન કરે છે. શરણાર્થી તિબેટીયનોએ મતદાન કરવા માટે નોંધણી કરાવવી પડશે. ચૂંટણી દરમિયાન તિબેટીયન લોકો તેમના રાષ્ટ્રપતિને પસંદ કરે છે જેને ‘સિક્યોંગ’ કહેવામાં આવે છે. ભારતની જેમ ત્યાંની સંસદનો કાર્યકાળ પણ 5 વર્ષનો હોય છે. તિબેટીયન સંસદનું મુખ્યાલય હિમાચલ પ્રદેશના ધર્મશાલામાં છે.

‘સેન્ટ્રલ તિબેટીયન એડમિનિસ્ટ્રેશન’ દ્વારા જારી કરાયેલ ‘ગ્રીન બુક’ ધરાવતા તિબેટીયનોને જ મત આપવાનો અને ચૂંટણી લડવાનો અધિકાર છે. આ પુસ્તક ઓળખપત્ર તરીકે કામ કરે છે.