18 મિનિટ પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
વિકી કૌશલની મોસ્ટ અવેટેડ ફિલ્મ ‘બેડ ન્યૂઝ’ 19મી જુલાઈ એટલે કે શુક્રવારે રિલીઝ થઈ રહી છે. ફિલ્મની વાર્તામાં લીડ એક્ટ્રેસ તૃપ્તિ ડિમરી પ્રેગ્નન્ટ છે, પરંતુ તેને ખબર નથી કે ગર્ભમાં રહેલા બાળકનો પિતા કોણ છે. આ જાણવા માટે, તે તેના બંન પાર્ટનરનો પેટર્નીટી ટેસ્ટ કરાવે છે. ટેસ્ટના પરિણામો પછી મામલો વધુ જટિલ બની જાય છે. ટેસ્ટમાં જાણવા મળે છે કે અભિનેત્રી બે બાળકોને જન્મ આપવા જઈ રહી છે અને બંને બાળકોના પિતા અલગ-અલગ છે.
શું આ શક્ય છે?
એકદમ શક્ય. મેડિકલમાં આ દુર્લભ સ્થિતિને ‘હેટરોપેટરનલ સુપરફેકન્ડેશન’ કહેવામાં આવે છે, તે સુપરફેટેશનનો પેટા પ્રકાર છે. આમાં, પહેલેથી જ એક ગર્ભાવસ્થા હોવા છતાં, બીજી ગર્ભાવસ્થા પણ થાય છે. સામાન્ય રીતે આવા કિસ્સાઓ મનુષ્યોમાં ભાગ્યે જ જોવા મળે છે, પરંતુ પ્રાણીઓમાં તે ઘણી વાર જોવા મળે છે.
આજે ‘તબિયતપાણી’ માં આપણે સુપરફેટેશન વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- આ દુર્લભ સ્થિતિ ક્યારે થાય છે?
- આનાથી કયા જોખમો થઈ શકે છે?
- સુપરફેટેશન કેવી રીતે ટાળી શકાય?
- સુપરફેકન્ડેશન અને સુપરફેકન્ડેશન વચ્ચે શું તફાવત છે?
સુપરફેટેશન શું છે
સુપરફેટેશન એ ખૂબ જ દુર્લભ સ્થિતિ છે. જ્યારે, એક ગર્ભાવસ્થા હોવા છતાં, બીજી ગર્ભાવસ્થા પણ થાય છે, તેને સુપરફેટેશન કહેવામાં આવે છે. જો કોઈ સ્ત્રી ગર્ભવતી હોય, તો તેનું શરીર એવા કુદરતી ફેરફારોમાંથી પસાર થાય છે કે તેના માટે એક ગર્ભાવસ્થા સાથે બીજી ગર્ભાવસ્થા કરવી લગભગ અશક્ય છે.
જ્યારે સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં ફલિત ગર્ભ પહેલેથી જ વિકાસ પામતું હોય છે, ત્યારે ફરીથી ગર્ભાવસ્થાની શક્યતા લગભગ ખતમ થઈ જાય છે. જ્યારે સુપરફેટેશનમાં, નવી ગર્ભાવસ્થા શરીરના કુદરતી અવરોધો અને મર્યાદાઓને બાયપાસ કરે છે જે ગર્ભવતી સ્ત્રીને ફરીથી ગર્ભવતી થવાથી અટકાવે છે.
લોકો જોડિયા ગર્ભાવસ્થા સાથે એક ગર્ભાશયમાં બે ભ્રૂણના વિકાસને મૂંઝવણમાં મૂકે છે, પરંતુ આ બંને જુદી જુદી પરિસ્થિતિઓ છે.
જોડિયા ગર્ભાવસ્થાથી સુપરફેટેશન કેટલું અલગ છે?
સુપરફેટેશન પ્રેગ્નન્સી અને ટ્વિન્સ પ્રેગ્નન્સી એ બે અલગ-અલગ સ્થિતિ છે, પરંતુ તે ઘણી રીતે સમાન છે. જોડિયા બાળકોની જેમ, સુપરફેટેશનમાં, બે ભ્રૂણ એક જ ગર્ભાશયમાં વૃદ્ધિ પામે છે અને એકબીજા સાથે એકસાથે વિકાસ કરે છે. સુપરફેટેશનના કિસ્સામાં પણ, બંને બાળકો ઘણીવાર એક જ સમયે જન્મે છે.
જોડિયા બાળકોના કિસ્સામાં, બંને બાળકોનું માસિક ચક્ર સમાન હોય છે. તેનાથી વિપરીત, સુપરફેટેશનમાં બંને એમ્બ્રોયો સમાન માસિક ચક્ર દરમિયાન રચાતા નથી. બંનેનું ચક્ર અલગ છે. આ જ કારણ છે કે સુપરફેટેશનમાં બંને ગર્ભની સગર્ભાવસ્થાની ઉંમર અલગ-અલગ હોય છે. જે ભ્રૂણની પ્રથમ કલ્પના કરવામાં આવી હતી તે બીજી વખત ગર્ભધારણ કરતા પહેલા પરિપક્વ થઈ જશે. જોડિયા બાળકોના કિસ્સામાં, બંને ગર્ભ એકસાથે પરિપક્વ થાય છે.
સુપરફેટેશન કેટલું સામાન્ય છે?
મનુષ્યોમાં સુપરફેટેશન એટલું દુર્લભ છે કે વિશ્વભરમાં માત્ર 10 કેસોની પુષ્ટિ થઈ છે. આ એવા અનોખા કિસ્સા છે કે જ્યારે આવું કંઈક થાય છે, ત્યારે તે ઘણીવાર હેડલાઇન્સ બનાવે છે. તમારા સુપરફેટેશનની શક્યતા શૂન્યની નજીક છે. સુપરફેટેશનના કિસ્સાઓ માછલીઓ અને નાના સસ્તન પ્રાણીઓ જેવી અન્ય પ્રજાતિઓમાં વધુ સામાન્ય છે.
સુપરફેટેશનને કારણે કયા પ્રકારની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે?
સુપરફેટેશનમાં સૌથી મોટી સમસ્યા એ છે કે ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન બંને બાળકો અલગ-અલગ તબક્કામાં વધતા હશે. આવી સ્થિતિ પણ ઊભી થઈ શકે છે કે એક બાળકનો જન્મ થવાનો છે જ્યારે બીજો ગર્ભ હજુ તૈયાર નથી. આ સ્થિતિમાં નાના બાળકનાપ્રિમેચ્યોર જન્મનું જોખમ હોઈ શકે છે. સુપરફેટેશનમાં, બંને ગર્ભાવસ્થા અલગ-અલગ માસિક ચક્રની હોય છે, તેથી તેમની વચ્ચે 3-4 અઠવાડિયાનો તફાવત હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં નાના બાળકનો સંપૂર્ણ વિકાસ ન થયો હોય તેવી પુરી શક્યતા છે.
અકાળ જન્મને કારણે, બાળકને કેટલીક તબીબી સમસ્યાઓ હોઈ શકે છે, ચાલો ગ્રાફિકમાં જોઈએ:
આ સિવાય જે મહિલા એક કરતા વધુ બાળકોને જન્મ આપવા જઈ રહી છે તેને પણ કેટલીક સમસ્યાઓ થવાનું જોખમ વધી જાય છે.
સુપરફેટેશન કેવી રીતે થાય છે?
મનુષ્યોમાં, ગર્ભાવસ્થા થાય તે માટે, સ્ત્રીના ઇંડાને શુક્રાણુ દ્વારા ફળદ્રુપ કરવામાં આવે છે. જો બીજું સંપૂર્ણપણે અલગ ઇંડા ફલિત થાય અને ગર્ભાશયમાં રોપવામાં આવે, તો સુપરફેટેશનની સ્થિતિ સર્જાશે.’બેડ ન્યુઝ’મૂવીમાં જે રીતે કુદરતી સુપરફેટેશન બતાવવામાં આવ્યું છે તે લગભગ અશક્ય છે, કારણ કે કુદરતી સુપરફેટેશન માટે ત્રણ દુર્લભ પરિસ્થિતિઓ જરૂરી છે:
સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ઓવ્યુલેશન: આ સ્થિતિ લગભગ અશક્ય છે કારણ કે ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન થતી હોર્મોનલ પ્રક્રિયા ઓવ્યુલેશન થવા દેતી નથી.
ઇંડાને શુક્રાણુ દ્વારા ફળદ્રુપ કરવું આવશ્યક છે: આ પણ અસંભવિત છે કારણ કે એકવાર સ્ત્રી ગર્ભવતી બને છે, તેના અંડાશયમાં એક રક્ષણાત્મક કવચની જેમ લાળ પ્લગ રચાય છે. આ શુક્રાણુને ઇંડા સુધી પહોંચવાના માર્ગમાં રોકે છે.
ફળદ્રુપ ઇંડાને પહેલાથી ગર્ભવતી સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં રોપવાની જરૂર છે: આ સ્થિતિ પણ મુશ્કેલ છે કારણ કે ઇમ્પ્લાન્ટેશન માટે ચોક્કસ હોર્મોન્સનું પ્રકાશન જરૂરી છે. જ્યારે મહિલા પહેલેથી જ ગર્ભવતી હોય તો તેને છોડવામાં આવશે નહીં. બીજો પ્રશ્ન એ છે કે શું બીજા ગર્ભ માટે અંડાશયમાં પૂરતી જગ્યા છે. આ ત્રણ દુર્લભ પરિસ્થિતિઓ એકસાથે બનવી લગભગ અશક્ય લાગે છે.
આપણે સુપરફેટેશન કેવી રીતે ટાળી શકીએ?
સૌપ્રથમ, સુપરફેટેશન એટલું દુર્લભ છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ પહેલેથી જ ગર્ભવતી હોય, તો શારીરિક સંબંધ કર્યા પછી ફરીથી ગર્ભવતી થવાની સંભાવના લગભગ નહિવત્ છે. તેમ છતાં, જો તમે આ દુર્લભ સ્થિતિને ટાળવા માંગતા હો, તો સૌથી સરળ ઉપાય એ છે કે ગર્ભાવસ્થા પછી શારીરિક સંબંધ ના રાખવો.
સુપરફેટેશનના જે મામલા અત્યાર સુધી પ્રકાશમાં આવ્યા છે તેમાં એવું બન્યું છે કે મહિલાએ આઈવીએફ દ્વારા ગર્ભ ધારણ કર્યો હોય. જ્યારે તે કુદરતી પહેલેથી જ ગર્ભવતી બની હતી. આ સ્થિતિ પણ સુપરફેટેશનનું કારણ બની શકે છે. તેથી, એ મહત્ત્વનું છે કે જ્યારે પણ તમે IVF દ્વારા ગર્ભધારણ કરો છો, ત્યારે તમારે તે પહેલાં ગર્ભાવસ્થા પરિક્ષણ કરાવવું જોઈએ. આ ઉપરાંત, ડૉક્ટર દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી સાવચેતીઓનું ચોક્કસપણે પાલન કરો.
સુપરફેકન્ડેશન અને સુપરફેકન્ડેશન વચ્ચે શું તફાવત છે?
વાસ્તવમાં સુપરફેકન્ડેશન એ સુપરફેટેશનની પેટા શરત છે. તેમની વચ્ચેનો તફાવત એ છે કે સુપરફેટેશનમાં, બે અલગ-અલગ ગર્ભ એક ગર્ભાશયમાં વધી રહ્યા છે, જે બે અલગ અલગ માસિક ચક્ર દરમિયાન રચાય છે. બંને ઇંડા શુક્રાણુ દ્વારા ફળદ્રુપ બને છે. આ શુક્રાણુ એક જ પાર્ટનર અથવા બે અલગ અલગ પાર્ટનરમાંથી હોઈ શકે છે. ફિલ્મમાં બતાવવામાં આવેલી સ્થિતિ સુપરફેકન્ડેશન જેવી જ છે.
જો ફિલ્મમાં એવી પરિસ્થિતિ ઉભી કરવામાં આવે કે બંને બાળકોના પિતા અલગ-અલગ હોય તો બંને બાળકોની ત્વચાનો રંગ, વાળ અને ચહેરાની રચના એકબીજાથી ખૂબ જ અલગ હોઈ શકે છે. તેને ‘હેટરોપેટરનલ સુપરફેકન્ડેશન’ કહેવામાં આવે છે.