પુતિન મંગોલિયા જશે, સવાલ- ધરપકડ થશે?: ઈન્ટરનેશનલ કોર્ટે આપ્યો કાર્યવાહીનો આદેશ, રશિયાએ કહ્યું- અમે ચિંતિત નથી

રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન 3 સપ્ટેમ્બરે મંગોલિયાની મુલાકાતે જવાના છે. દરમિયાન ઈન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC)એ કહ્યું છે કે જો પુતિન મંગોલિયા જાય છે તો તેની ધરપકડ કરવાની જવાબદારી ત્યાંના અધિકારીઓની છે.

કોર્ટના પ્રવક્તા ડો. ફાદી અલ-અબ્દલ્લાહે BBCને જણાવ્યું કે ICCના આદેશોનું પાલન કરવું તે મંગોલિયાની ફરજ છે. તેણે આમાં સહકાર આપવો જોઈએ. મંગોલિયા ICCનું સભ્ય છે. ગયા વર્ષે માર્ચમાં ICCએ પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જાહેર કર્યું હતું. કોર્ટે કહ્યું કે પુતિન યુદ્ધ અપરાધો માટે જવાબદાર છે.

આ પહેલો પ્રસંગ હતો જ્યારે ICCએ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ (UNSC)ના સ્થાયી સભ્ય દેશના ટોચના નેતા વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું હતું. રશિયાએ ICCથી પુતિનના નામ પર વોરંટ જારી કરવાને ‘શરમજનક’ ગણાવ્યું હતું. અમેરિકા, રશિયા, ચીન, બ્રિટન અને ફ્રાન્સ UNSCના કાયમી સભ્ય છે.

મંગોલિયા રશિયા અને ચીન વચ્ચે

કઝાકિસ્તાનમાં મોંગોલિયન રાષ્ટ્રપતિ ઉખાનાગીન ખુરેલસુખ સાથે રાષ્ટ્રપતિ પુતિન. તસવીર જુલાઈની છે.

જો પુતિન મંગોલિયાની મુલાકાતે જાય તો તેની ધરપકડ કરવાની પણ યુક્રેને માંગણી કરી છે. યુક્રેનના વિદેશ મંત્રાલયે શુક્રવારે કહ્યું-

અમે આશા રાખીએ છીએ કે મંગોલિયા એ વાતથી વાકેફ હશે કે પુતિન યુદ્ધ ગુનેગાર છે અને ICCએ તેમની વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું છે.

વોરંટ જારી થયા બાદ ICCના સભ્ય દેશની આ રશિયન રાષ્ટ્રપતિની પ્રથમ મુલાકાત હશે. વોરંટ જારી થયા બાદ પુતિન 11 દેશોની મુલાકાત લઈ ચૂક્યા છે. જેમાં ચીન, ઉત્તર કોરિયા, સાઉદી અરેબિયા અને UAE જેવા દેશોનો સમાવેશ થાય છે. જો કે અત્યાર સુધી તેણે આઈસીસીના સભ્ય એવા કોઈપણ દેશમાં પ્રવાસ કરવાનું ટાળ્યું છે.

રશિયા પુતિન પર લાગેલા આરોપોને ફગાવી રહ્યું છે. સમાચાર એજન્સી AFP અનુસાર, મંગોલિયામાં ધરપકડના પ્રશ્ન પર, રાષ્ટ્રપતિ કાર્યાલય ક્રેમલિનએ કહ્યું કે તેને પુતિનની મુલાકાતને લઈને ‘કોઈ ચિંતા’ નથી.

પુતિનની આ મુલાકાત મોંગોલિયન રાષ્ટ્રપતિ ઉખ્ના ખુરેલસુખના આમંત્રણ પર થઈ રહી છે. 1939માં, સોવિયેત યુનિયન અને મંગોલિયાની સેનાએ સાથે મળીને જાપાની સેનાને હરાવી. ત્રીજી સપ્ટેમ્બરે તેને 85 વર્ષ પૂર્ણ થઈ રહ્યા છે. પુતિન આ સમારોહનો ભાગ બનવા રાજધાની ઉલાન બાટોર જઈ રહ્યા છે.

ક્રેમલિનના પ્રવક્તા દિમિત્રી પેસ્કોવને પૂછવામાં આવ્યું કે શું પુતિનની મુલાકાત અંગે મંગોલિયા સાથે ધરપકડ વોરંટની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. આ અંગે તેમણે કહ્યું-

મંગોલિયા સાથે અમારા સારા સંબંધો છે. જોકે અમે રાષ્ટ્રપતિની મુલાકાતની તૈયારીમાં તમામ સાવચેતી રાખી છે.

પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી થયાના 4 મહિના પછી ઑગસ્ટ 2023માં દક્ષિણ આફ્રિકામાં BRICS સમિટ યોજાઈ હતી. પુતિને તેમાં ભાગ લીધો ન હતો.

જો ઓર્ડરનું પાલન ન થાય તો શું થશે?
રિપોર્ટ અનુસાર, જો મંગોલિયા ICCના આદેશનું પાલન નહીં કરે તો કોર્ટ તેના વિશે કંઈ કરી શકે નહીં. જોકે, ICCના પ્રવક્તા ડો.અબ્દાલ્લાહનું કહેવું છે કે જો કોઈ સભ્ય દેશ આદેશનું પાલન કરવાનો ઇનકાર કરશે તો ICC તેના પર નજર રાખશે. સભ્ય દેશોની બેઠક દરમિયાન ચર્ચા થશે. આ પછી યોગ્ય કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.

ICC પાસે કોઈની ધરપકડ કરવાની સત્તા નથી અને તે તેના આદેશોને અમલમાં મૂકવા માટે તેના સભ્ય દેશો પર આધાર રાખે છે. ભારત, ચીન, તુર્કી, પાકિસ્તાન, રશિયા સહિતના ઘણા મોટા દેશો ICCના સભ્ય નથી, તેથી તેઓ તેના આદેશોનું પાલન કરતા નથી.

પુતિનની મંગોલિયામાં ધરપકડ થશે?
ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ અનુસાર, ભૂતપૂર્વ યુએસ એમ્બેસેડર અને આઈસીસીના સ્થાપકોમાંના એક ડેવિડ શેફરે કહ્યું કે પુતિનની મંગોલિયામાં ધરપકડ થવાની શક્યતા નથી. તેઓ આ મુલાકાતનો ઉપયોગ ICC અને યુક્રેનને ટોણો મારવા માટે કરી શકે છે.

તેમણે કહ્યું કે મંગોલિયા પુતિનને આમંત્રણ આપીને જોખમ ઉઠાવી રહ્યું છે. તેને ICC અને પશ્ચિમી દેશોના દબાણનો સામનો કરવો પડી શકે છે. શક્ય છે કે ભવિષ્યમાં કેટલાક દેશો તેના પર આર્થિક પ્રતિબંધો પણ લાદી શકે.

રિપોર્ટ અનુસાર, જો પુતિન મંગોલિયા જાય છે, તો તે પહેલીવાર નહીં હોય કે ICCના આદેશનું ઉલ્લંઘન કરવામાં આવશે. કોર્ટે 2009 અને 2010માં બે વખત સુદાનના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ઓમર હસન અલ-બશીર વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યું હતું.

આ પછી પણ તેઓ જોર્ડન અને દક્ષિણ આફ્રિકાના પ્રવાસે ગયા હતા, જ્યાં તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી ન હતી. જોકે, આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે બંને દેશોની ઘણી ટીકા થઈ હતી.

ઈન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટની શરૂઆત 2002માં થઈ હતી
ઈન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ એટલે કે ICC ની શરૂઆત 1 જુલાઈ 2002ના રોજ થઈ હતી. આ સંસ્થા વિશ્વભરમાં બનતા યુદ્ધ ગુનાઓ, નરસંહાર અને માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓની તપાસ કરે છે. આ સંસ્થા 1998ના રોમ કરાર પર તૈયાર કરાયેલા નિયમોના આધારે કાર્યવાહી કરે છે.

ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટનું હેડક્વાર્ટર હેગમાં છે. રોમ એગ્રીમેન્ટ હેઠળ બ્રિટન, કેનેડા, જાપાન સહિત 123 દેશો ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટના સભ્ય છે. ICCએ યુક્રેનમાં બાળકોના અપહરણ અને દેશનિકાલના આરોપોના આધારે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ પુતિન વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જાહેર કર્યું હતું.