22 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
ઇઝરાયલી સેનાના હુમલામાં માર્યા ગયેલા તેના પતિના પગરખાં તેની છાતી પર પકડીને રડતી એક મહિલા. મિસાઇલ વિસ્ફોટ પછી એક ગભરાયેલો માણસ મૃત્યુથી બચી ગયો. અકાળે જન્મેલા નવજાત શિશુઓ. બાળકો ભૂખને કારણે જીવ ગુમાવે છે.
ગાઝામાં ગત વર્ષે આ દિવસે શરૂ થયેલા યુદ્ધ બાદ દુનિયાભરના પત્રકારોના કેમેરામાં આવી અનેક ક્ષણોની તસવીરો કેદ થઈ છે. દરેક તસવીર પાછળ એક દર્દનાક કહાની હોય છે.
21 ફોટોઝ જે યુદ્ધ, મૃત્યુ, વેદના, ભૂખ, બરબાદી જેવી અનેક વાસ્તવિકતા દર્શાવે છે…
સ્થળ: સેન્ટ્રલ ગાઝાનો દરિર-અલ-બલાહ વિસ્તાર. 9 વર્ષનો ખાલિદ જોદેહ સમજવા લાગ્યો કે તેના કપાળ પર દિવસે દિવસે વધતી જતી કરચલીઓથી કંઈક ખરાબ થઈ રહ્યું છે. ત્યારબાદ 22 ઓક્ટોબરના રોજ એક પ્રચંડ વિસ્ફોટમાં તેમનો આખો પરિવાર નાશ પામ્યો હતો.
ઉત્તરી ગાઝાથી હવાઈ હુમલા શરૂ કરનાર ઈઝરાયલી સેના યુદ્ધના 15 દિવસની અંદર ગાઝા પટ્ટીના કેન્દ્ર સુધી પહોંચી ગઈ હતી. જ્યાં ખાલિદ તેના પરિવાર સાથે રહેતો હતો. હુમલામાં તેના માતા-પિતા ઉપરાંત એક ભાઈ અને બહેનનું પણ મોત થયું હતું. આખા પરિવારમાં માત્ર તે અને તેનો 7 વર્ષનો નાનો ભાઈ ટેમર બાકી હતા.
ટેમરની હાલત સારી ન હતી, હુમલામાં તેની પીઠ અને એક પગમાં ખરાબ રીતે ઈજા થઈ હતી. ટેમર કરતાં માત્ર 2 વર્ષ મોટા ખાલિદે તેને જીવવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા. જો ટેમર રડતો, તો તે તેને ગળે લગાવતો અને તેને શાંત કરાવતો. ખાલિદ કહે છે કે તેના માતા-પિતા તેને આકાશમાંથી જોઈ રહ્યા છે અને તેનું રડવું તેમને દુઃખી કરશે.
ગાઝામાં રોજેરોજ થતા વિસ્ફોટો વચ્ચે ખાલિદની હિંમત પણ થોડા સમય પછી નબળી પડવા લાગી. થોડા દિવસોમાં ટેમરનું અવસાન થયું. તેના ભાઈના મૃત્યુ પછી, ખાલિદ રાત્રે અચાનક જાગી ગયો અને ડરથી ચીસો પાડવા લાગ્યો. થોડા મહિનાઓ બાદ ખાલિદનું પણ ઈઝરાયલના હુમલામાં ઘાયલ થયા બાદ મૃત્યુ થયું હતું.
તસવીરમાં 9 વર્ષનો ખાલિદ તેના ભાઈના મૃત્યુ પર રડી રહ્યો છે. ફોટો- NEW YORK TIMES
સ્થળ: ખાન યુનિસ. તારીખ- 17 ઓક્ટોબર 2023. રોયટર્સ માટે કામ કરતા મોહમ્મદ સાલેમને માહિતી મળી કે ઈઝરાયલે ખાના યુનિસમાં મોટો હુમલો કર્યો છે. સાલેમ ઝડપથી ખાન યુનિસની હોસ્પિટલ પહોંચ્યો. ત્યાં અંધાધૂંધી વચ્ચે તેની નજર એક મહિલા પર પડી જે પોતાના ખોળામાં બાળકની લાશ લઈને રડી રહી હતી.
હોસ્પિટલના લોકો મૃતદેહને તેના ખોળામાંથી કાઢવા માટે તેને સમજાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા, પરંતુ તે માનવા તૈયાર ન હતી. પૂછપરછમાં ખબર પડી કે આ મહિલાનું નામ ઈનસ અબુ મમર હતું, જેનું ઘર ખાન યુનિસ પરના હુમલામાં ધ્વસ્ત થઈ ગયું હતું. તેના પરિવારના તમામ સભ્યો માર્યા ગયા હતા. તેના ખોળામાં મૃત બાળક તેની 5 વર્ષની ભત્રીજી સેલી હતી.
આ તસવીર પેલેસ્ટિનિયન ફોટો જર્નાલિસ્ટ મોહમ્મદ અલાલોલની છે. તેના ખોળામાં સફેદ ચાદરમાં લપેટાયેલું બીજું કોઈ નહીં પણ તેનું બાળક છે. આ બાળક 5 નવેમ્બરના રોજ અલ મગાજી રેફ્યુજી કેમ્પ પર ઈઝરાયલના હુમલામાં માર્યો ગયો હતો.
ગાઝામાં મૃત્યુ કોઈ ભેદભાવ રાખતું નથી, તે ગમે ત્યારે, ગમે ત્યાં ઈઝરાયલી બોમ્બિંગના રૂપમાં આવી શકે છે. 5 નવેમ્બરે મોહમ્મદ અલાલુલ ઘરે પહોંચ્યો ત્યાં સુધીમાં તેના ચારેય બાળકો માર્યા ગયા હતા. હુમલો રાત્રે થયો, જ્યારે બધા સૂતા હતા.
તે કહે છે-
બાળકોથી ભરેલું મારું ઘર કાટમાળના ઢગલામાં ફેરવાઈ ગયું.
પેલેસ્ટાઈનની રાનિયાએ 7 ઓક્ટોબરના થોડા અઠવાડિયા પછી જ જોડિયા બાળકોને જન્મ આપ્યો. ઘરમાં ઉજવણી હતી. રાનિયાએ એકનું નામ વેસમ અને બીજાનું નામ નઈમ રાખ્યું. ઈઝરાયલના બોમ્બમારામાં મૃત્યુ પામ્યા ત્યારે બંનેની ઉંમર 6 મહિના પણ ન હતી. રાનિયા સફેદ ચાદરમાં ઢંકાયેલી તેમના પર રડી રહી છે. તે પૂછે છે- મારા બાળકોનો શું દોષ હતો?
નોંધ- યુદ્ધના એક વર્ષમાં ઈઝરાયલના હુમલામાં ગાઝાના 40 હજારથી વધુ લોકોના મોત થયા છે. 7 ઓક્ટોબરે થયેલા હુમલામાં 1200 ઈઝરાયલી નાગરિકો માર્યા ગયા હતા. ઈઝરાયલે 365 દિવસમાં તેના એક નાગરિક માટે 35 લોકોની હત્યા કરી હતી.
7 ઓક્ટોબરથી શરૂ થયેલા ઇઝરાયલના હુમલાઓને કારણે ગાઝાની હોસ્પિટલોમાં અર્ધ-મૃત અને ઘાયલ લોકોથી ભીડ થવા લાગી. કોને બચાવવું અને કોને મરવા માટે છોડવું તે ડોક્ટરોએ પસંદ કરવાનું હતું.
હોસ્પિટલોમાં દવાઓ, ઓક્સિજન સિલિન્ડર અને એનેસ્થેસિયાની અછત હતી. ઘણા ઘાયલોને એનેસ્થેસિયા વિના સારવાર કરવી પડી હતી. આ તસવીર ગાઝાની સૌથી મોટી હોસ્પિટલોમાંની એક અલ અક્સાની છે. 5 નવેમ્બરે દાખલ થયેલા દર્દીને ફ્લોર પર સારવાર લેવી પડી હતી. ફોટો- NYT
ગાઝામાં, કેટલાક લોકો ઈમારતોના કાટમાળ નીચે દબાઈને મૃત્યુ પામ્યા હતા અને કેટલાક કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે. ઘણી હોસ્પિટલોમાં, ડોક્ટરોએ કાર્ડિયાક અરેસ્ટના દર્દીઓને બદલે એવા લોકોને બચાવવાનું વધુ સારું માન્યું કે જેમના જીવિત રહેવાની શક્યતાઓ વધુ હતી.
આ સંજોગો વચ્ચે સ્વયંસેવકોએ CPR આપતા શીખ્યા, જેથી તેઓ લોકોના જીવ બચાવી શકે. તસવીર અલ શિફા હોસ્પિટલની છે. 16 ઓક્ટોબરના રોજ ઇઝરાયલી હુમલામાં ઘાયલ થયેલા વ્યક્તિને સિવિલ ડિફેન્સના સભ્ય CPR આપી રહ્યા છે. ફોટો- ગાર્ડિયન
હોસ્પિટલોમાં જગ્યાના અભાવે ડોક્ટરોએ જાતે જ દર્દીઓ માટે ટેબલ બનાવવા પડ્યા હતા. ઈઝરાયલના હુમલાને કારણે લોકો ગાઝાની હોસ્પિટલોમાં માત્ર સારવાર માટે જ નહીં પરંતુ આશ્રય મેળવવા માટે પણ ભીડ કરવા લાગ્યા.
આ ટ્રેન્ડ થોડા સમય સુધી ચાલુ રહ્યો, ત્યારપછી ઈઝરાયલે હોસ્પિટલોને પણ નિશાન બનાવવાનું શરૂ કર્યું. ફોટો- NYT
ગાઝા યુદ્ધમાં 50 હજારથી વધુ ગર્ભવતી મહિલાઓને અસર થઈ હતી. 20 નવેમ્બર, 2023ના રોજ, ગાઝાની સૌથી મોટી અલ-શિફા હોસ્પિટલમાં 29 સગર્ભા સ્ત્રીઓએ અકાળે બાળકોને જન્મ આપ્યો હતો, જેમને હોસ્પિટલમાં ઇઝરાયલી લશ્કરી કાર્યવાહી વચ્ચે સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢીને ઇજિપ્તની હોસ્પિટલમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવ્યા હતા. ફોટો ક્રેડિટ- AFP
નોંધ- ઈઝરાયલના હવાઈ હુમલામાં ગાઝાની 36માંથી 31 હોસ્પિટલોને ભારે નુકસાન થયું છે. સૌથી મોટી હોસ્પિટલ, અલ શિફા, સંપૂર્ણપણે નાશ પામી હતી.
આ તસવીર 13 માર્ચ 2024ની છે. રમઝાનનો મહિનો હતો, પણ યુદ્ધ ચાલી રહ્યું હતું. આ દરમિયાન, ભીડમાં એક પેલેસ્ટિનિયન છોકરી ખોરાક મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
ગાઝામાં ઇઝરાયલી હુમલામાં બચી ગયેલા ઘણા લોકો ભૂખથી મરી ગયા. 29 ફેબ્રુઆરીના રોજ ઇઝરાયલી સૈનિકોએ ગાઝાના લોકો પર ગોળીબાર કર્યો હતો જેઓ ભોજન લેવા આવ્યા હતા. ન્યૂઝ એજન્સી રોઈટર્સના જણાવ્યા અનુસાર આ દરમિયાન 112 પેલેસ્ટિનિયન માર્યા ગયા હતા. જ્યારે 760 લોકો ઘાયલ થયા હતા.
સ્પષ્ટતામાં ઇઝરાયલી સેનાએ માત્ર એટલું જ કહ્યું-
દરેક વ્યક્તિએ જરૂરી સામાન લૂંટવાનું શરૂ કર્યું. તેઓ અમારી તરફ આગળ વધી રહ્યા હતા, અમને લાગ્યું કે તેઓ જોખમી હોઈ શકે છે, તેથી અમે ગોળીબાર કર્યો.
27 મેના રોજ, ઇઝરાયલી સેનાએ ગાઝાના દક્ષિણી કિનારે સ્થિત રફાહ શહેર પર હુમલો કર્યો. આ યુદ્ધ દરમિયાન બેઘર લોકોના ઘણા કેમ્પ અને તેમાં રાખવામાં આવેલ સામાન બળીને રાખ થઈ ગયો હતો. પેલેસ્ટિનિયન બાળકો એ રાખમાં ખોરાક શોધી રહ્યા છે. ફોટો- રોઇટર્સ
365-દિવસીય યુદ્ધ દરમિયાન, ઘણી વખત ઇઝરાયલ પર ખાદ્યપદાર્થોથી ભરેલી ટ્રકોને ગાઝામાં પ્રવેશતા રોકવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. આક્ષેપો અને પ્રતિઆક્ષેપો અઠવાડિયા સુધી ચાલુ રહ્યા. ગાઝામાં લોકો ભૂખે મરતા રહ્યા. દરમિયાન, 23 એપ્રિલે પેરાશૂટ દ્વારા ખાદ્યપદાર્થો ત્યાં મુકવામાં આવ્યા હતા. ફોટો-AFP
નોંધ- ગાઝા ઉત્તર અને પૂર્વમાં ઈઝરાયલથી ઘેરાયેલું છે. દક્ષિણમાં ઇજિપ્ત અને પશ્ચિમમાં ભૂમધ્ય સમુદ્ર છે. યુદ્ધ શરૂ થતાંની સાથે જ ઇઝરાયલે સૌ પ્રથમ ગાઝામાં નાકાબંધી શરૂ કરી હતી. ગાઝાના રક્ષા મંત્રી યોવ ગાલાંટે કહ્યું હતું કે અમે ગાઝામાંથી તમામ ખાદ્યપદાર્થો અને પાણી કાપી નાખીશું. ત્યારથી, ખાદ્યપદાર્થોથી લઈને દવાઓ સુધીનો કોઈ પણ સામાન ઈઝરાયલની મંજૂરી વિના ગાઝામાં પ્રવેશતો નથી.
ગાઝામાં મૃત્યુ એ સૌથી પીડાદાયક વસ્તુ નથી. નગ્ન થવું, યાતનાઓ સહન કરવી અને શરમજનક થવું એ વધુ પીડાદાયક છે. તે 8 ડિસેમ્બરે, ઇઝરાયલી મીડિયા હાઉસ હારેટ્ઝના પત્રકાર મોતી મિલરોડે ઇઝરાયલી સેના અને હમાસના આતંકીઓ વચ્ચેની અથડામણ પછી એક ફોટો લીધો હતો.
તસવીરમાં ઇઝરાયલી દળો અર્ધ નગ્ન પેલેસ્ટાઈનીઓને ટ્રકમાં લઈ જતા જોવા મળે છે. ટ્રકમાં એક મહિલા અને કેટલાક નાના બાળકો છે. આ પછી ઘણા મીડિયા રિપોર્ટ્સ આવ્યા જેમાં એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ઈઝરાયલ નિર્દોષ પેલેસ્ટાઈનીઓને કોઈપણ પુરાવા વગર અટકાયતમાં લઈ રહ્યું છે અને ત્રાસ આપી રહ્યું છે.
હેબા, એક પ્રત્યક્ષદર્શી, અલ જઝીરાને તેની અગ્નિપરીક્ષા વર્ણવી. તેણે કહ્યું- તે એક એવો દિવસ હતો જેને ભૂલી શકાય તેમ નથી. પહેલા તેઓએ મારા પતિને ત્રાસ આપ્યો. આ પછી તેનું જડબું તૂટી ગયું હતું. તેઓએ તેને મોઢા પર જોરથી માર્યો. મારા પતિના હાથમાંથી લોહી નીકળવા માંડ્યું ત્યાં સુધી તેઓએ મારવાનું ચાલુ રાખ્યું.
તેણે કહ્યું- સૈનિકોએ પહેલા બધા માણસોને ઉતાર્યા, ટોર્ચર કર્યા અને પછી માર્યા. અમે આ બધું જોઈ રહ્યા હતા. અમને લાગ્યું કે હવે આપણો વારો છે. હેબાનો દીકરો આદિ સાલેમ એ થોડા લોકોમાંનો એક હતો જેઓ જીવતા બચી શક્યા હતા.
હિંદુ, મુસ્લિમ, ખ્રિસ્તી, યહૂદી તમામ ધર્મોમાં મૃત્યુ પામેલા વ્યક્તિને સંપૂર્ણ સન્માન સાથે વિદાય આપવામાં આવે છે. જ્યારે યુદ્ધમાં દરરોજ 100 થી વધુ લોકો માર્યા જાય છે, અને પરિવારો બરબાદ થઈ રહ્યા છે, ત્યારે પેલેસ્ટિનિયનો ગૌરવ સાથે દફનાવવાની અપેક્ષા પણ રાખી શકતા નથી.
આ તસવીર 22 નવેમ્બરની છે, જ્યારે ઈઝરાયલના હુમલામાં માર્યા ગયેલા પેલેસ્ટાઈનીઓને એકની ઉપર બીજા પર ફેંકીને દફનાવવામાં આવ્યા હતા. ફોટો-AFP
12 ડિસેમ્બર 2023ના રોજ, ઇઝરાયલી દળોએ દક્ષિણ ગાઝા પટ્ટીના રફાહમાં કુવૈતી હોસ્પિટલ નજીક ભારે બોમ્બમારો કર્યો. હોસ્પિટલની બહાર તંબુમાં સૂઈ રહેલી પેલેસ્ટિનિયન છોકરી સિદાલ અબુ જામિયાનું વિસ્ફોટ બાદ માથામાં છરાં વાગવાથી મૃત્યુ થયું હતું. તેને ઓળખવા માટે નર્સે તેના પેટ પર તેનું નામ અને સરનામું લખ્યું હતું.
14 જૂનના રોજ ઇઝરાયલી હુમલામાં તેનું ઘર નાશ પામ્યા બાદ એક મહિલાને કાટમાળના ઢગલામાંથી બહાર કાઢવામાં આવી છે. ગાઝામાં લોકો પોતાના ઘરના કાટમાળ નીચે દટાઈને મૃત્યુ પામ્યા છે.
ઓક્ટોબર 9ના રોજ ઇઝરાયલના હવાઈ હુમલા પછી નાશ પામેલા તેમના ઘરોને જોવા પાછા ફરતા પેલેસ્ટિનિયન. પેલેસ્ટાઈનની કુલ વસતી 21 લાખની આસપાસ છે. યુદ્ધ શરૂ થયા પછી, 17 લાખથી વધુ લોકો તેમના ઘર છોડીને કેમ્પમાં સ્થળાંતર થયા છે.
(નોંધ- ગાઝામાં એટલો બધો કાટમાળ છે કે ઇજિપ્તના સૌથી મોટા પિરામિડ ગીઝાને 11 વખત ભરી શકાય છે. 10 હજાર લોકો સાથે, જે મિસાઇલો ફાટી ન હતી તે પણ કાટમાળમાં દટાઇ ગઇ છે.)
ઇઝરાયલી હવાઈ હુમલામાં તેના પતિના મૃત્યુની છેલ્લી નિશાની તરીકે તેની છાતીની નજીક લોહીના ડાઘાવાળા પગરખાં પકડીને રડતી પેલેસ્ટિનિયન મહિલા.
જુલાઈમાં, ખાન યુનિસની નાસેર હોસ્પિટલમાંથી પેલેસ્ટિનિયનોના મૃતદેહો એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા અને અંતિમ સંસ્કાર માટે લાવવામાં આવ્યા હતા. આ સમય દરમિયાન, એક રડતું પેલેસ્ટિનિયન બાળક તેના પિતાના પગરખાં પકડીને, તેના પિતાની છેલ્લી યાદ.
4 માર્ચ, 2024ના રોજ, 9 વર્ષીય યઝાન કાફરનેહ ગાઝામાં ભૂખને કારણે મૃત્યુ પામ્યો. તેની માતાએ રડતાં રડતાં કહ્યું કે યજનને બચાવવા માટે કોઈ ચમત્કારની જરૂર નથી પરંતુ સમયસર પૌષ્ટિક આહારની જોગવાઈ કરવી જોઈએ.
તેને જન્મથી જ બીમારી હતી. યુદ્ધ શરૂ થયા પછી, યોગ્ય ખોરાક ન મળવાને કારણે, તેની માંદગી સતત વધતી ગઈ અને અંતે તે ભૂખે મરી ગયો. 22 માર્ચે યુનિસેફે પોતાના રિપોર્ટમાં જણાવ્યું હતું કે યાઝાનની જેમ ગાઝામાં 22 લાખ લોકો પાસે યોગ્ય રીતે ખાવા માટે ખોરાક નથી. યુદ્ધ શરૂ થયા બાદ અહીંના 10 લાખથી વધુ લોકો ભૂખ્યા કે અડધા પેટે જીવી રહ્યા છે.
5 વર્ષીય આયા ગાઝાના હજારો બાળકોમાંથી એક છે જે યુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારથી યુએન રાહત શિબિરમાં તેમના પરિવારો સાથે રહે છે. તેના હાથમાં રમકડા સાથે, આયા બોમ્બ અને ગનપાઉડર વહન કરતા કેમ્પની ઉપરથી પસાર થતા ઇઝરાયેલી ફાઇટર પ્લેન તરફ જોઈ રહી છે.
7 ઓક્ટોબર, 2023ના રોજ હમાસના હુમલા બાદ, યુદ્ધના પહેલા દિવસે, ગાઝાના આકાશમાં ઇઝરાયલના ફાઇટર જેટનો અવાજ ગુંજવા લાગ્યો હતો. આ દરમિયાન યુએન સ્કૂલનો એક બાળક તેની બહેનને ખોળામાં લઈને આકાશ તરફ જોઈ રહ્યો છે.
( નોંધ- ગાઝા યુદ્ધમાં અત્યાર સુધીમાં 16 હજાર બાળકો માર્યા ગયા છે, 18 હજારથી વધુ બાળકો અનાથ થયા છે)