21 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
તાજેતરમાં જ ભોપાલમાં ડીજેના જોરદાર અવાજને કારણે 13 વર્ષીય સમર બિલ્લૌરનું મોત થયું હતું. પરિવારના સભ્યોના જણાવ્યા અનુસાર, દુર્ગા વિસર્જનના કાર્યક્રમ દરમિયાન ડીજે જોરથી વાગતું હતું. ડીજેનો અવાજ સાંભળીને સમર ભીડમાં જોડાયો અને નાચવા લાગ્યો. એકાએક ડીજેનો અવાજ જોરથી આવતાં સમર નીચે પડી ગયો અને બેભાન થઈ ગયો. સમરને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો, જ્યાં ડોક્ટરોએ તેને મૃત જાહેર કર્યો. ડીજેના મોટા અવાજથી મોતનો આ પહેલો કિસ્સો નથી.
9 સપ્ટેમ્બરે છત્તીસગઢમાંથી આવો જ એક કિસ્સો સામે આવ્યો હતો. જ્યાં બલરામપુર જિલ્લામાં ડીજેના જોરદાર અવાજને કારણે 40 વર્ષના યુવકની મગજની નસ ફાટી ગઈ હતી. યુવકને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં તેનું સારવાર દરમિયાન મોત નીપજ્યું હતું.
આજના યુગમાં ધાર્મિક પ્રસંગો અને લગ્ન પ્રસંગોમાં ડીજે વગાડવાનું ચલણ વધી રહ્યું છે જે ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય છે.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) અનુસાર, 12 થી 35 વર્ષની વયના 1 બિલિયનથી વધુ લોકો લાંબા સમય સુધી મોટેથી સંગીત અને મોટા અવાજોના સંપર્કમાં રહેવાને કારણે સાંભળવાની ખોટનું જોખમ ધરાવે છે.
તો આજે કામના સમાચારમાં વાત કરીશું કે ડીજેનો જોરદાર અવાજ કેટલો જોખમી છે? તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- ડીજેના મોટા અવાજની આરોગ્ય પર શું અસર થાય છે?
- મોટા અવાજ અંગે સરકારની માર્ગદર્શિકા શું છે?
નિષ્ણાત: ડૉ. રચિત સક્સેના, વરિષ્ઠ સલાહકાર, કાર્ડિયાક સર્જરી, નારાયણ હોસ્પિટલ (ગુરુગ્રામ)
પ્રશ્ન: અવાજ આપણા કાન માટે કેટલો યોગ્ય છે? જવાબ- ધ્વનિની તીવ્રતા માપવા માટેનું એકમ ડેસિબલ (DB) છે. હિયરિંગ હેલ્થ ફાઉન્ડેશનના જણાવ્યા અનુસાર, એક સંસ્થા જે મોટા અવાજ પર સંશોધન કરે છે, 70 ડેસિબલ કે તેથી ઓછા અવાજને માનવીઓ માટે સલામત માનવામાં આવે છે. આ બે લોકો વચ્ચેની સામાન્ય વાતચીતનો અવાજ છે. જો કે, જો કોઈ વ્યક્તિ કાન પાસે મોટેથી બોલતી હોય, તો તેના અવાજનું ડેસિબલ લેવલ સામાન્ય કરતા વધારે હોઈ શકે છે.
પ્રશ્ન- અવાજ કરતાં કેટલા ડેસિબલ વધુ ખતરનાક બની શકે છે? જવાબ- ડૉ. રચિત સક્સેના કહે છે કે સતત 70 ડેસિબલથી વધુના અવાજના સંપર્કમાં રહેવું જોખમી છે. ઈયરફોન, ઈયરબડ્સનો અવાજ 60% વોલ્યુમ લેવલ પર 75-80 ડેસિબલ છે. હાઈ વોલ્યુમ પર આ અવાજ 110 ડેસિબલની નજીક પહોંચે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ દિવસમાં 8 કલાકથી વધુ સમય માટે 85 ડેસિબલથી વધુ અવાજના સંપર્કમાં રહે છે, તો તેની સાંભળવાની ક્ષમતા ઘટી શકે છે. ધ્યાનમાં રાખો કે ડેસિબલ લેવલ જેટલું વધારે વધશે તેટલી સાંભળવાની ક્ષમતા ઘટશે.
પ્રશ્ન- મોટા અવાજને કારણે સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કેવા પ્રકારની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે? જવાબ- સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (CDC) અનુસાર, નિર્ધારિત મર્યાદાથી વધુ ડેસિબલ લેવલ વધવાથી માત્ર સાંભળવાની ક્ષમતા પર જ અસર નથી થતી, પરંતુ તેનાથી ઘણી ગંભીર બીમારીઓ પણ થાય છે. મોટા અવાજથી માનસિક તણાવ અને ચીડિયાપણું થઈ શકે છે. આ સિવાય મોટા અવાજથી અનિદ્રા સહિત હૃદય સંબંધિત સમસ્યાઓ પણ થઈ શકે છે.
મોટા અવાજથી કયા પ્રકારના રોગો થઈ શકે છે તે જોવા માટે નીચેનું ગ્રાફિક જુઓ.
પ્રશ્ન- મોટા અવાજે ડીજે કે લાઉડસ્પીકરના અવાજથી હાર્ટ એટેક કેવી રીતે આવી શકે? જવાબ- ડૉ. રચિત સક્સેના કહે છે કે આપણા કાન અને હૃદય વચ્ચે સીધો સંબંધ છે. એટલે કે જે પણ અવાજ કાન સુધી પહોંચે છે તે જ્ઞાનતંતુઓ દ્વારા હૃદય સુધી પહોંચે છે. ડીજેનો જોરદાર અવાજ સતત કાન સુધી પહોંચે ત્યારે હૃદયના ધબકારા વધી જાય છે. તેનાથી તણાવ, ચિંતા અને ભય વધે છે. આવી સ્થિતિમાં કાનની નસોમાં લોહી જાડું થવા લાગે છે. જો તે લાંબા સમય સુધી ચાલુ રહે તો તે હાર્ટ એટેકનું કારણ બની શકે છે.
પ્રશ્ન- ડીજે કે લાઉડસ્પીકરના મોટા અવાજથી કયા લોકોને વધુ જોખમ છે? જવાબ- અમેરિકાના ન્યુ જર્સીના મેડિક્સના રિપોર્ટ અનુસાર, ખૂબ જ ઘોંઘાટવાળા વિસ્તારોમાં રહેતા લોકોને હાર્ટ એટેકનું જોખમ વધારે હોય છે. આ આંકડો એવા વિસ્તારોમાં વધુ વધે છે જ્યાં એરપોર્ટ છે. આ વિસ્તારોમાં હાર્ટ એટેકનો દર 72% સુધી વધે છે.
આ સિવાય બાળકો, વૃદ્ધો અને અમુક સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ ધરાવતા લોકો માટે પણ મોટો અવાજ ખૂબ જોખમી છે. નીચેના ગ્રાફિક પરથી આને સમજો.
પ્રશ્ન- મોટા અવાજ અંગે સરકારનો શું નિયમ છે? જવાબ- સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (CPCB) એ વિવિધ વિસ્તારો માટે અવાજના વિવિધ સ્તરો નક્કી કર્યા છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આને સમજો.
પ્રશ્ન- મોટા અવાજમાં તમારી સંભાળ કેવી રીતે રાખવી? જવાબ- ડૉ. રચિત સક્સેના કહે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિની સાંભળવાની ક્ષમતા જોરથી અવાજને કારણે નબળી પડી જાય તો તેની કોઈ સારવાર નથી. તેથી, તેનાથી બચવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ એ છે કે ટાળવું. ડીજે અથવા લાઉડસ્પીકર ખૂબ જોરથી વગાડતું હોય અથવા કોઈ મશીન જોરથી અવાજ કરતું હોય તેવા સ્થળોએ ન જશો. જો જવું ખૂબ જ જરૂરી છે, તો ચોક્કસ સાવચેતી રાખો.
નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાંથી આને સમજો.
પ્રશ્ન- કોઈ ચોક્કસ જગ્યાએ કેટલો અવાજ છે તે આપણે કેવી રીતે ઓળખી શકીએ? જવાબ- જો તમે કન્સ્ટ્રક્શન સાઈટ, નાઈટ ક્લબ અથવા એવી કોઈ જગ્યાએ કામ કરો છો જ્યાં ખૂબ જ ઘોંઘાટનું વાતાવરણ હોય. તે જગ્યાએ કેટલો અવાજ છે તે જાણવા માટે તમે ટેક્નોલોજીની મદદ લઈ શકો છો. આજકાલ, એવી ઘણી મોબાઈલ એપ્લીકેશન છે જેમાં વ્યક્તિ તે સ્થળના નિર્ધારિત ડેસિબલ સ્તરને માપી શકે છે. નીચે કેટલીક મોબાઈલ એપ્સના નામ છે. જેને તમે Apple App Store અથવા Google Play Store પરથી ડાઉનલોડ કરી શકો છો.
- ડેસિબલ
- SPL મીટર
- સાઉન્ડ મીટર અને નોઈઝ ડિટેક્ટર