દિલ્હીમાં શ્વાસ લેવો એ દરરોજ 10 સિગારેટ પીવા બરાબર: વાયુ પ્રદૂષણને કારણે બ્રેઈન સ્ટ્રોકનો ખતરો, AQI થી જાણો તમે દરરોજ કેટલી સિગારેટ પીઓ છો

ઉત્તર ભારતના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં સવાર અને સાંજે ગુલાબી ઠંડી શરૂ થઈ ગઈ છે. ઠંડીની શરૂઆત સાથે જ વાયુ પ્રદુષણ પણ વધી રહ્યું છે. પહેલા પરાળ સળગાવવાથી પ્રદૂષણ વધ્યું, પછી બાકીનું કામ દિવાળી દરમિયાન ફટાકડા ફોડીને પૂરું કર્યું.

ઉત્તર ભારતના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં હવાની ગુણવત્તા સૂચકાંક 200થી ઉપર પહોંચી ગયો છે. દિલ્હીના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં AQI સ્તર 350ને વટાવી ગયું છે. આનો અર્થ એ થયો કે હવાની ગુણવત્તા ખૂબ જ ખરાબ છે. તે દિલ્હીમાં ખતરનાક સ્તરે છે. જેના કારણે સ્વાસ્થ્યને ઘણું નુકસાન થઈ રહ્યું છે.

જ્યારે આપણે શ્વાસ લઈએ છીએ, ત્યારે હવામાં રહેલા પ્રદૂષકો પણ આપણા ફેફસામાં જતાં રહે છે. આ આપણા લોહીના પ્રવાહમાં પ્રવેશી શકે છે અને ઉધરસ અથવા આંખોમાં ખંજવાળ પેદા કરે છે. આનાથી શ્વાસ અને ફેફસાને લગતી ઘણી બીમારીઓનું જોખમ પણ રહે છે. ક્યારેક તે કેન્સરનું કારણ પણ બની શકે છે. હવે નવા અભ્યાસો સતત જણાવે છે કે તે મગજના કાર્યને પણ અસર કરે છે.

તેથી, આજે ‘તબિયતપાણી’ માં આપણે જાણીશું કે વાયુ પ્રદૂષણ આપણા મગજના સ્વાસ્થ્યને કેવી રીતે બગાડે છે. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-

વાયુ પ્રદૂષણને કારણે બ્રેન સ્ટ્રોક આવી શકે લેન્સેટ ન્યુરોલોજી જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા તાજેતરના વૈશ્વિક અભ્યાસ મુજબ, હવાનું પ્રદૂષણ સબરાકનોઇડ હેમરેજ (SAH)નું મુખ્ય કારણ છે. એવું જાણવા મળ્યું છે કે વર્ષ 2021 માં સબરાકનોઇડ હેમરેજને કારણે લગભગ 14% મૃત્યુ અને અપંગતા માટે હવાનું પ્રદૂષણ જવાબદાર છે. તે ધૂમ્રપાન કરતા પણ વધુ ખતરનાક સાબિત થઈ રહ્યું છે.

સબરાકનોઇડ હેમરેજ શું છે? મગજને અસર કરતા આ હેમરેજનો સીધો સંબંધ છે કે આપણે શ્વાસ લઈએ છીએ તે હવા કેટલી સ્વચ્છ અથવા પ્રદૂષિત છે. ડૉ. અભિલાષ બંસલ, એસએસ સ્પર્શ હોસ્પિટલ, બેંગલુરુના ન્યુરોસર્જન અને સ્પાઈન સર્જન, સબરાકનોઈડ હેમરેજને આ રીતે સમજાવે છે –

હવા ગુણવત્તા સૂચકાંકનો અર્થ શું છે? એર ક્વોલિટી ઈન્ડેક્સ (AQI) એક પ્રકારનું સાધન છે જે માપે છે કે હવા કેટલી સ્વચ્છ છે. તેની મદદથી આપણે એ પણ અંદાજ લગાવી શકીએ છીએ કે તેમાં રહેલા વાયુ પ્રદૂષકો આપણા સ્વાસ્થ્યને શું નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.

AQI મુખ્યત્વે પાંચ સામાન્ય વાયુ પ્રદૂષકોની સાંદ્રતાને માપે છે. આમાં ગ્રાઉન્ડ લેવલ ઓઝોન, કણોનું પ્રદૂષણ, કાર્બન મોનોક્સાઇડ, સલ્ફર ડાયોક્સાઇડ અને નાઇટ્રોજન ડાયોક્સાઇડનો સમાવેશ થાય છે. તમે તમારા મોબાઇલ ફોન પર અથવા સમાચારોમાં સામાન્ય રીતે આ નંબરો પર AQI જોયો હશે: 80, 102, 184, 250. આ સંખ્યાઓનો અર્થ શું છે, ગ્રાફિકમાં જુઓ.

ગ્રાફિકમાં આપેલા તમામ મુદ્દાઓને વિગતવાર સમજો:

0-50: આ હવા ગુણવત્તા સૂચકાંક સારી કહી શકાય. મતલબ કે વાયુ પ્રદૂષણ ઘણું ઓછું છે અથવા તો આ હવાથી કોઈ ખતરો નથી.

51-100: આ હવાની ગુણવત્તા સ્વીકાર્ય છે. જો કે, આ હવામાં હાજર કેટલાક પ્રદૂષકો એવા લોકો માટે સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે જેઓ વાયુ પ્રદૂષણ પ્રત્યે ખૂબ જ સંવેદનશીલ હોય છે.

101-150: આ હવા પ્રત્યે સંવેદનશીલ લોકો (શ્વસનની સ્થિતિ ધરાવતા) ​​સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરી શકે છે. સામાન્ય રીતે આની અન્ય લોકો પર બહુ અસર થતી નથી.

151-200: આ હવા દરેકને સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે. જે લોકો પ્રદૂષણ પ્રત્યે સંવેદનશીલ હોય છે તેઓ ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સામનો કરી શકે છે.

201-300: વાયુ પ્રદૂષણનું આ સ્તર આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે ચેતવણી સમાન છે. આ હવા દરેક વ્યક્તિ પર ખૂબ જ ગંભીર અસર કરી શકે છે.

301-500: જો હવામાં પ્રદૂષણ ખૂબ વધે છે, તો તે ઈમરજન્સી આરોગ્ય પરિસ્થિતિઓને ટ્રિગર કરી શકે છે. આ હવા સમગ્ર વસ્તી પર ખૂબ ગંભીર અસરો કરી શકે છે.

શું ખરાબ હવામાં શ્વાસ લેવું એ સિગારેટ પીવા જેવું જ છે? ડૉ.અભિલાષ શર્મા કહે છે કે ખરાબ હવામાં શ્વાસ લેવો ક્યારેક સિગારેટ પીવા કરતાં પણ વધુ ખતરનાક બની શકે છે. તેમાં અનેક પ્રકારના રસાયણો, પાર્ટીકલ્સ અને કાર્સિનોજેન્સ જોવા મળે છે.

પ્રસિદ્ધ જર્નલ BMJ માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર ભારતમાં દર વર્ષે 21 લાખથી વધુ લોકો વાયુ પ્રદૂષણને કારણે મૃત્યુ પામે છે. વર્ષ 2023માં લગભગ 21 લાખ 80 હજાર લોકોના મોત થયા હતા. આ મામલે ભારત ચીન પછી બીજા ક્રમે છે, જ્યાં વાયુ પ્રદૂષણને કારણે દર વર્ષે 23 લાખથી વધુ લોકોના મોત થાય છે.

હવા દરરોજ કેટલીય સિગારેટ પીવાના સમકક્ષ નુકસાન પહોંચાડે છે અમેરિકન શહેર બર્કલેના સંશોધક રિચાર્ડ એ. મિલર અને એલિઝાબેથ મિલરે સિગારેટના ધુમાડા સાથે વાયુ પ્રદૂષણની સરખામણી કરવા માટે એક ઓનલાઈન કેલ્ક્યુલેટર બનાવ્યું.

તેમના મતે, જો કોઈ વ્યક્તિ 24 કલાક સુધી 64 AQI સ્તર પર શ્વાસ લે છે તો તે દિવસમાં એક સિગારેટ પીવા જેવું છે. જ્યારે આ હવાની ગુણવત્તા સામાન્ય રીતે ખરાબ માનવામાં આવતી નથી, તે સ્વીકાર્ય છે. હવે જરા વિચારો કે જો દિલ્હી જેવા શહેરોમાં AQI લેવલ 250 થી ઉપર પહોંચી ગયું હોય તો તે કેટલી સિગારેટ પીવા બરાબર છે.

સરળ ગણતરી એ છે કે હવાની ગુણવત્તા જેટલી ખરાબ છે, તે સિગારેટ પીવા જેવી છે. તેના ગણતરી ગ્રાફિક જુઓ:

વાયુ પ્રદૂષણને કારણે અનેક રોગો થઈ શકે છે વાયુ પ્રદૂષણની આપણા સ્વાસ્થ્ય પર ઘણી પ્રતિકૂળ અસરો થાય છે. આના કારણે કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર રોગો અને શ્વાસ સંબંધી રોગોનું જોખમ વધે છે. આનાથી અન્ય કયા રોગો થઈ શકે છે, જુઓ ગ્રાફિક.

વાયુ પ્રદૂષણ વધવાથી તમારી જાતને કેવી રીતે સુરક્ષિત રાખવી?