2 કલાક પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
શું તમે અનુભવ્યું છે કે શિયાળામાં સવારે સાંધા જકડાઈ જાય છે અને દુખાવો થાય છે? તે કેટલાક માટે ઓછું તો કેટલાક માટે વધુ પીડાદાયક હોઈ શકે છે. શિયાળામાં સાંધાનો દુખાવો એકદમ સામાન્ય છે.
આ સિઝનમાં સાંધામાં દુખાવો અને જકડાઈ જવાનાં ઘણાં કારણો છે. ઠંડીમાં નીચા તાપમાનને કારણે (બ્લડ વેસલ્સ) રક્તવાહિનીઓ સંકોચાય છે. જેના કારણે લોહીનો પ્રવાહ ઓછો થાય છે અને દુખાવો વધુ થાય છે. શિયાળામાં ઓછી શારીરિક પ્રવૃત્તિ અને મૂડમાં ફેરફારને કારણે પણ આવું થઈ શકે છે.
આવી સ્થિતિમાં જે લોકો આર્થ્રરાઈટિસથી પીડિત છે, તેમની મુશ્કેલીઓ આ સિઝનમાં વધુ વધી જાય છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, વિશ્વભરમાં 528 મિલિયન લોકોને ઓસ્ટિઓ આર્થ્રરાઇટિસ છે. વિશ્વમાં લગભગ 1 કરોડ, 76 લાખ લોકોને રુમેટોઇડ આર્થ્રરાઇટિસ છે.
આ તમામ લોકોને સાંધામાં સોજો આવે છે, જે શિયાળામાં વધી જાય છે. જેના કારણે દુખાવો પણ વધે છે. કેટલીકવાર તેમના માટે શિયાળામાં ચાલવું પણ મુશ્કેલ બની જાય છે. હવે પ્રશ્ન એ છે કે આ પીડાનો સામનો કરવાનો રસ્તો શું છે.
તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી ‘ માં આપણે શિયાળામાં સાંધાના દુખાવા વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણી શકશો કે-
- ઠંડી વધે ત્યારે સાંધાનો દુખાવો કેમ વધે છે?
- આનાથી બચવા શું કરવું જોઈએ?
- શું આમાં ખોરાક મદદ કરી શકે છે?
શિયાળામાં સાંધાનો દુખાવો વધી જાય છે નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં માર્ચ 2014માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર શિયાળામાં આર્થ્રરાઈટિસનાં લક્ષણો વધી જાય છે. આ અભ્યાસમાં સામેલ ઓસ્ટિઓઆર્થ્રરાઈટિસથી પીડિત 67.2% લોકોએ ફરિયાદ કરી હતી કે ઠંડી વધવાની સાથે તેમના સાંધામાં સોજો અને દુખાવો વધે છે.
ઠંડી વધવાથી પીડા કેમ વધે છે? જ્યારે ઠંડી વધે છે ત્યારે આપણું મગજ શરીરને સંદેશ આપે છે કે શરીરના મુખ્ય અંગોને જીવંત રહેવા માટે ગરમીની જરૂર છે. સંદેશ મળતાની સાથે જ શરીર સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ અંગો તરફ લોહીનો પ્રવાહ વધારે છે. આપણે ઠંડીમાં ધ્રૂજીએ છીએ કારણ કે શરીર સ્નાયુઓને સક્રિય કરીને ગરમી જાળવી રાખવાનો પ્રયાસ કરે છે.
શરીરના મુખ્ય અવયવોમાં લોહી રાખવા માટે, રક્તવાહિનીઓ તંગ અને સંકુચિત બને છે. તેનો ગેરલાભ એ છે કે હાથ અને પગમાં લોહીનો પ્રવાહ ઓછો થઈ જાય છે. હાથ અને પગની ગરમી પણ ઓછી થાય છે. તેના કારણે સાંધાનું પ્રવાહી જાડું થઈ જાય છે. આ સ્થિતિ સાંધામાં જડતા અને પીડાનું કારણ બને છે.
શિયાળામાં તાપમાન ઘટવાથી સાંધાનો દુખાવો વધવાના અન્ય કારણો શું છે?
ઓર્થોપેડિક્સ ડો.યોગેશ કહે છે કે, ઠંડીના કારણે મૂડમાં બદલાવ એ પણ સાંધાના દુખાવાનું મુખ્ય કારણ હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે લોકોમાં આ અંગે જાગૃતિનો અભાવ જોવા મળે છે. હકીકતમાં, ઠંડી વધવાથી ચિંતા અને હતાશા વધે છે.
સપ્ટેમ્બર 2018માં ‘નેશનલ લાઇબ્રેરી ઑફ મેડિસિન’માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર, જો કોઈ વ્યક્તિ ભાવનાત્મક રીતે હતાશા અનુભવે છે, તો તે અન્ય લોકો કરતાં તે વધુ દર્દ અનુભવે છે.
સાંધામાં જડતા અને દુખાવો કેવી રીતે ટાળવો ડો.યોગેશ કહે છે કે, આપણે આપણી જીવનશૈલીમાં થોડા નાના ફેરફારો કરીને સાંધાના દુખાવાને દૂર કરી શકીએ છીએ.
- ઠંડીનો સીધો સંપર્ક ટાળવા માટે સવાર-સાંજ ઘરની બહાર ન નીકળો. દિવસ દરમિયાન ઘરની બહારના તમામ કામ પૂર્ણ કરવાનો પ્રયાસ કરો.
- શરીરની ગરમી જાળવવા માટે, ગરમ કપડાં અને પગરખાં પહેરો.
- તમારા શરીરને સક્રિય રાખવા માટે થોડો સમય ઇન્ડોર એક્સરસાઇઝ કરો.
- ઠંડીમાં મોટાભાગના લોકોનું પ્રવાહીનું સેવન ઓછું થઈ જાય છે. આ બાબત ડિહાઇડ્રેશનનું કારણ બની શકે છે. આનાથી સાંધામાં જડતા અને પ્રવાહીની ઊણપ વર્તાઈ શકે છે. આનાથી દુખાવો થાય છે. તેથી શરીરને હાઇડ્રેટ રાખવું જરૂરી છે.
- શારીરિક અને માનસિક તણાવમાં વધારો થવાને કારણે સામાન્ય કરતાં વધુ પીડા અનુભવાય છે. તેથી તણાવ નિયંત્રણ ખૂબ જ જરૂરી છે.
- સાંધાના દુખાવાના કિસ્સામાં, ડોકટરો પ્રથમ વજનને નિયંત્રિત કરવાની ભલામણ કરે છે. વધારે વજન હોવાને કારણે સાંધાઓ પર વધુ દબાણ આવે છે, જેના કારણે લક્ષણો ગંભીર બની જાય છે. તેથી વજન નિયંત્રણ ખૂબ જ જરૂરી છે.
આ સિવાય, સાંધાના દુખાવામાં અન્ય કઈ પદ્ધતિઓ મદદ કરી શકે છે, ગ્રાફિકમાં જુઓ:
એસિડિટી વિરોધી આહાર લો ડૉ.યોગેશ કહે છે કે, સાંધાના દુખાવા પાછળનું મુખ્ય કારણ એસિડિટી છે. શિયાળામાં ઠંડી સામે રક્ષણ મેળવવા માટે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે. તેના કારણે એસિટીડી વધે છે અને સાંધાનો દુખાવો પણ વધે છે. પીડાનો સામનો કરવા માટે, એસિડિટી વિરોધી આહારનું પાલન કરવું જરૂરી છે. આ માટે તમે આ ટીપ્સને અનુસરી શકો છો:
- તમે તમારા આહારમાં તમામ રંગોના ફળો અને શાકભાજીનો સમાવેશ કરી શકો છો.
- ઓટ્સ, રાઈ, બાજરી, ક્વિનોઆ અને બ્રાઉન રાઇસનો સમાવેશ કરી શકાય છે.
- આહારમાં કઠોળ, ચણા, કાળા કઠોળ અને લાલ રાજમાનો સમાવેશ થઈ શકે છે.
- આહારમાં તેલ વિશે વધુ સાવધ રહેવું જોઈએ. ઓલિવ તેલનો સમાવેશ કરી શકાય છે.
- બદામ, અખરોટ, ચિયા બીજ અને શણના બીજનો સમાવેશ કરી શકાય છે.
- આદુ, લસણ, હળદર, એલચી, કાળા મરી અને તજનો સમાવેશ કરી શકાય છે.
- તમે દહીં, ચીઝ અને કેળાં ખાઈ શકો છો, જે આંતરડાના સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે.
- તમારા આહારમાં પ્રોસેસ્ડ, અલ્ટ્રાપ્રોસેસ્ડ ફૂડ, રિફાઈન્ડ કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને ખાંડ ટાળો.
મોસમી ફળો અને શાકભાજી ખાઓ
દરેક ઋતુમાં શરીરને અલગ-અલગ મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. આનો સામનો કરવા માટે કુદરત ઋતુ પ્રમાણે ફળો અને શાકભાજી ઉગાડે છે.
- આમળા, જામફળ અને નારંગી શિયાળાના ફળ છે અને તે એસિડિટી વિરોધી છે.
- કોબીજ, કોબી, બ્રોકોલી અને ગાજર શિયાળાની શાકભાજી છે અને તે એસિડિટી વિરોધી છે.
- આહારમાં આ ફળો અને શાકભાજીનો સમાવેશ કરવાથી સાંધાની જકડાઈ અને દુખાવાથી રાહત મળી શકે છે. પૂરતી ઊંઘ લો અને ધૂમ્રપાનથી દૂર રહો ઊંઘના અભાવે એસિડિટી વધી શકે છે. સાંધામાનું પ્રવાહી ઘટી શકે છે. સાંધા જકડાઈ શકે છે અને દુખાવો વધી શકે છે. તેથી, દરરોજ 7 કલાકની પૂરતી ઊંઘ લો.ધૂમ્રપાન કરવાથી એસિડિટી થઈ શકે છે અને હાડકાં નબળાં પડી શકે છે. તેથી ધૂમ્રપાનથી દૂર રહો.