- Gujarati News
- Lifestyle
- Learn The Correct Way To Do It, Learn From A Yoga Guru What Mistakes Not To Make And Who Should Not Do This Asana.
19 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
યોગ આપણા સંપૂર્ણ સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. સૂર્ય નમસ્કારને ‘યોગનો આત્મા’ કહેવામાં આવે છે. સૂર્ય નમસ્કાર એ ઘણા બધા યોગ આસનોનું એક જૂથ છે, જે આપણને શારીરિક રીતે ફિટ રાખવા ઉપરાંત માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ફાયદાકારક છે.
આજકાલ દરેક પાસે સમયની અછત છે. આવી સ્થિતિમાં, લોકો ઓછા સમયમાં ફિટ રહેવાની રીતો શોધે છે. જો તમે પણ ઓછા સમયમાં ફિટ રહેવા માંગતા હોવ તો સૂર્ય નમસ્કાર શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ છે. નિયમિત રીતે સૂર્ય નમસ્કાર કરવાના ઘણા અદ્ભુત ફાયદા છે.
તો ચાલો આજના કામના સમાચારમાં સૂર્ય નમસ્કારના ફાયદા વિશે વાત કરીએ. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- સૂર્ય નમસ્કાર કેવી રીતે કરવા જોઈએ?
- આ સમયગાળા દરમિયાન શું સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે?
નિષ્ણાત: ડૉ. અરુણ કુમાર સાઓ, આસિસ્ટન્ટ પ્રોફેસર, યોગ શિક્ષણ વિભાગ, ડૉ. હરિસિંહ ગૌર યુનિવર્સિટી, મધ્ય પ્રદેશ.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર શું છે?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કારનો શાબ્દિક અર્થ છે ‘સૂર્યને નમસ્કાર.’ આ એક યોગાભ્યાસ છે, જેમાં 12 અલગ-અલગ આસન ક્રમિક રીતે કરવામાં આવે છે.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર ક્યારે કરવા જોઈએ?
જવાબ- સૂર્યોદય સમયે સૂર્ય નમસ્કાર કરવા વધુ સારું છે. પરંતુ જો તમને સવારે સમય મળી શકતો નથી, તો તમે સાંજે સૂર્યાસ્ત સમયે પણ કરી શકો છો. જો તમને સવાર-સાંજ સમય ન મળતો હોય તો તમે તમારી અનુકૂળતા મુજબ દિવસના કોઈપણ સમયે કરી શકો છો.
જો કે, સૂર્ય નમસ્કાર કરવા માટે, ખાલી પેટ હોવું જરૂરી છે. સૂર્ય નમસ્કારના ઘણા સ્વરૂપો છે. પરંતુ માત્ર એક જ ફોર્મેટ અપનાવવું જોઈએ અને તેનો નિયમિત અભ્યાસ કરવો જોઈએ.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કારમાં કેટલા આસનો છે?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કાર એ 12 ચરણવાળું યોગાસન છે, જેમાં 8 અલગ-અલગ આસન હોય છે. નીચેના ગ્રાફિકમાં આપેલા 12 આસનોમાંથી, નીચેના ચાર આસનો ટોચના આસનો જેવા જ છે, જે સૂર્ય નમસ્કારની પ્રક્રિયાના અંતે વિપરીત ક્રમમાં પુનરાવર્તિત થાય છે.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર સ્વાસ્થ્ય માટે કેવી રીતે ફાયદાકારક છે?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કાર દ્વારા આપણે આપણું એકંદર સ્વાસ્થ્ય જાળવી શકીએ છીએ. તે આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે કેવી રીતે ફાયદાકારક છે, તેને નીચેના ગ્રાફિક પરથી સમજો-
પ્રશ્ન- શું સૂર્ય નમસ્કાર કરતા પહેલા વોર્મ અપ જરૂરી છે?
જવાબ- હા, બિલકુલ. સૂર્ય નમસ્કાર પહેલા વોર્મ અપ મહત્વપૂર્ણ છે. તેનાથી માંસપેશીઓ લવચીક બને છે અને શરીરમાં લોહીનો પ્રવાહ સુધરે છે. આનાથી યોગાસન કરવામાં સરળતા રહે છે.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર કેવી રીતે કરવા?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કારમાં ક્રમ અને શ્વાસ મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. આ કરવા માટે, પ્રથમ સપાટ જમીન પર એક સાદડી પાથરો. આ પછી, સૂર્ય નમસ્કારના બધા આસનો ક્રમશઃ થોડા સમય માટે કરો. તે કેવી રીતે કરવું જોઈએ, નીચેના સૂચકાંકોથી સમજો-
પ્રણામાસન
કેવી રીતે કરવું
સૂર્યની સામે સીધા ઊભા રહો અને બંને પગ જોડો, કમરને સીધી રાખો. હવે શ્વાસ લેતી વખતે હાથને છાતીની નજીક લાવો અને શ્વાસ છોડતી વખતે બંને હથેળીઓ જોડીને નમસ્કારની સ્થિતિ બનાવો.
હસ્ત ઉત્તાનાસન
કેવી રીતે કરવું
હવે શ્વાસ લેતી વખતે તમારા બંને હાથ ઉપર ઉઠાવો અને પાછળની તરફ ખેંચો. આ સમયે તમારા બાઇસેપ્સ કાનની નજીક રહે તેની ખાતરી કરો. હવે ધીમે-ધીમે તમારા આખા શરીરને કમરથી પાછળની તરફ વાળો.
પાદહસ્તાસન
કેવી રીતે કરવું
હવે શ્વાસ બહાર છોડો અને ધડને કમરથી આગળ વાળો અને નીચેની તરફ વાળો. આ પછી તમારા હાથ વડે અંગૂઠાને સ્પર્શ કરો. આ સમયે તમારું માથું તમારા ઘૂંટણને સ્પર્શવું જોઈએ.
અશ્વ સંચલનાસન
કેવી રીતે કરવું
શ્વાસ લેતી વખતે, બને ત્યાં સુધી જમણા પગને પાછળની તરફ ખસેડો. ઘૂંટણને જમીન પર સ્પર્શ કરો. હવે બીજા પગને ઘૂંટણ પર વાળો અને બંને હથેળીઓ વચ્ચે જમીન પર સીધો રાખો. આ પછી, દૃષ્ટિને ઉપરની તરફ લઈ જાઓ.
દંડાસન
કેવી રીતે કરવું
હવે શ્વાસ છોડતી વખતે બંને હાથ અને પગને એક સીધી રેખામાં રાખો અને પુશ-અપ સ્થિતિમાં આવો.
અષ્ટાંગ નમસ્કાર
કેવી રીતે કરવું
હવે ધીરે ધીરે શ્વાસ છોડતી વખતે તમારી હથેળીઓ, છાતી, ઘૂંટણ અને પગને જમીન સાથે સ્પર્શ કરો. આ દરમિયાન તમારા હિપ્સને પાછળની તરફ ઉંચા કરો. થોડીવાર આ સ્થિતિમાં રહો અને શ્વાસ રોકો.
ભુજંગાસન
કેવી રીતે કરવું
તેને કોબ્રા પોઝ કહેવામાં આવે છે. શ્વાસ લેતી વખતે હથેળીઓને જમીન પર રાખો અને જમીન સાથે કમરને સ્પર્શ કરતી વખતે માથું અને ધડને શક્ય તેટલું આકાશ તરફ ઉઠાવો.
પર્વતાસન
કેવી રીતે કરવું
પર્વતાસન એટલે એવી મુદ્રા જેમાં શરીરની સ્થિતિ પર્વત જેવી દેખાય. તેને માઉન્ટેન પોઝ પણ કહેવામાં આવે છે. આ માટે પુશ-અપ પોઝિશનમાં આવો અને તમારા હિપ્સને ઉપરની તરફ ખેંચો કરો. શ્વાસ છોડતી વખતે ખભા સીધા અને માથું અંદરની તરફ રાખો.
આ પછી, અશ્વ સંચલનાસન, પાદહસ્તાસન, હસ્તઉત્તાનાસન અને પ્રણામાસન, આ ચાર આસનો ફરીથી ઉલટા ક્રમમાં કરો. આ રીતે તમારા સૂર્ય નમસ્કારનો એક ક્રમ પૂર્ણ થાય છે.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર કરતી વખતે શું સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કાર કરતી વખતે કેટલીક સાવચેતી રાખવી જરૂરી છે. તેને નીચેના સૂચકાંકો વડે સમજો-
- જો શક્ય હોય તો, સવારે ખાલી પેટ તાજી હવામાં સૂર્ય નમસ્કાર કરો.
- સવારે સૂર્ય નમસ્કાર કરતી વખતે, પૂર્વ તરફ અને સાંજે પશ્ચિમ તરફ મુખ કરો.
- સૂર્ય નમસ્કાર પહેલા વોર્મ અપ કરો.
- શરૂઆતમાં ધીમે ધીમે કરો અને જરા પણ ઉતાવળ ન કરો.
- આ યોગાસન ઢીલા અને આરામદાયક કપડાંમાં કરો.
- એક પણ આસન અધૂરું ન છોડો. બધા આસનો ક્રમમાં કરો.
- યોગ કરતી વખતે, વ્યક્તિએ ફક્ત નાક દ્વારા જ શ્વાસ લેવો અને છોડવો જોઈએ.
- બેન્ડિંગ પોશ્ચર કરતી વખતે, વ્યક્તિએ શ્વાસ છોડવો જોઈએ અને ઉપર ખેંચતી વખતે, વ્યક્તિએ શ્વાસ લેવો જોઈએ.
- સૂર્ય નમસ્કાર કર્યા પછી થોડો સમય આરામ કરો.
- જો સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કોઈ સમસ્યા હોય તો સૂર્ય નમસ્કાર શરૂ કરતા પહેલા ચોક્કસપણે ડૉક્ટરની સલાહ લો.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર કેટલા સમય સુધી કરવો જોઈએ?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કારનો 12 વાર અભ્યાસ પૂરતો માનવામાં આવે છે. તે 15 થી 20 મિનિટ લે છે. જો તમે દરરોજ 12 વાર સૂર્ય નમસ્કાર કરો છો તો પછી અન્ય કોઈ આસન કરવાની જરૂર નથી. આ સિવાય લોકો પોતાની ક્ષમતા અને સમય અનુસાર તેની સંખ્યા વધારી કે ઘટાડી શકે છે.
પ્રશ્ન- સૂર્ય નમસ્કાર કર્યા પછી શું કરવું જોઈએ?
જવાબ- સૂર્ય નમસ્કાર કર્યા પછી, શવાસનમાં લગભગ 5-10 મિનિટ સૂઈ જાઓ અને શરીરને આરામ આપો. શરીરનું તાપમાન અને હૃદયના ધબકારા સામાન્ય થઈ જાય પછી જ અન્ય કોઈ કામ કરો.
પ્રશ્ન- કયા લોકોએ સૂર્ય નમસ્કાર ન કરવા જોઈએ?
જવાબ- ડૉ. અરુણ કુમાર સાવ કહે છે કે કેટલાક લોકોએ સૂર્ય નમસ્કાર ન કરવા જોઈએ, જેમ કે-
- જે લોકોને કાંડામાં ગંભીર ઈજા થઈ હોય અથવા હર્નીયા હોય તેઓએ સૂર્ય નમસ્કાર ટાળવો જોઈએ.
- પ્રેગ્નેન્ટ મહિલાઓએ સૂર્ય નમસ્કાર ન કરવા જોઈએ.
- જેમણે તાજેતરમાં સર્જરી કરાવી છે તેઓએ પણ સૂર્ય નમસ્કાર ન કરવા જોઈએ.
- આ સિવાય જે લોકો હ્રદય રોગ અથવા બ્લડપ્રેશરથી પીડિત હોય, જેમને પીઠની સમસ્યા હોય અથવા ઘૂંટણમાં દુખાવો હોય, તેમણે સૂર્ય નમસ્કાર કરતા પહેલા યોગ શિક્ષકની સલાહ લેવી જોઈએ.
