1 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
કલ્પના કરો કે તમે ક્યાંક બજારમાં અથવા જાહેર સ્થળે છો અને કોઈ બેભાન થઈને જમીન પર પડી ગયું છે. તમે ઈન્ટરનેટ પર અવારનવાર આવા વિડીયો જોયા હશે કે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ બેભાન થઈને જમીન પર પડી જાય છે ત્યારે કોઈ અન્ય વ્યક્તિ CPR આપીને તેનો જીવ બચાવે છે.
તમે પણ કોઈ વિલંબ કર્યા વિના બેભાન વ્યક્તિને CPR આપવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે તે માણસ ભાનમાં આવ્યો ત્યારે તે દુખાવાથી ચીસો નાખતો હતો. જ્યારે તેને હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો ત્યારે જાણવા મળ્યું કે તેની પાંસળીમાં ફ્રેક્ચર થયું હતું.
ડૉક્ટરે કહ્યું કે બેભાન વ્યક્તિને CPRની કોઈ જરૂર જ નહોતી. તે માત્ર સામાન્ય બેભાન થયો હતો. CPR ખોટી રીતે આપવાને કારણે તેની પાંસળીમાં ફ્રેક્ચર થયું. તમને કેવું લાગશે?
બે મહિના પહેલા કેન્દ્રીય રેલવે મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે પણ આવો જ એક વીડિયો શેર કર્યો હતો. જેમાં એક TTE ચાલતી ટ્રેનમાં 70 વર્ષના વૃદ્ધને CPR આપી રહ્યો હતો. સામાન્ય રીતે આવા વીડિયોના વખાણ થાય છે, પરંતુ આ વીડિયોને લઈને અશ્વિની વૈષ્ણવની ઘણી ટીકા થઈ હતી. ઘણા ડોક્ટરોએ તેને આ વીડિયો ડિલીટ કરવાની અપીલ પણ કરી હતી.
આ વીડિયો પર ઘણા સવાલો ઉભા થયા છે કારણ કે જે વૃદ્ધ વ્યક્તિને CPR આપવામાં આવી રહી હતી તે ભાનમાં હતા અને યોગ્ય રીતે શ્વાસ લઈ રહ્યા હતા. તેને તેની બિલકુલ CPRની જરૂર નહોતી.
તેથી, આજે ‘ તબિયતપાણી ‘ માં આપણે જાણીશું કે CPR આપવાની સાચી રીત કઈ છે. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- CPR શું છે?
- દર્દીને CPR આપવાનો યોગ્ય સમય અને રીત કયા છે?
- તમારે કોઈને CPR ક્યારે ન આપવું જોઈએ?
દર વર્ષે 40-50 લાખ લોકો કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે મૃત્યુ પામે છે ‘ધ લેન્સેટ’માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ 5-6 લાખ લોકો અચાનક કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે મૃત્યુ પામે છે. નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત એક અભ્યાસ અનુસાર, દર વર્ષે સમગ્ર વિશ્વમાં અચાનક કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે 40 થી 50 લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે.
કાર્ડિયાક અરેસ્ટના કિસ્સામાં તાત્કાલિક CPR આપીને લગભગ 45% લોકોના જીવન બચાવી શકાય છે. જો કે, ખોટી રીતે અથવા ખોટા સમયે આપવામાં આવેલ CPR પણ જોખમ ઊભું કરી શકે છે.
CPR શું છે? CPRનું પૂરું નામ કાર્ડિયોપલ્મોનરી રિસુસિટેશન છે. આ એક એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં છાતીને સંકુચિત કરીને અને મોં-થી-મોં શ્વાસ આપીને દર્દીનું જીવન બચાવી શકાય છે. જ્યારે વ્યક્તિના ધબકારા કે શ્વાસ બંધ થઈ જાય ત્યારે CPR આપવામાં આવે છે.
CPR ક્યારે આપવું? જો તમારી આસપાસની કોઈ વ્યક્તિ અચાનક પડી ગઈ હોય, તેના શ્વાસ અને હૃદયના ધબકારા બંધ થઈ ગયા હોય, તો તેને CPRની સખત જરૂર છે. એવી ઘણી પરિસ્થિતિઓ હોઈ શકે છે જ્યારે CPR આપીને કોઈનો જીવ બચાવી શકાય છે, ગ્રાફિક જુઓ:
કોઈને CPRની જરૂર હોય તો આપણે કેવી રીતે જાણી શકીએ? આપણે પહેલા એ સમજવું પડશે કે વ્યક્તિને CPRની જરૂર છે કે નહીં. આ પછી જ આ પ્રક્રિયાને અનુસરવી જોઈએ. જે રીતે ટ્રેનમાં CPR આપવાનો વીડિયો વાઈરલ થઈ રહ્યો છે તેવી જ રીતે કોઈપણ જરૂરિયાત વગર CPR આપવાથી વ્યક્તિનો જીવ જોખમમાં મુકાઈ શકે છે.
આવી પરિસ્થિતિને ટાળવા માટે, CPR આપતા પહેલા આ 8 પગલાં અનુસરો:
- જો કોઈ વ્યક્તિ તમારી સામે અચાનક પડી જાય, તો તે વ્યક્તિને મોટેથી પૂછો કે તે ઠીક છે કે નહીં.
- જો તે રિએક્શન આપતો નથી, તો તરત જ 102 પર કૉલ કરો અથવા નજીકના અન્ય કોઈને તાત્કાલિક એમ્બ્યુલન્સ કૉલ કરવા માટે કહો.
- તમારી આસપાસના લોકોને પૂછો કે શું કોઈની પાસે ઓટોમેટેડ એક્સટર્નલ ડિફિબ્રિલેટર (AED) છે. AEDએ એક તબીબી ઉપકરણ છે જેની મદદથી હૃદયના ધબકારા સામાન્ય લયમાં પાછા લાવી શકાય છે. આ ઉપકરણ તમામ કોમર્શિયલ ફ્લાઈટ્સ પર ફરજિયાત છે. ઘણી વખત લોકો તેને પોતાની સાથે પણ લઈ જઈ શકે છે કારણ કે તે પોર્ટેબલ છે અને તેનું વજન વધારે નથી.
- જો ભાંગી પડેલી વ્યક્તિ તેની પીઠ પર પડેલી હોય, તો તેનું માથું સહેજ પાછળની તરફ નમવું.
- વ્યક્તિના ચહેરાની નજીક જાઓ અને 10 સેકન્ડ સુધી સાંભળો કે તે શ્વાસ લઈ રહ્યો છે કે નહીં.
- જો શ્વાસ સંભળાતો નથી, તો તેની છાતી તરફ જુઓ કે શું ધબકારા છે.
- તેને પલ્સ છે કે કેમ તે જોવા માટે તેની ગરદનની બાજુ અનુભવો.
- જો પલ્સ ન અનુભવાય તો CPR આપો.
CPR આપવાની સાચી રીત કઈ છે? તમે ઘણીવાર વાંચ્યું કે સાંભળ્યું હશે કે કોઈ પણ CPR આપી શકે છે. જો કે, જો વ્યક્તિ પાસે આ વિશે મૂળભૂત જાણકારી હશે તો તે આ પ્રક્રિયા વધુ સારી રીતે કરી શકશે. આ CPR માર્ગદર્શિકા નવજાત શિશુ સિવાય તમામ ઉંમરના લોકોને આપી શકો છો.
કોઈને મદદ કરવા માટે, આ CPR માર્ગદર્શિકા અનુસરો:
- જો વ્યક્તિ શ્વાસ ન લઈ રહ્યો હોય, તો સૌ પ્રથમ તેને તેની પીઠ પર સપાટ અને સમતલ જગ્યા પર સુવડાવો.
- આ પછી, એક હાથને બીજા હાથની ટોચ પર રાખો અને તેને વ્યક્તિની છાતીની મધ્યમાં મૂકો.
- જો 8 વર્ષ સુધીના બાળકને CPR આપતા હોય, તો એક હાથનો ઉપયોગ કરો અને તેને સ્તનના હાડકાની નીચે રાખો.
- તમારા શરીરના બળને વ્યક્તિની છાતીમાં સ્થાનાંતરિત કરીને, તેની છાતીને તમારા હાથથી દબાવો. તમારું દબાણ છાતીમાં ઓછામાં ઓછું 2 ઇંચ કમ્પ્રેશન બનાવવા માટે એટલું મજબૂત હોવું જોઈએ.
- આ દરમિયાન, તમારી હથેળીના નીચેના ભાગનો ઉપયોગ કરો અને તમારા હાથને એકદમ સીધા રાખો.
- વ્યક્તિની છાતીને એક મિનિટમાં 100 થી 120 વખત દબાવતા રહો. આ દરમિયાન, ધ્યાનમાં રાખો કે દરેક સંકોચન પછી છાતી તેની જૂની સ્થિતિમાં ઉપરની તરફ પાછી આવી રહી છે.
- જે લોકોએ CPR તાલીમ મેળવી છે તેઓ દર 30 કોમ્પ્રેશન પછી બે વાર મોં દ્વારા બચાવ શ્વાસ આપી શકે છે.
- જ્યાં સુધી વ્યક્તિ શ્વાસ ન લે અથવા એમ્બ્યુલન્સ ન આવે ત્યાં સુધી સંકોચન અને બચાવ શ્વાસ ચાલુ રાખો.
બચાવ શ્વાસ આપતી વખતે આ ટીપ્સ અનુસરો:
- વ્યક્તિના માથાને સહેજ પાછળની તરફ નમાવો, માથાનો ગરદનનો ભાગ જમીનને ન સ્પર્શે તે રીતે ઊંચો રાખો અને તેનું નાક ચપટી લો.
- તમારું મોં તેના મોં પર રાખો અને તેમાં શ્વાસ લો જેથી તેની છાતી ઉપરની તરફ વધે. જો ઇન્હેલેશન દરમિયાન વ્યક્તિની છાતી ઉભી ન થાય, તો જુઓ કે તેના મોંમાં કંઇક અટવાઇ ગયું છે કે નહીં.
- કુલ બે બચાવ શ્વાસ આપો અને પછી તરત જ સંકોચન શરૂ કરો.
CPR ક્યારે ના આપવી જોઈએ?
જરૂરિયાતમંદ વ્યક્તિને ક્યારે CPR આપવો તે જાણવું જેટલું મહત્વનું છે, તેટલું જ મહત્વનું છે કે કોઈને CPR ક્યારે ન આપવો.
આ પરિસ્થિતિઓમાં CPR બિલકુલ ન આપો –
- જો વ્યક્તિ સભાન હોય.
- જો વ્યક્તિ બેભાન હોય, પરંતુ તેનો શ્વાસ ચાલુ હોય અને ધબકારા સંભળાય.
- જો વ્યક્તિ તેના હાથ, પગ, માથું ખસેડવામાં સક્ષમ હોય.
- જો વ્યક્તિ ચીસો પાડી રહી છે.
- જો વ્યક્તિની આંખોમાં હલનચલન દેખાય છે.
- જો એમ્બ્યુલન્સ અથવા તબીબી સહાય આવી હોય.
- જો તમે ખૂબ થાકી ગયા હોવ અથવા દર મિનિટે 100 વખત પણ છાતીને સંકુચિત કરી શકતા નથી.
