54 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
દરેક માતા-પિતા પોતાનાં બાળકને ખુશ રાખવા માગે છે. તેમને ખૂબ લાડથી પ્રેમ કરે છે અને તેમની પ્રશંસા કરવામાં આવે છે. તેઓ બાળકની દરેક નાની-મોટી ઈચ્છા પૂરી કરવાની કોશિશ કરે છે, પરંતુ ક્યારેક આ પ્રેમ અને લાગણી માતા-પિતા માટે મુશ્કેલી બની જાય છે. વધુ પડતા લાડને કારણે બાળકો જીદ્દી બની જાય છે.
જ્યારે માતા-પિતા થોડી જીદ કર્યા પછી બાળકની દરેક વાત માટે સંમત થાય છે, ત્યારે બાળકને એવું લાગવા માંડે છે કે તેણે તેની ઇચ્છા પૂર્ણ કરવા માટે જિદ જ કરવી જોઈએ. તેનાથી બાળકમાં જીદની આદત વધે છે અને ધીરે ધીરે તે તેની આદત બની જાય છે. જો બાળપણમાં જ આને રોકવામાં ન આવે તો, જ્યારે આપણે મોટા થઈએ છીએ ત્યારે પણ આ એક આદત બની શકે છે, જે કારકિર્દી અને વ્યક્તિગત જીવનને અસર કરી શકે છે.
જો કે, બાળકોની જીદ હંમેશા ઇચ્છાઓની પરિપૂર્ણતા માટે હોતી નથી. કેટલીકવાર કેટલાક સ્વાસ્થ્યવિષયક કારણોસર બાળકો હઠીલા બની શકે છે. સમયસર તેની સારવાર કરાવવી પણ જરૂરી છે.
આજે રિલેશનશિપ કોલમમાં બાળકોના જિદ્દી સ્વભાવ વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- બાળક જીદ્દી કેમ બને છે?
- હઠીલા બાળકને કેવી રીતે હેન્ડલ કરવું?
બાળક જીદ્દી કેમ હોય છે?
ઘણા માતાપિતા વિચારે છે કે ‘બાળકો છે તો તેઓ જિદ અને તોફાન તો કરશે જ’. બાળકોનું જિદ્દી બનવાનું આ સૌથી મોટું કારણ છે. કેટલાક બાળકોમાં, તેમનો જિદ્દી સ્વભાવ ઓપોઝિશનલ ડિફિઅન્ટ ડિસઓર્ડર (ODD) અથવા એટેન્શન ડેફિસિટ હાયપરએક્ટિવિટી ડિસઓર્ડર (ADHD) જેવી સમસ્યાઓને કારણે પણ હોઈ શકે છે. આ બંને સ્થિતિમાં બાળકો ગુસ્સે થઈ જાય છે અને કોઈ પણ વસ્તુ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકતા નથી. આ સિવાય બાળકોના જિદ્દી બનવા પાછળ બીજા પણ ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આને સમજો-
બાળક જીદ્દી બને તેમાં માતા-પિતાની ભૂમિકા મહત્ત્વની હોય છે.
બાળક જીદ્દી હોય તેમાં માતા-પિતાનો ઉછેર મોટો ભાગ ભજવે છે. માતાપિતા બાળક માટે પ્રથમ રોલ મોડેલ છે. જ્યારે માતા-પિતા પોતે સંયમિત રહે છે અને પોતાની લાગણીઓને કાબૂમાં રાખે છે ત્યારે બાળકો પણ આ જ ટેવ શીખે છે. મા-બાપ પોતે ગુસ્સામાં બૂમો પાડે કે માર મારે તો બાળકો પણ એ જ શીખે છે. પોતાની જીદ પૂરી કરવા માટે તે ગુસ્સાનો સહારો લે છે.
પ્રેમ અને ધ્યાનના અભાવે બાળકો પણ જીદ્દી બની શકે છે. જો માતાપિતા તેમનાં બાળકને પૂરતો સમય આપતા નથી, તો તેઓ તેમની જરૂરિયાતો અને ઇચ્છાઓને પૂર્ણ કરવા માટે જિદ્દનો આશરો લઈ શકે છે. તેથી, માતાપિતાએ તેમના બાળકનો ઉછેર કરતી વખતે હંમેશા આ બાબતોનું ખાસ ધ્યાન રાખવું જોઈએ.
આવું વર્તન જીદ્દી બાળકોનું હોઈ શકે છે
હઠીલા બાળકનું વર્તન માતા-પિતા અને તેની આસપાસના લોકો માટે પરેશાન કરનારું હોય છે. આમાં ઘણી આદતોનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં દરેક સમયે કંઈકને કંઈક માંગણી કરવી, કોઈનું ન સાંભળવું, હંમેશા જે જોઈએ તે કરવું અને ગમે તે ઉંમરના બાળકો સાથે લડવું. આ સિવાય હઠીલા બાળકોમાં બીજી ઘણી નકારાત્મક વર્તણૂકો જોવા મળે છે. જેમ કે-
- સ્વભાવે ચીડિયા બનવું.
- નાની નાની બાબતો પર ગુસ્સો કરવો.
- હંમેશા ઝઘડતા રહેવું.
- ગુસ્સામાં વસ્તુઓને નુકસાન પહોંચાડવું
- ધ્યાનનો અભાવ, અભ્યાસમાં ધ્યાન ન આપવું.
બાળકો માટે જીદ કેમ જોખમી છે?
બાળકની જીદ તેના માનસિક, શારીરિક અને સામાજિક વિકાસને અસર કરી શકે છે. હંમેશા તેમની જીદ પૂરી થતી હોય તો તેઓ તેમની લાગણીઓ અને ઇચ્છાઓને નિયંત્રિત કરવાનું શીખી શકતા નથી. આ કારણે તેઓ જીવનમાં પડકારોનો સામનો કરવામાં અસમર્થ બની શકે છે.
જો બાળકની જીદને કાબૂમાં ન રાખવામાં આવે તો તે તેના વ્યક્તિત્વનો એક ભાગ બની શકે છે. આ તેમના સામાજિક વર્તનને અસર કરી શકે છે. આ સિવાય ક્યારેક માતા-પિતા બાળકની જીદને કાબૂમાં રાખવા માટે તેના પર ખૂબ દબાણ કરે છે. જેના કારણે બાળકો ડિપ્રેશન અને ચિંતાનો શિકાર પણ બની શકે છે.
જીદ્દી બાળકને સંભાળવું જરૂરી છે
જો બાળક તમારી વાત ન સાંભળતું હોય તો ગુસ્સે થવાને બદલે શાંત રહો અને તેને પ્રેમથી સમજાવો. જો તમે બાળકને ઠપકો આપો છો, તો તે વધુ જિદ્દી બનશે અને તમારું સાંભળશે નહીં.
માતા-પિતાએ સમયાંતરે બાળકની સારી આદતો માટે તેમની પ્રશંસા કરવી જોઈએ. આનાથી બાળકો આગળ વધવા માટે પ્રોત્સાહિત થશે જ સાથે તેમને કંઈક નવું કરવાની પ્રેરણા પણ મળશે. આ સિવાય કેટલીક અન્ય બાબતોનું પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આને સમજો-
જિદ્દી બાળકનો ઉછેર કરતી વખતે માતા-પિતાએ આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ
બાળકના આગ્રહ પર ગુસ્સે થવું, મારવું કે બૂમો પાડવી તેના માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. આ બાબત બાળક અને માતાપિતા વચ્ચેના સંબંધોમાં તણાવ પેદા કરી શકે છે. તેથી, સજા કરવાને બદલે, શિસ્ત દ્વારા બાળકને શીખવવું વધુ સારું છે. જેમ કે-
- ગુસ્સામાં પ્રતિક્રિયા આપવાનું ટાળો.
- બાળકને સમજાવો કે તેની ઈચ્છા દરેક વખતે પૂરી થશે નહીં.
- બાળકની લાગણીઓને માન આપો અને તેને સમજવાનો પ્રયત્ન કરો.
- દરેક બાળકનો વિકાસ અલગ રીતે થાય છે. તેથી, તમારા બાળકની તુલના અન્ય બાળકો સાથે ન કરો.
- બાળકને પ્રેમ અને ટેકો આપવાની સાથે તેને પૂરતો સમય પણ આપો.
- બાળકને તેની જીદ છોડવામાં સમય લાગી શકે છે. તેથી, ગભરાશો નહીં, બાળક સુધરવાની ધીરજથી રાહ જુઓ.
