55 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
આવતીકાલે (શનિવાર, 8 ફેબ્રુઆરી) જયા એકાદશીનું વ્રત રાખવામાં આવશે. ઉપવાસ કરવાથી ધાર્મિક લાભની સાથે સાથે સ્વ-લાભ પણ મળે છે. જ્યારે આપણે ઉપવાસ કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે ભૂખ્યા રહીએ છીએ; ભૂખ્યા રહેવાથી, પાચનતંત્રને આરામ મળે છે અને પાચનતંત્ર પણ શુદ્ધ થાય છે. જ્યારે ભૂખ્યો રહે છે, ત્યારે આળસ દૂર થાય છે અને પ્રાર્થના, મંત્રોના જાપ અને ધ્યાનમાં એકાગ્રતા રહે છે. જો તમે ઉપવાસની સાથે ધ્યાન કરશો તો નકારાત્મક વિચારો અને માનસિક અશાંતિ દૂર થશે.
ઉપવાસ કરવાથી શરીરમાં થાય છે
ઓટોફેજી પ્રક્રિયા
જ્યારે આપણે ઉપવાસ કરીએ છીએ, ત્યારે શરીરમાં ઓટોફેજી નામની પ્રક્રિયા થાય છે. આ એક બાયોલોજિકલ પ્રક્રિયા છે, આ પ્રક્રિયામાં આપણું શરીર પોતાને સાફ કરે છે અને ક્ષતિગ્રસ્ત કોષોને દૂર કરે છે. ઓટોફેજી શબ્દ ગ્રીક શબ્દો ઓટો એટલે કે સ્વ અને ફેજી એટલે કે ખોરાક પરથી આવ્યો છે. આ શબ્દનો શાબ્દિક અર્થ થાય છે પોતે ખાવું.
ઓટોફેજી પ્રક્રિયામાં, શરીર તેના ખરાબ કોષોને દૂર કરે છે અને સારા કોષોને જાળવી રાખે છે. આ પ્રક્રિયાને કારણે આપણે ઘણા રોગોથી સુરક્ષિત રહીએ છીએ અને આપણું આયુષ્ય વધે છે. ઉપવાસ ચરબી બાળવામાં મદદ કરે છે. શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે છે.
ઉપવાસ કરતી વખતે શું ધ્યાનમાં રાખવું
ઉપવાસ દરમિયાન આપણે વધારે પડતા ફળો ન ખાવા જોઈએ. ઉપવાસના દિવસે, વ્યક્તિએ શક્ય તેટલા લાંબા સમય સુધી ભૂખ્યા રહેવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ અને જરૂરી ઊર્જા મેળવવા માટે જરૂરી હોય તેટલા જ ફળો ખાવા જોઈએ. જો તમે પેટ ભરીને ફળો ખાશો તો ઉપવાસ કરવાથી તમને સ્વાસ્થ્ય લાભ નહીં મળે.
નાના બાળકો, દર્દીઓ અને ગર્ભવતી સ્ત્રીઓએ ઉપવાસ ટાળવો જોઈએ. આ લોકોને ભૂખ્યા રહેવાની સમસ્યા થઈ શકે છે. આ લોકો સંતુલિત આહાર લઈને પૂજા કરી શકે છે.
આયુર્વેદ ઉપવાસ કરવાથી પેટ સંબંધિત સમસ્યાઓ દૂર થાય છે
ચરક સંહિતાના સૂત્રસ્થાનમ અધ્યાયમાં ઉપવાસનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. ઉપવાસ શરીર માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. આયુર્વેદમાં, રોગોની સારવાર 6 રીતે કરવામાં આવે છે. આ 6 પ્રકારો છે સ્કિપિંગ, ગ્રોથ, ડ્રાયિંગ, લુબ્રિકેશન, પરસેવો અને ઇરેક્શન. આમાં, સ્કિપિંગનું મહત્વ ખૂબ વધારે છે. આમાં, શરીરને હલકું બનાવતા પદાર્થોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. સ્કિપિંગના પણ 10 પ્રકાર છે. ઉલટી, શુદ્ધિકરણ, માથાની શુદ્ધિકરણ, નિરુદ્ધવસ્તી, તરસ, હવાનું સેવન, સૂર્યપ્રકાશનો સંપર્ક, પાચક દવાઓનું સેવન, ઉપવાસ અને કસરત.
નવમા પ્રકારનો ઉપવાસ, લંઘન, પાચનમાં સુધારો કરે છે. કફ અને પિત્ત નિયંત્રિત થાય છે. વાયુ વિકૃતિઓ જેવી કે ગેસ, અપચો, ઓડકાર, ઉબકા વગેરેમાં ઉપવાસ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. જો આપણે એક દિવસ પણ ખોરાક ન ખાઈએ તો આપણા પાચનતંત્રને આરામ મળે છે. આવી સ્થિતિમાં, પાચનતંત્ર અને પેટ પણ સાફ થઈ જાય છે. ફળો ખાવાથી શરીરને જરૂરી ઉર્જા મળે છે.
ઉપવાસ સંબંધિત સંશોધન ઉંદરોને ઉપવાસ કરાવવામાં આવ્યા હતા
જાપાની વૈજ્ઞાનિક યોશિનોરી ઓહસુમીએ ઓટોફેજી પ્રક્રિયાના ફાયદા સમજાવ્યા. આ સંશોધન માટે, તેમને વર્ષ 2016માં મેડિકલ ક્ષેત્રે નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યો હતો.
અમેરિકાની યુનિવર્સિટી ઓફ ટેક્સાસ મેડિકલ સેન્ટરમાં ઉંદરો પર ઉપવાસ સંબંધિત એક સંશોધન કરવામાં આવ્યું હતું. આ સંશોધનમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ કેટલાક ઉંદરોને બે જૂથોમાં વહેંચ્યા. એક જૂથના ઉંદરોને સમયસર ખોરાક આપવામાં આવતો હતો, બીજા જૂથના ઉંદરોને સમયાંતરે ઉપવાસ કરાવવામાં આવતા હતા અને ઓછી માત્રામાં ખોરાક આપવામાં આવતો હતો.
સંશોધનના પરિણામોમાં, વૈજ્ઞાનિકોએ અવલોકન કર્યું કે જે ઉંદરોને સમયાંતરે ઉપવાસ કરાવવામાં આવ્યા હતા તેઓ સ્વસ્થ હતા અને તેમનું આયુષ્ય પણ વધ્યું હતું. બીજી બાજુ, જે ઉંદરોને પુષ્કળ ખોરાક આપવામાં આવતો હતો તેઓ જાડા થઈ ગયા અને બીમાર પડવા લાગ્યા.
આ સંશોધનથી સાબિત થયું છે કે ઉપવાસ શરીરને અનેક રોગોથી બચાવે છે અને ઉપવાસ કરનાર વ્યક્તિનું આયુષ્ય પણ વધારે છે.
