ફિલ્મો અને ટીવી શોના રાઇટિંગ વચ્ચે મોટો તફાવત: સલમાનને સ્ક્રીનપ્લે રાઇટિંગમાં રસ, સૂચનો આપે છે; જ્યારે સંજય દત્ત સ્ટોરી સાંભળીને રડવા લાગ્યો

શું કોઈ વાર્તા વિના ફિલ્મની કલ્પના કરી શકાય? જવાબ હશે ના. છેવટે, વાર્તાના આધારે દર્શકો ફિલ્મને પસંદ કરે છે કે નાપસંદ કરે છે. ફિલ્મને વાર્તાનો આકાર આપવાનું પ્રારંભિક કામ સ્ક્રીનપ્લે રાઇટર્સ (પટકથા લેખકો) દ્વારા કરવામાં આવે છે.

ફિલ્મની પટકથા સામાન્ય રીતે 90 થી 120 પાનાની હોય છે. તેને લખવામાં લેખકોને લગભગ 3 મહિના કે તેથી વધુ સમય લાગી શકે છે. જો કે, આટલું સર્જનાત્મક કાર્ય હોવા છતાં, અભિનેતાઓ અને દિગ્દર્શકોની તુલનામાં લેખકોની ફી ઓછી મળે છે.

આ અઠવાડિયાના ‘રીલ ટુ રિયલ’માં, આપણે સ્ક્રિપ્ટ અને સ્ક્રીનપ્લે (પટકથા) લેખન, તેની પ્રોસેસ, પડકારો અને બજેટ વચ્ચેના તફાવતો વિશે વાત કરીશું. આ માટે અમે લેખકો રાજ શાંડિલ્ય અને રાજીવ કૌલ સાથે વાત કરી. બંનેએ કલાકારો સાથે જોડાયેલી કેટલીક રસપ્રદ વાતો પણ જણાવી હતી.

તેમણે કહ્યું કે એકવાર સંજય દત્ત ફિલ્મની પટકથા સાંભળીને રડવા લાગ્યો હતો. સલમાન ખાનના કહેવા પર ‘રેડી’ ફિલ્મમાં તેના પાત્રમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો.

વાર્તા કહેવા માટે પટકથા જરૂરી છે ફિલ્મ બનાવવા માટે વાર્તાની જરૂર હોય છે. શરૂઆતમાં તેના પર ફિલ્મ બનાવી શકાય કે નહીં તે અંગે વિચાર કરવામાં આવે છે. આ વિચાર 2 શબ્દો અથવા 2 પાનાનો હોઈ શકે છે. આખી વાર્તા આ વિચાર પર બનેલી છે. આ વાર્તા કહેવા માટે આપણને પટકથાની જરૂર છે. મતલબ કે વાર્તાનું મોટું સ્વરૂપ પટકથા છે, જે મોટા પડદા પર જોવા મળે છે.

ફિલ્મની પટકથા 90 થી 120 પેજની છે. સામાન્ય રીતે ફિલ્મની પટકથા 90 થી 120 પાનાની હોય છે. કારણ કે સામાન્ય રીતે ફિલ્મનો રનટાઈમ દોઢ કલાકથી બે કલાકની વચ્ચે હોય છે. સ્ક્રીનપ્લેમાં એક પૃષ્ઠ સામાન્ય રીતે સ્ક્રીન સમયના એક મિનિટ જેટલું હોય છે.

બાઉન્ડેડ સ્ક્રિપ્ટ શું છે? બાઉન્ડ સ્ક્રિપ્ટનો અર્થ છે કે તમારી પાસે બધું તૈયાર છે. જેમાં વાર્તા, પટકથા અને સંવાદોનો સમાવેશ થાય છે. આનાથી એક્ટર બધું સરળતાથી સમજી જાય છે. તેને કોઈ અલગ વર્ણનની જરૂર નથી.

કોમેડી માટે ઈમોશન જરૂરી છે રાજ શાંડિલ્યએ કહ્યું કે કોમેડી જોનરની પટકથા લખવા માટે ઇમોશનની ઘણી જરૂર પડે છે. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે માત્ર મધ્યમ વર્ગના બાળકો જ સારી કોમેડી કરી શકે છે કારણ કે તેમનામાં ઇમોશન્સ ખૂબ હોય છે. તે લોકોએ પોતાના જીવનમાં ઘણું દુઃખ સહન કર્યું હોય છે, જેના કારણે તેઓ દુ:ખને હાસ્યમાં બદલી શકે છે.

રાજ શાંડિલ્ય કપિલ શર્માના પ્રથમ લેખક છે રાજે કપિલ શર્મા સાથે કોમેડી સર્કસ શોમાં કામ કર્યું છે. તેણે કહ્યું, ‘મેં શરૂઆતમાં જ કપિલ જી માટે એક સ્ક્રિપ્ટ લખીને રાખી હતી એટલા માટે કે, તે જ્યારે આ શોનો હિસ્સો બનશે ત્યારે હું તેમને ચોક્કસપણે સંભળાવીશ. મેં તેમને મેસેજ પણ કર્યો.

બાદમાં જ્યારે તે આ શોમાં આવ્યા ત્યારે તેમને મારો મેસેજ યાદ આવ્યો. તેમણે પોતાને વાર્તા કહેવાનું કહ્યું. તેમને વાર્તા બહુ ગમી. ત્યાર બાદ મેં તેમના માટે લખવાનું શરૂ કર્યું.’

કોમેડિયન સુદેશ લાહિરી સ્ક્રિપ્ટ વાંચી શકતા નથી, તેમણે તેને યાદ કરાવવી પડે છે રાજે કોમેડિયન સુદેશ લાહિરી સાથે પણ કામ કર્યું છે. સુદેશનો એક રસપ્રદ કિસ્સો સંભળાવતા તેમણે કહ્યું, ‘સુદેશ સ્ક્રિપ્ટ વાંચી શકતો નથી, પછી તે હિન્દી હોય કે પંજાબીમાં. તેઓએ આખી સ્ક્રિપ્ટ સંભળાવવી પડે છે અને તેને યાદ કરાવવી પડે છે. એકવાર હું તેમની સ્ક્રિપ્ટ લખીને શૂટિંગ માટે બહાર ગયો હતો. પછી મારે ફોન પર 3 કલાક સુધી આખી સ્ક્રિપ્ટ સંભળાવવી પડી હતી.

ફિલ્મની સ્ટોરી સાંભળીને સંજય દત્ત રડવા લાગ્યો હતો રાજે સંજય દત્તની ફિલ્મ ‘ભૂમિ’ની વાર્તા પણ લખી છે. તેમણે કહ્યું, ‘મેં પહેલીવાર ગંભીર મુદ્દા પર ફિલ્મ લખી હતી. જ્યારે મેં સંજય બાબા (સંજય દત્ત)ને પટકથા સંભળાવી તો તે રડવા લાગ્યો. તેણે મને ગળે પણ લગાડ્યો.

આ ફિલ્મના શૂટિંગ દરમિયાન હું 4-5 મહિના સુધી બાબાના સંપર્કમાં રહ્યો. સંજય દત્તની છબી સમાજમાં ઘણી અલગ છે, પરંતુ વાસ્તવમાં તે ખૂબ જ નિર્દોષ છે. તેણે મને તેના જેલ જવાના અનુભવ, તેના પિતા સાથેના સંબંધો અને ફિલ્મના સેટની ઘણી વાર્તાઓ વિશે પણ જણાવ્યું. તે હંમેશા મારી અને મારા પરિવારની સુખાકારી વિશે પૂછતો રહે છે.

ઘણી વખત લેખકોની ચૂકવણી અટકી જાય છે રાજીવ કૌલે કહ્યું કે સ્ક્રિપ્ટ રાઈટરને ઘણી સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. સૌથી મોટી સમસ્યા ઓછી ફી મળવાની અને સમયસર ફી ન મળવાની છે. મોટા પ્રોડક્શન હાઉસો મોટી ફી લઈને લેખકોને હાયર કરે છે. જ્યારે નાના પ્રોડક્શન હાઉસના પગાર ધોરણ ઓછા છે.

ઘણી વખત એવું બને છે કે નવા લેખકો ફક્ત ફિલ્મમાં ક્રેડિટ મેળવવા માટે પ્રોડક્શન હાઉસ સાથે મફતમાં કામ કરે છે. જેથી તેમનું ભવિષ્ય સુવર્ણ બને.

જોકે ક્યારેક એવું પણ બને છે કે લેખકોને તેમની ફી સમયસર મળતી નથી. રાજીવ સાથે એવું બન્યું છે કે તેનું પેમેન્ટ અટકી ગયું. જોકે, તેમણે તે ફિલ્મ અને દિગ્દર્શક-નિર્માતાનું નામ જાહેર કર્યું ન હતું. કારણ કે આનાથી કામ મળવું મુશ્કેલ બને છે.

તેમણે આગળ કહ્યું, ‘જો ફિલ્મ હિટ થાય તો તેનો શ્રેય અભિનેતા અને દિગ્દર્શકને જાય છે. કહેવાય છે કે દિગ્દર્શકનું વિઝન ઘણું સારું હતું. તેને કલાકારો પાસેથી શ્રેષ્ઠ કામ કરાવ્યું. પરંતુ જ્યારે ફિલ્મ ફ્લોપ થાય છે, ત્યારે સમગ્ર દોષ લેખક પર નાખવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે લેખકે વાર્તા સારી રીતે લખી ન હતી. આ જોઈને ખરેખર દુઃખ થાય છે.

ગોવિંદા વસ્તુઓ ઝડપથી સમજી જાય છે રાજીવે ગોવિંદા સાથે ‘શોલા ઔર શબનમ’, ‘દુલ્હે રાજા’ સહિત 10-12 ફિલ્મોમાં કામ કર્યું છે. ગોવિંદાના વખાણ કરતા રાજીવે કહ્યું, ‘તે એવા કલાકાર છે, જે પટકથામાં લખેલી દરેક વસ્તુને સરળતાથી પકડી લે છે.’

સલમાનના કહેવા પર તેનું પાત્ર બદલાયું રાજીવે કહ્યું કે, ઘણા કલાકારો પણ સ્ક્રિપ્ટ વાંચ્યા પછી સૂચનો આપે છે. ઘણી વખત રાજીવ પણ તેમના સૂચનો સ્વીકારે છે. તેણે કહ્યું કે, ‘સલમાન ખાને તેને ફિલ્મ ‘રેડી’ દરમિયાન એક સૂચન આપ્યું હતું. આ વિશે તે કહે છે, ‘હું ઇચ્છતો હતો કે સલમાનનો લુક થોડોક ફેમિલી મેન જેવો હોય. પછી સલમાને જ મને કહ્યું કે મારા પાત્રને થોડું ફની બનાવો.

મને તેમનું સૂચન યોગ્ય લાગ્યું અને તેમના પાત્રને પણ એ જ રીતે ઘડ્યું. આ ફિલ્મને ચાહકો તરફથી પણ સકારાત્મક પ્રતિસાદ મળ્યો હતો.

ક્યારેક પટકથાને લઈને ઉગ્ર ચર્ચા થાય છે રાજીવે જણાવ્યું કે ઘણી વખત લેખક, અભિનેતા અને નિર્દેશક વચ્ચે પટકથાને લઈને વાદ-વિવાદ પણ થઈ જાય છે. ઘણી વખત તે પોતે ડાયરેક્ટર અનીસ બઝમી સાથે ઝઘડી ચૂક્યો છે.

રાજીવે જણાવ્યું કે કેટલાક મામલાઓમાં વાત ગાળા-ગાળીના સ્તર સુધી પણ પહોંચી જાય છે. જોકે તે કહે છે કે દરેક વ્યક્તિ ઈચ્છે છે કે ફિલ્મ શ્રેષ્ઠ બને. આ કારણોસર, અભિપ્રાયના કેટલાક મતભેદો અનિવાર્ય છે.