અનુપમ ખેરને આમિર ખાને ખરાબ એક્ટર કહ્યા હતા: ડિરેક્ટરને તેમના વિશે ફરિયાદ કરી હતી, આજે પણ આ દિગ્ગજ એક્ટર મહેશ ભટ્ટને ગુરુદક્ષિણા આપે છે

ચોક્કસ ઉંમર પછી, સંબંધો વધુ જરૂરી બની જાય છે

અનુપમ ખેરે પોતાના 41 વર્ષના અભિનય કરિયરમાં પહેલીવાર વિક્રમ ભટ્ટના નિર્દેશનમાં બનેલી ફિલ્મ ‘તુમકો મેરી કસમ’માં કામ કર્યું છે. આ ફિલ્મમાં અનુપમ ખેરે ડૉ.અજય મુરિયાની ભૂમિકા ભજવી છે. આ પાત્ર ડૉ. અજય મુરિયાના જીવનથી પ્રેરિત હોવાનું કહેવાય છે. દિવ્ય ભાસ્કર સાથે વાત કરતા અનુપમ ખેરે મિત્ર વિક્રમ ભટ્ટ વિશે કહ્યું- અમે બંને એકબીજાને શોધી રહ્યા હતા. તેમાં 40 વર્ષ લાગ્યા. જીવનમાં મોડેથી મળતા મિત્રો લાંબા સમય સુધી આપણી સાથે રહે છે. જો અમે પહેલા મળ્યા હોત તો કદાચ આ મિત્રતા લાંબી ટકી ન હોત.’

‘આજે અમે એવા તબક્કે મળ્યા છીએ જ્યાં અમે એકબીજાની નબળાઈઓ અને સારા ગુણો ખૂબ સારી રીતે જાણીએ છીએ. તે જ સમયે, તે પોતાની સફળતાની શક્તિને પણ સમજે છે. ચોક્કસ ઉંમર પછી, સંબંધોની વધુ જરૂર હોય છે. ફિલ્મ સિવાય, વિક્રમની મિત્રતા અને તેનો મળેલો પ્રેમ. જીવનભર મળશે. હું તેનાથી ખુશ છું.’

‘ભીડનો ભાગ બનવાનો પ્રયાસ ન કરો’

અનુપમ ખેર આજે ઇન્ડસ્ટ્રીમાં એવા સ્થાને છે જ્યાં તેઓ લોકોને પ્રેરણા આપે છે. હંમેશા નવી પ્રતિભાઓને પ્રોત્સાહન આપતા રહે છે. તે કહે છે- આ ફિલ્મ ઉદ્યોગ હંમેશા તેની સુવિધા માટે તમને સ્લોટ કરવાનો પ્રયાસ કરશે, જેથી તમે ભીડનો ભાગ બનશો. તેમના માટે તે સરળ બનશે. જો તમે ભીડનો ભાગ બનશો તો બીજાઓને શોધશો. મારી સાથે હંમેશા આવું થતું આવ્યું છે.

જ્યારે મેં 28 વર્ષની ઉંમરે ‘સારાંશ’માં 65 વર્ષના વૃદ્ધની ભૂમિકા ભજવી હતી. ઘણા લોકોએ કહ્યું કે તે કેવી રીતે થયું, પણ તે થયું. 40 વર્ષ પછી પણ લોકો તે પાત્રને યાદ કરે છે. સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે તે તમારી પોતાની વ્યક્તિગત યાત્રા છે. પોતાના માટે મહત્ત્વપૂર્ણ બનવું મહત્વપૂર્ણ છે.

‘હું મારી જાતને ભાગ્યશાળી માનું છું કે મહેશ ભટ્ટે મારી પહેલી ફિલ્મનું ડિરેક્શન કર્યું’

‘હું મારી જાતને ખૂબ જ ભાગ્યશાળી માનું છું કે મહેશ ભટ્ટે મારી પહેલી ફિલ્મ ‘સારાંશ’નું દિગ્દર્શન કર્યું હતું. આ ફિલ્મમાં બી વી પ્રધાનનું પાત્ર ભજવ્યું હતું. તે એક એવો વ્યક્તિ હતો જે કોઈ પણ વસ્તુથી ડરતો ન હતો. જ્યારે હું 28 વર્ષનો હતો, ત્યારે હું આ પાત્ર વિશે વિચારતો હતો કે જો હું 65 વર્ષની ઉંમરે આવો બનીશ, તો મને મારી જાત પર ગર્વ થશે. આજે હું ગર્વથી કહી શકું છું કે હું આજે એવો જ છું.’

‘ભટ્ટ સાહેબ સાથે ઘણી ફિલ્મો કરી છે. મારા જીવન પર તેમનો ઘણો પ્રભાવ પડ્યો છે. તેમના વ્યક્તિત્વનો ઘણો પ્રભાવ રહ્યો છે. તેમણે હંમેશા સ્પષ્ટ બોલવાની સલાહ આપી. એનાથી મારી વાણીમાં ઘણો ફરક પડ્યો છે. પ્રીતિશ નંદી હવે રહ્યા નથી, તેમના કારણે મારા જીવનમાં ઘણો રોમાંચ આવ્યો છે. સતીશ કૌશિક મારો મિત્ર હતો. આવા લોકોનો મારા જીવનમાં ઘણો પ્રભાવ રહ્યો છે.’

મહેશ ભટ્ટ સાહેબને ઓછા પૈસાથી પેટ નથી ભરાતું

​​​​​​​અનુપમ ખેર દિગ્દર્શક મહેશ ભટ્ટને પોતાના ગુરુ માને છે. મહેશ ભટ્ટ અને અનુપમ ખેર વચ્ચે ગુરુ-શિષ્ય પરંપરા ઘણી વખત જોવા મળી છે. કોઈ વ્યક્તિ પોતાના જીવનમાં એક કે બે વાર પોતાના ગુરુને ગુરુ દક્ષિણા આપે છે, પરંતુ જ્યારે પણ અનુપમ ખેર મહેશ ભટ્ટને જ્યારે મળે છે, ત્યારે તેઓ ચોક્કસ ગુરુદક્ષિણા આપે છે. અનુપમ ખેરે કહ્યું- હું હંમેશા ભટ્ટ સાહેબને ગુરુ દક્ષિણા આપું છું, પરંતુ હવે ભટ્ટ સાહેબને ઓછા પૈસાથી પોતાની ભૂખ સંતોષાતી નથી. પહેલા પાંચસો રૂપિયા પૂરતા હતા. આજે હું તેમને અગિયાર હજાર રૂપિયા આપું તો પણ કહે છે ઓછા છે કારણ કે ગઈ વખતે મેં તેમને એકવીસ હજાર રૂપિયા આપ્યા હતા. તે કહેવા લાગ્યા કે કવરનું વજન ઓછું છે.’

‘મેં વિચાર્યું કે આગલી વખતે હું તેમને 100 રૂપિયા એક પરબિડીયામાં મૂકીને આપીશ. પહેલા તેઓ દરેક ફિલ્મ પછી ગુરુ દક્ષિણા માગતા હતા, હવે તેઓ દરેક કાર્યક્રમ અને સભામાં ખુલ્લેઆમ ગુરુદક્ષિણા માગે છે. તે બિલકુલ મારા પિતા જેવા છે. જ્યારે ભટ્ટ સાહેબ દૂરથી જુએ છે, ત્યારે તેઓ ગુરુ દક્ષિણા માટે ઈશારો કરે છે. મને ગુરુ દક્ષિણા આપવી પણ ગમે છે. હું કમાઈ રહ્યો છું. ભગવાને ઘણું આપ્યું છે. આજે હું જે કંઈ છું તે ભટ્ટ સાહેબના કારણે છું.’

મારા પિતા કહેતા, “શું તમે એ સાંભળી શકો છો જે હું નથી કહેતો?”

અનુપમ ખેરના પિતા પુષ્કર નાથ ખેર વન વિભાગમાં કારકુન તરીકે કામ કરતા હતા. અનુપમ ખેરે કહ્યું- મારા પિતાને પેન્શન મળતું હતું. હું પણ દર મહિને તેમને પૈસા મોકલતો હતો, પણ જ્યારે પણ હું તેમને ફોન કરતો ત્યારે તે મને પૂછતા કે તે વધુ પૈસા ક્યારે મોકલે છે. હું ખૂબ જ પરેશાન થતો હતો. મને થતું કે શું પપ્પાનો અમારી સાથેનો સંબંધ ફક્ત પૈસાને કારણે જ હતો? મેં તેમને એક વાર કહ્યું હતું કે જો તે ફરીથી પૈસા માંગશે તો હું તેમને મોકલીશ નહીં. ત્યાર પછી, જ્યારે પણ મને ફોન આવતો, ત્યારે તે પૂછતા કે બીજું બધું બરાબર છે કે નહીં. અને, તમે એ સાંભળી શકો છો ને જે હું નથી કહી રહ્યો, ખરું ને?’

માતાએ મહેશ ભટ્ટને કહ્યું કે દીકરામાં કંઈક છે એટલે જ તેને સ્ટાર બનાવી શક્યા.

અનુપમ ખેરના કરિયરનો સારાંશ એક એવી ફિલ્મ છે, જેના કારણે આજે પણ અનુપમ ખેરની ચર્ચા થાય છે. અનુપમ ખેરે ઘણી વાર કહ્યું છે કે જો તેઓ 40 વર્ષથી ઇન્ડસ્ટ્રીમાં ટકી શક્યા છે, તો તે સારાંશના બીવી પ્રધાનના પાત્રને કારણે છે. દિવ્ય ભાસ્કર સાથેની વાતચીત દરમિયાન અનુપમ ખેરે ફિલ્મ ‘સારાંશ’ સાથે જોડાયેલી બીજી એક વાત શેર કરી.

અનુપમ ખેરે કહ્યું- એક વાર મારી માતાએ મહેશ ભટ્ટને ખૂબ જ સારી વાત કહી હતી. ‘સારાંશ’ જોયા પછી, જ્યારે મારી માતા ભટ્ટ સાહેબને મળ્યા, ત્યારે ભટ્ટ સાહેબે કહ્યું કે તમારા દીકરાને આટલો મોટો સ્ટાર બનાવી દીધો છે. મારી માતાએ ભટ્ટ સાહેબને કહ્યું કે, તેમાં કંઈક છે એટલે જ તો જ તે સ્ટાર બની શક્યો. એક દિગ્દર્શકને આવી વાત ફક્ત માતા જ કહી શકતી હતી.’

ગુરુ દક્ષિણા માગ્યા વિના મળે છે

અનુપમ ખેરે 2005 માં ‘એક્ટર પ્રિપેર્સ ધ સ્કૂલ ઓફ એક્ટર’ નામની એક્ટિંગ ઇન્સ્ટિટ્યૂટની સ્થાપના કરી હતી. ઘણા કલાકારોએ અહીંથી અભિનય શીખ્યો છે. જ્યારે અનુપમ ખેરને પૂછવામાં આવ્યું કે શું તેમના કોઈ શિષ્યએ તમને એ જ રીતે ગુરુ દક્ષિણા આપી છે જે રીતે તમે મહેશ ભટ્ટને આપો છો. આ પ્રશ્નના જવાબમાં અનુપમ ખેરે કહ્યું- હું એક એક્ટિંગ સ્કૂલ ચલાવું છું, પરંતુ મારા કોઈ પણ વિદ્યાર્થીએ મને ગુરુ દક્ષિણા આપી નથી. મને મારી ગુરુ દક્ષિણા આપોઆપ મળે છે.’

ફિલ્મ ‘તુમકો મેરી કસમ’ માં, એક એક્ટર અદનાને મારા દીકરાની ભૂમિકા ભજવી છે. ફિલ્મના એક દૃશ્યમાં તેણે ખૂબ જ સારો અભિનય કર્યો. જ્યારે મેં તેની પ્રશંસા કરી, ત્યારે તેમણે કહ્યું, સાહેબ, હું તમારો વિદ્યાર્થી છું. એક એક્ટર તરીકે, મેં ઘણી ખ્યાતિ મેળવી છે, ઘણી ફિલ્મો કરી છે, પરંતુ જ્યારે મારો વિદ્યાર્થી આવીને મને કહે છે કે ‘હું તમારી અભિનય શાળામાં ભણ્યો છું’, ત્યારે મને ખૂબ સારું લાગે છે. હું માનું છું કે આ મારા માટે ગુરુ દક્ષિણા છે.’

કેટલાક ડિરેક્ટર પોતાનામાં જ ખૂબ મગ્ન હોય છે.

અનુપમ ખેરે ડિરેક્શનમાં પણ હાથ અજમાવ્યો છે. જ્યારે તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે શું તેઓ ફિલ્મમાં એક્ટર તરીકે કામ કરે છે, ત્યારે તેઓ ડિરેક્ટરને કોઈ સૂચનો આપે છે. અનુપમ ખેરે કહ્યું- હું સૂચનો આપું છું, પણ ફક્ત ખૂબ જ આત્મવિશ્વાસુ દિગ્દર્શકને. તે સૂચનો સાંભળે છે, પરંતુ જે વ્યક્તિ સારો દિગ્દર્શક નથી તે સૂચનો સાંભળતો નથી. તે પોતાનામાં જ ફસાયેલો રહે છે. તે અરીસામાં પોતાનો ચહેરો જોતો રહે છે. તે કહે છે કે તે પોતાનું કામ સારી રીતે જાણે છે. હું ફક્ત ત્યાં જાઉં છું અને એક એક્ટર તરીકે એક્ટિંગ કરું છું. ત્યાં હું ફક્ત મારી સ્ક્રિપ્ટ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરું છું.’

સ્ક્રિપ્ટ વગર 500 ફિલ્મો કરી

વાતચીત ચાલુ રહી અને અનુપમ ખેરે ફિલ્મોની સ્ક્રિપ્ટો પર પોતાના વિચારો વ્યક્ત કર્યા. તેમણે કહ્યું- લખાયેલી દરેક સ્ક્રિપ્ટ સારી હોય તે જરૂરી નથી. મેં 540 ફિલ્મો કરી છે, જેમાંથી 500 ફિલ્મોમાં સ્ક્રિપ્ટ નથી. કોઈએ કોઈ સ્ક્રિપ્ટ લખી નથી. તે ફક્ત વાર્તા કહી રહ્યા હતા. મેં ડેવિડ ધવનની 11 ફિલ્મો કરી છે. જેમાં બધી ફિલ્મો સુપરહિટ છે. તે મને સેટ પર જ કહેતો હતો કે શું કરવું. તે પૂછતો હતો કે સ્ક્રિપ્ટ વળી શું છે. ચાલો એમ જ કરીએ.’

સિગારેટના પેકેટ પર સંવાદો લખેલા હતા

અનુપમ ખેરે આગળ કહ્યું- મેં એવી ફિલ્મો પણ કરી છે જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે સંવાદો સવારે આપવામાં આવશે. લેખક સવારે આવતા અને તેમના સિગારેટના પેકેટ પર સંવાદો લખાતા. તે અદ્ભુત ફિલ્મો છે. સુભાષ ઘાઈજીના મનમાં આખી ફિલ્મ છે. ‘રામ લખન’ ફિલ્મમાં મારા અને સતીશ કૌશિક વચ્ચેનું ઇંડા વાળું દ્રશ્ય સ્પોટ પર જ લખાયું હતું.સુભાષ ઘઈજીએ કહ્યું- તુસી આપસ મેં કર લેના જી.(તમે પરસ્પર સમજીને એક્ટિંગ કરી લેજો)

આમિર ખાનને લાગ્યું કે હું ખરાબ અભિનય કરી રહ્યો છું

મહેશ ભટ્ટની ફિલ્મ ‘દિલ હૈ કિ માનતા નહીં’માં આમિર ખાન મારા પાત્રથી ખુશ નહોતો. તેણે ભટ્ટ સાહેબને કહ્યું કે અનુપમ કંઈક વિચિત્ર કરી રહ્યા છે. તેમાં મેં ચંકી પાંડેના પિતાનો ગેટઅપ લીધો હતો. મહેશ ભટ્ટ મારી પાસે આવ્યા અને કહ્યું કે આમિર વિચારી રહ્યો છે કે તું યોગ્ય રીતે અભિનય નથી કરી રહ્યો. મેં ભટ્ટ સાહેબને સમજાવ્યું કે આ માણસ જે અંતે પોતાની દીકરી, પૂજાને કહી રહ્યો છે કે, પૂજા બેટી ભાગી જા, હું દુનિયાનો એકમાત્ર પિતા છું જે પોતાની દીકરીને લગ્નમંડપમાંથી ભાગી જવાનું કહે છે.’

વાર્તા કહેવી જરૂરી છે

આજના કલાકારોને મર્યાદિત સ્ક્રિપ્ટોની જરૂર છે. મેં આવી 419 ફિલ્મો કરી છે જે વાર્તા કહેવા પર આધારિત હતી. અમારા એક લેખક વાર્તા કહેતી વખતે ફર્નિચર તોડી નાખતા હતા. ત્યાંથી અમને ફિલ્મ કેવી હશે અને તેમાં કેવી રીતે અભિનય કરવો તેનો ખ્યાલ આવતો.

‘મખ્ખી ચૂસ’ રૂઢિપ્રયોગનું ઉદાહરણ આપીને ઈન્દર કુમારે ‘દિલ’માં કામ કરાવ્યું અનુપમ ખેરે ઇન્દ્ર કુમારની ફિલ્મ ‘દિલ’માં હજારી પ્રસાદનું પાત્ર ભજવ્યું હતું. આ પાત્ર ખૂબ જ કંજૂસ હતું. અનુપમ ખેરે કહ્યું- જ્યારે ઇન્દ્ર કુમારે કહ્યું કે ‘દિલ’માં તમારે માખી કાઢીને ચૂસીને ફેંકી દેવી પડશે, ત્યારે મારા કાનમાંથી ધુમાડો નીકળવા લાગ્યો. મને સમજાતું નહોતું કે આ કેવી રીતે બની શકે. તેમણે ‘મખ્ખીચૂસ ‘ રૂઢિપ્રયોગનું ઉદાહરણ આપીને મને તે દૃશ્ય માટે મનાવી લીધો. આજ સુધી, 1.4 અબજ લોકોએ તે દૃશ્ય જોયું છે અને માણ્યું છે.