મુંબઈ50 મિનિટ પેહલાલેખક: આશિષ તિવારી/ અભિનવ ત્રિપાઠી
- કૉપી લિંક
તેમની ફિલ્મ વેલકમનો એક ડાયલોગ છે – ‘સડક સે ઉઠાકર સ્ટાર બના દૂંગા’. આ ડાયલોગ તેના પોતાના જીવન પર પણ લાગુ પડે છે.
અમે વાત કરી રહ્યા છીએ ડિરેક્ટર અનીસ બઝમીની. એક મિડલ ક્લાસ પરિવારમાંથી આવતા અનીસ આજે ઇન્ડસ્ટ્રીમાં ટોચના ડિરેક્ટર છે. જોકે, તેને અહીં સુધી પહોંચવા માટે વર્ષો સુધી સંઘર્ષ કર્યો છે.
અનીસ સંઘર્ષના દિવસોમાં ફિલ્મના સેટ પર સ્પીકર ગોઠવતો હતો. જો કે, તેમની પાસે લખવાનું કૌશલ્ય હતું, જેના કારણે તેમને વહેલા-મોડા ફિલ્મો લખવાનો મોકો મળ્યો. તેને ઘણી ફિલ્મોની સ્ટોરી લખી, જેના માટે તેને ક્રેડિટ પણ ન મળી. 5-6 ફિલ્મો લખ્યા બાદ તેમને પ્રથમ વખત 1990માં આવેલી ફિલ્મ ‘સ્વર્ગ’ માટે ક્રેડિટ મળી. માત્ર 25 વર્ષની ઉંમરે તેમણે ‘સ્વર્ગ’ જેવી ફિલ્મની સ્ટોરી લખી હતી.
અનીસને લખવાનો ખૂબ શોખ હતો, પરંતુ તે તેમાં પડવા માંગતો ન હતો. તેને રાજ કપૂરના નેતૃત્વમાં દિગ્દર્શનની બારીકીઓ શીખી હતી. તેણે 1995માં પહેલીવાર ફિલ્મોનું નિર્દેશન કરવાનું શરૂ કર્યું. આ પછી તેને ‘નો એન્ટ્રી’, ‘વેલકમ’ અને ‘રેડી’ સહિત ઘણી સુપરહિટ ફિલ્મોનું નિર્દેશન કર્યું.
સંઘર્ષથી સફળતા સુધીની સ્ટોરી, ખુદ અનીસના શબ્દોમાં.
પિતા સાથે મુશાયરામાં જતો અને ત્યાં પાન, બીડી અને સિગારેટ લાવવાનું કામ કરતો અનીસ કહે છે, ઉપરવાળો સંઘર્ષ પણ માત્ર તેને જ આપે છે જે તેને લાયક હોય. સંઘર્ષને લઇ રડવું જોઈએ નહીં. મારા પિતા કવિ હતા. તે મારી પાસે ગઝલ અને કવિતાઓ લખાવડાતા હતા. ત્યારથી હું ઉર્દૂ સમજતો થયો. હું આઠમા અને નવમા ધોરણમાં પહોંચ્યો ત્યાં સુધીમાં, મેં મારા પિતા સાથે મુશાયરાઓમાં જવાનું શરૂ કર્યું. બીજા કવિઓ પણ ત્યાં આવતા. હું તેના માટે પાન, બીડી અને સિગારેટ લાવતો હતો.
નાના ભાઈ માટે વાત કરવા ગયા અને તેને મળી ગયું કામ અનીસે આગળ કહ્યું, ‘તમે મને ડિરેક્ટર કે લેખક તરીકે જાણતા હશો, પરંતુ મેં મારી કારકિર્દીની શરૂઆત એક એક્ટર તરીકે કરી હતી. ખરેખર, હું મારા નાના ભાઈ માટે વાત કરવા ગયો હતો અને મને તક મળી. સામેથી કહેવામાં આવ્યું કે તારો ભાઈ તો નાનો છે, તું કામ કરીશ? સારું, મારે પૈસાની જરૂર હતી, તેથી મેં હા પાડી.
પૈસાની જરૂર હતી, તેથી નાની-મોટી નોકરીઓ કરી એક્ટિંગમાં હાથ અજમાવ્યા પછી, અનીસને લાગ્યું કે તે તેના માટે બનાવવામાં આવ્યો નથી. ત્યારબાદ તેને આર્ટ, એડિટિંગ અને સાઉન્ડ વિભાગમાં પણ કામ કર્યું. આ રીતે, દિગ્દર્શન અને લેખનમાં કામ કરતા પહેલા, તેને ઘણી નાની-મોટી નોકરીઓ કરી. તે સમયે, પેસનને અનુસરવા કરતાં પૈસાની વધુ જરૂર હતી.
દર વર્ષે ભાડામાં વધારો થતો હતો, તેનાથી બચવા માટે 30થી વધુ મકાનો બદલ્યા અનીસે સંઘર્ષના દિવસોમાં 30 થી વધુ ઘરો બદલ્યા. તે 11 મહિનાથી વધુ એક ઘરમાં રહ્યા નથી. દર વર્ષે ભાડું વધતું હતું. અનીસ પાસે એટલા પૈસા નહોતા. અનીસે પહેલા મુંબઈના મીરા રોડ પર એક રૂમનું ઘર ખરીદ્યું હતું.
રાજ કપૂરને મળ્યા, ત્યાંથી નસીબ બદલાયું ઈન્ડસ્ટ્રીમાં નાની-નાની નોકરી કર્યા બાદ અનીસ બઝમી એક લેખકને મળ્યા. તે લેખકે તેનો પરિચય રાજ કપૂર સાથે કરાવ્યો. હવે અહીંથી અનીસ બઝમીનું નસીબ બદલાયું. તેને કહ્યું, ‘મેં રાજ સાહેબના નેતૃત્વમાં દિગ્દર્શનની બારીકીઓ શીખી. તેમની ફિલ્મ ‘પ્રેમ રોગ’ (1982)માં હું તેમનો આસિસ્ટન્ટ હતો. આ પછી મેં અલગ-અલગ ડિરેક્ટર્સ સાથે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. મેં કુલ 15 ડિરેક્ટરો સાથે આસિસ્ટન્ટ તરીકે કામ કર્યું.
સ્ટોરીઓ લખતા હતા, પણ યશ ન મળ્યો થોડો સમય આસિસ્ટન્ટ ડિરેક્ટર તરીકે કામ કર્યા પછી, અનીસ બઝમીએ ફિલ્મો માટે સ્ટોરીઓ લખવાનું શરૂ કર્યું. તેને ઘણી ફિલ્મો માટે ઘોસ્ટ રાઇટિંગ પણ કર્યું હતું. એટલે કે તેને સ્ટોરી લખી, પણ તેમાં બીજા કોઈનું નામ ગયું.
આ અંગે અનીસ કહે છે, ‘હું એ ફિલ્મોનું નામ નહીં લઉં. એ સાચું છે કે મેં ઘણી ફિલ્મો માટે ઘોસ્ટ રાઇટિંગ કર્યું છે. મને એ કામનો પગાર મળ્યો. જોકે, 6-7 ફિલ્મો લખ્યા પછી એક સમય એવો આવ્યો જ્યારે મારી ધીરજ તૂટી ગઈ.
સ્વર્ગના પોસ્ટરો પર નામ લખાવ્યું, ટ્રેલર કટ કરનાર એડિટર સાથે લડ્યા 1990ની વાત છે. અનીસ બઝમીએ રાજેશ ખન્ના અને ગોવિંદા સ્ટારર ફિલ્મ ‘સ્વર્ગ’ની પટકથા લખી હતી. આ ફિલ્મ રિલીઝ થતાની સાથે જ હિટ થઈ ગઈ. પહેલીવાર અનીસને લાગ્યું કે તેનું પણ કોઈ નામ હોવું જોઈએ. તેને આસપાસ જઈને ફિલ્મના પોસ્ટરો પર પોતાનું નામ લખાવ્યું. સલીમ-જાવેદ એક જમાનામાં આવું કરતા હતા. અનીસ રાત્રે 3 વાગે ફિલ્મનું ટ્રેલર કટિંગ કરી રહેલા એડિટરના ઘરે પહોંચી ગયો હતો. અનીસે એડિટર સાથે મારપીટ પણ કરી કારણ કે તેને ટ્રેલરમાં તેનું નામ સામેલ નહોતું કર્યું.
ગોવિંદા, ડેવિડ ધવન અને અનીસે સાથે મળીને હિટ ફિલ્મો આપી અનીસ ઘણા વર્ષો સુધી લખતો રહ્યો. એક સમયે તેમની ત્રણેય ગોવિંદા અને ડેવિડ ધવને ઘણી ફિલ્મો આપી હતી. ‘શોલા ઔર શબનમ’, ‘આંખે’ અને ‘રાજા બાબૂ’ જેવી ફિલ્મો તેનું ઉદાહરણ છે. ઘણા વર્ષો સુધી લખ્યા પછી અનીસ દિગ્દર્શન તરફ વળ્યા. તેમનું ધ્યેય ડાયરેક્શન કરવાનું હતું, લેખન તો માત્ર એક માધ્યમ હતું.
અજય દેવગનને સ્ક્રીન પર નેગેટિવ રોલ આપનાર પહેલો વ્યક્તિ હતી અનીસ બઝમી છેલ્લે, 1995 માં, તેને તેની પ્રથમ ફિલ્મ ‘હલચલ’નું ડાયરેક્શન કર્યું. આ ફિલ્મ એટલી ખાસ નહોતી. તેની બીજી ફિલ્મ અજય દેવગન અને કાજોલ સ્ટારર ‘પ્યાર તો હોના હી થા’ હતી. આ ફિલ્મ જોરદાર હિટ બની હતી. આ પછી અનીસે અજય દેવગન સાથે ફિલ્મ દિવાનગી બનાવી. આ ફિલ્મમાં અજય દેવગન ગ્રે શેડમાં જોવા મળ્યો હતો. અનીસ બઝમી એ જ હતા જેમણે અજય દેવગનને પહેલીવાર નેગેટિવ રોલમાં બતાવ્યો હતો.
‘નો એન્ટ્રી’ પછી સફળ ડિરેક્ટર તરીકે નામના મળી વર્ષ 2005માં અનીસ બઝમીએ સલમાન ખાન, અનિલ કપૂર અને ફરદીન ખાન સાથે ફિલ્મ ‘નો એન્ટ્રી’ કરી હતી. તે વર્ષની સૌથી મોટી હિટ ફિલ્મ હતી. આ ફિલ્મે અનીસને ઈન્ડસ્ટ્રીમાં એક મોટા અને પ્રભાવશાળી ડિરેક્ટર તરીકે સ્થાપિત કર્યા.
‘નો એન્ટ્રી’ની સફળતાએ અનીસને ઘણો આત્મવિશ્વાસ આપ્યો. આ પછી તેણે પાછું વળીને જોયું નથી. આ પછી 2007માં ‘વેલકમ’, 2008માં ‘સિંઘ ઈઝ કિંગ’ અને 2011માં ‘રેડી’ જેવી ફિલ્મો રિલીઝ થઈ, જેની સફળતાએ અનીસને કોમેડી ફિલ્મોનો બાદશાહ બનાવી દીધો.
આખી રાત સ્ટોરીઓ લખતો, મા ચા લઈને ઉભી રહેતી અનીસ બઝમી તેની માતા અને પિતા બંનેની ખૂબ નજીક હતા. તે કહે છે, ‘હું આખી રાત સ્ટોરીઓ લખતો. સ્ટોરીઓ લખતી વખતે જ્યારે પણ મને ચા પીવાનું મન થતું ત્યારે મા હંમેશા કીટલી લઈને ઉભી રહેતી. ભલે રાતના એક વાગ્યા હોય કે બે વાગ્યા હોય, તેને જરાય વાંધો નહોતો.
મારા પિતા એવા વ્યક્તિ હતા જેમના કારણે હું લખતા શીખ્યો. જો તેને મને નાની ઉંમરે ભાષાની તાલીમ ન આપી હોત, તો આજે તમે મારો ઈન્ટરવ્યુ ન લેતા હોત.
આમ કહીને અનીસ બઝમી ભાવુક થઈ ગયા અને કેમેરા સામે રડવા લાગ્યા.
અનીસ પોતાના માતા-પિતાને યાદ કરીને રડવા લાગ્યો.