શોમેનનાં 100 વર્ષ: કપૂર પરિવાર 1100 થી વધુ ફિલ્મોમાં દેખાયો; પુત્રવધૂ અને દીકરીઓને એક્ટિંગ કરવાની મનાઈ હતી, RK સ્ટુડિયો મજબૂરીમાં વેચાયો

અમારી વિશેષ સિરીઝ ‘શો મેનનાં 100 વર્ષ’ના છેલ્લા બે એપિસોડમાં તમે રાજ કપૂરના બાળપણ અને તેમની ફિલ્મી સફર વિશે વાંચ્યું છે.

સિરીઝના છેલ્લા એપિસોડમાં આપણે કપૂર પરિવારના વારસા વિશે વાત કરીશું. તે બે ચેપ્ટરમાં છે, પ્રથમ ચેપ્ટરમાં સિદ્ધિઓ છે અને બીજા ચેપ્ટરમાં કપૂર પરિવાર સાથે સંબંધિત વિવાદો છે.

ચેપ્ટર-1:- કપૂર પરિવારની સિદ્ધિ કપૂર પરિવારની ચાર પેઢીમાંથી કોઈને કોઈ સ્ટાર ચોક્કસપણે ઉભરી આવ્યા છે. પૃથ્વીરાજ કપૂર આ પરિવારના પહેલા સ્ટાર હતા. પૃથ્વીરાજના છ બાળકોમાં રાજ કપૂરે પરિવારનો વારસો આગળ વધાર્યો. ત્રીજી પેઢીમાં રાજ કપૂરના વચેટ પુત્ર ઋષિ કપૂર સૌથી મોટા સ્ટાર તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા.

ચોથી પેઢીમાં રણધીર કપૂરની બે પુત્રીઓ કરિશ્મા અને કરીનાનો ટોચની અભિનેત્રીઓમાં સમાવેશ થતો હતો. આ પેઢીના રણબીર કપૂરની ગણતરી આજે શ્રેષ્ઠ અભિનેતાઓમાં થાય છે.

પ્રથમ પેઢીથી ચોથી પેઢી સુધી કુલ 37 લોકોના આ પરિવારમાંથી 19 લોકો ફિલ્મોમાં આવ્યા. જેમાંથી 18 લોકોએ 1171 ફિલ્મોમાં અભિનેતા તરીકે કામ કર્યું હતું. જ્યારે 23 ફિલ્મોમાં 19 લોકોએ ડિરેક્ટર તરીકે, 47 ફિલ્મોમાં પ્રોડ્યુસર તરીકે અને 21 ફિલ્મોમાં આસિસ્ટન્ટ ડિરેક્ટર તરીકે કામ કર્યું હતું.

આ પરિવારે કુલ 3 પદ્મ પુરસ્કારો, 9 રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો અને 3 દાદાસાહેબ ફાળકે પુરસ્કાર જીત્યા છે.

લગ્ન પહેલાં કપૂર પરિવારની પુત્રવધૂઓનું પણ ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં સારું નામ હતું. જો કે લગ્ન પછી ઘણાએ અભિનય છોડી દીધો હતો. હાલમાં રણબીર કપૂરની પત્ની આલિયા ભટ્ટ લગ્ન પછી પણ સફળ કારકિર્દી બનાવી રહી છે.

કપૂર પરિવારના વારસાનું સ્મારક – આરકે સ્ટુડિયો મુંબઈના ચેમ્બુરમાં આવેલ આરકે સ્ટુડિયો રાજ કપૂરના વારસાનું એક મહાન સ્મારક હતું. રાજ કપૂરે તેના બેનર હેઠળ 21 ફિલ્મો બનાવી. RK સ્ટુડિયોની અંદર દર વર્ષે યોજાતી હોળી અને ગણપતિની ઉજવણી વિશે ચર્ચા કરવામાં આવતી હતી. કેમ કે, રાજ કપૂરે આ સ્ટુડિયો બનાવ્યો હતો, પછીથી તેની માલિકી તેમના પુત્રો રણધીર, ઋષિ અને રાજીવની હતી.

મોટા થતા રણધીર કપૂરે સ્ટુડિયોના સંચાલનની જવાબદારી સંભાળી. 2017માં ત્યાં આગ લાગી હતી. બધું બળીને રાખ થઈ ગયું. કોસ્ચ્યુમથી લઈને ટેકનિકલ સાધનો અને ફોટા પણ બળી ગયા હતા.

આખરે રાજ કપૂરના ત્રણ પુત્રો રણધીર, ઋષિ અને રાજીવે પરસ્પર સંમતિથી તેને વેચવાનું નક્કી કર્યું.

આરકે સ્ટુડિયોનું નિર્માણ રાજ કપૂર દ્વારા 1948માં કરવામાં આવ્યું હતું

RK સ્ટુડિયો વેચવાની ફરજ પડી હતી રણધીરે બીબીસી હિન્દીને આપેલા ઈન્ટરવ્યૂમાં સ્ટુડિયો વેચવાનું કારણ પણ જણાવ્યું હતું. તેણે કહ્યું હતું કે, ‘અમે આરકે સ્ટુડિયોનું રિનોવેશન કરવા માગતા હતા, પરંતુ એક વાત અમને પરેશાન કરતી હતી. ખરેખર, હવે ત્યાં કોઈ શૂટિંગ માટે જતું નથી.’

‘લગભગ તમામ શૂટિંગ ફિલ્મ સિટીમાં થાય છે. જો અમે સ્ટુડિયો ફરીથી બનાવ્યો હોત તો પણ ત્યાં કોઈ આવે તેની ખાતરી ન હતી. ઉપરાંત તેની જાળવણીમાં પણ ઘણા પૈસા ખર્ચ થતા હતા. આખરે, માતા ક્રિષ્ના રાજની પરવાનગી લીધા પછી, અમે દુઃખી હૃદયે તેને વેચવાનું નક્કી કર્યું.’

હાલમાં રણધીર કપૂર પરિવારમાં સૌથી વરિષ્ઠ સભ્ય છે. તેમના બંને નાના ભાઈઓ ઋષિ કપૂર અને રાજીવ હવે આ દુનિયામાં નથી.

ચેપ્ટર-2:- કપૂર પરિવાર સાથે સંબંધિત 5 વિવાદો

1- વૈજયંતીમાલા સાથે રાજ કપૂરનું અફેર, પત્ની ક્રિષ્ના ગુસ્સામાં ઘર છોડીને નીકળી રાજ કપૂર અને વૈજયંતીમાલાએ ફિલ્મ ‘સંગમ’ (1964)માં કામ કર્યું હતું. શૂટિંગ દરમિયાન બંને વચ્ચે નિકટતા વધી હતી. રાજ કપૂર પહેલેથી જ પરિણીત હતા.

દેખીતી રીતે, ક્રિષ્ના તેના પતિ રાજને બીજી સ્ત્રી સાથે જોઈને સંપૂર્ણ રીતે ભાંગી પડી હતી હતી. તેણે બાળકો સાથે ઘર છોડી દીધું. તે મુંબઈના મરીન ડ્રાઈવ પર આવેલી નટરાજ હોટલમાં રહેવા ગઈ હતી.

થોડા દિવસ ત્યાં રહી, પછી મુંબઈમાં જ તેના બીજા ઘરમાં શિફ્ટ થઈ ગઈ. રાજ કપૂરે વૈજયંતીમાલા સાથેના સંબંધોને સમાપ્ત કર્યા ત્યાં સુધી કૃષ્ણ ઘરે આવ્યાં ન હતાં.

વૈજયંતીમાલા 50-60ના દાયકાની મહાન અભિનેત્રી હતી. તેમને 5 ફિલ્મફેર એવોર્ડથી નવાજવામાં આવ્યાં છે. ભારત સરકારે પણ તેમને ‘પદ્મશ્રી’થી સન્માનિત કર્યા છે

2- વૈજયંતીમાલાએ અફેરનો ઈન્કાર કર્યો, રાજ કપૂરને પબ્લિસિટીનો ભૂખ્યો કહ્યો વૈજયંતીમાલાએ પાછળથી રાજ કપૂર સાથેના તેમના અફેરના સમાચારોને ફગાવી દીધા હતા. તેમણે પોતાની બાયોગ્રાફીમાં લખ્યું છે કે, ‘રાજ કપૂરે માત્ર પબ્લિસિટી માટે જ અફેરની વાત બનાવી હતી.’

આ અંગે નારાજગી વ્યક્ત કરતા ઋષિ કપૂરે લખ્યું હતું કે, ‘તે અફેરના સમાચારને કેવી રીતે નકારી શકે. તેને આવું કહેવાનો કોઈ અધિકાર નથી. તે તે માણસ (રાજ કપૂર) વિશે ખોટી વાત કરી રહી છે, જે પોતાનો પક્ષ રજૂ કરવા માટે આ દુનિયામાં નથી. જો પપ્પા આજે જીવતા હોત, તો તે (વૈજયંતીમાલા) તેમને જાહેરમાં પબ્લિસિટીના ભૂખ્યા ન કહી શક્યા હોત.’

3- પુત્રવધૂઓ અને દીકરીઓ માટે કપૂર પરિવારની શરતો રાજ કપૂર પછી તેમના ત્રણ પુત્રો રણધીર, ઋષિ અને રાજીવે ફિલ્મનો વારસો આગળ ધપાવ્યો. રાજ કપૂરને ત્રણ પુત્રો ઉપરાંત બે પુત્રીઓ (રિતુ અને રીમા) પણ હતી. તે ફિલ્મોમાં જોવા મળી નથી. હકીકતમાં, કપૂર પરિવારમાં એક કડક નિયમ હતો કે પુત્રવધૂ અને પુત્રીઓ અભિનયમાં નહીં આવે.

રાજ કપૂરની મોટી વહુ બબીતાના પિતા એક્ટર હતા. બબીતા ​​જ્યારે ફિલ્મોમાં આવી ત્યારે તેને ઘણી સફળતા પણ મળી. ‘એક હસીના દો દીવાને’, ‘પહેચાન’, ‘ડોલી’ જેવી ફિલ્મોમાં દેખાઈ ચૂકેલી બબીતાએ રણધીર સાથે લગ્ન કર્યા બાદ એક્ટિંગ છોડી દીધી હતી.

એ જ રીતે, પોતાના જમાનાની ટોચની અભિનેત્રી, નીતુ સિંહે ઋષિ કપૂર સાથેના લગ્ન પછી પોતાની જાતને ફિલ્મોથી દૂર કરી દીધી હતી. જો કે, નીતુએ કહ્યું કે તેણે કોઈ પરંપરા માટે નહીં પરંતુ પોતાના માટે ફિલ્મો છોડી છે. 29 વર્ષ બાદ નીતુએ પતિ ઋષિ સાથે ફિલ્મ ‘લવ આજ કલ’માં કમબેક કર્યું હતું.

શમ્મી કપૂરની પહેલી પત્ની ગીતા બાલી પરિવારની પહેલી વહુ હતી, જેણે લગ્ન પછી પણ ફિલ્મોમાં કામ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. લગ્ન પછી ગીતાએ 8 ફિલ્મોમાં કામ કર્યું.

ખરા અર્થમાં રાજ કપૂરની પૌત્રી અને રણધીર કપૂરની મોટી દીકરી કરિશ્માએ આ નિયમને તોડી નાખ્યો.

તેણે 1991માં માત્ર 16 વર્ષની ઉંમરે ફિલ્મોમાં ડેબ્યૂ કર્યું હતું. તેના પિતા રણધીર આ નિર્ણયની વિરુદ્ધ હતા. જોકે, કરિશ્માને તેની માતા બબીતાનો સાથ મળ્યો. કહેવાય છે કે, કરિશ્મા ફિલ્મમાં જોડાવાને કારણે રણધીર અને બબીતા ​​વચ્ચે ઝઘડો થયો હતો. જેના કારણે છૂટાછેડા પણ થઈ ગયા હતા.

પાછળથી, રણધીરે પોતે સ્વીકાર્યું કે તે તેની પુત્રીઓ માટે સારો પિતા સાબિત થઈ શક્યો નથી. રણધીરે કહ્યું કે તેને તેની બંને દીકરીઓ (કરિશ્મા અને કરીના) પર ગર્વ છે. તેણે કોઈના સમર્થન વિના ઈન્ડસ્ટ્રીમાં ટોચનું સ્થાન હાંસલ કર્યું છે.

કરીનાના (ડાબે) દાદા રાજ કપૂરે તેનું નામ ‘સિદ્દીમા રાખ્યું હતું, પરંતુ માતા બબીતાએ ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન વાંચેલા પુસ્તક ‘એના કૈરેનિના’થી પ્રેરિત થઈને તેનું નામ કરીના રાખ્યું હતું

4- દીકરી રિદ્ધિમા ફિલ્મોમાં આવી હોત તો ઋષિએ આત્મહત્યા કરી લીધી હોત રાજ કપૂરના નાના પુત્ર ઋષિ કપૂરે પણ તેમની પુત્રી રિદ્ધિમાને ફિલ્મોમાં આવવા દીધી ન હતી. આ વાતનો ખુલાસો તેની પત્ની નીતુ કપૂરે ઋષિની આત્મકથા ‘ખુલ્લમ-ખુલ્લા’માં કર્યો હતો. નીતુએ કહ્યું કે જો તેની પુત્રી ઇન્ડસ્ટ્રીમાં આવી હોત તો તેણે ઘણી અભિનેત્રીઓને પાછળ છોડી દીધી હોત.

પરંતુ તે તેના પિતાને દુઃખી કરવા માગતી ન હતી. તેણી જાણતી હતી કે જો તેણે અભિનય વિશે વાત પણ કરી તો ઋષિ(પિતા) આત્મહત્યા કરી લેશે. એવું નથી કે તેઓ રૂઢિચુસ્ત હતા, તેઓ માત્ર તેમની પુત્રીઓ માટે વધારે પડતા પ્રોટેક્ટિવ હતા.

રિદ્ધિમાએ તેના પિતાની ઈચ્છાનું સન્માન કર્યું અને ફેશન ડિઝાઈનિંગમાં કારકિર્દી બનાવી. પિતાના મૃત્યુના ચાર વર્ષ બાદ રિદ્ધિમાએ ‘બોલીવુડ વાઈવ્સ’ શોથી સ્ક્રીન ડેબ્યૂ કર્યું હતું.

માતા નીતુ કપૂર (વચ્ચે) સાથે રણબીર અને રિદ્ધિમા. રણબીર અને રિદ્ધિમા તેમના દાદા રાજ કપૂરની ખૂબ જ નજીક હતા. બંને દર સપ્તાહના અંતે દાદાને ચેમ્બુર સ્થિત તેમના બંગલે મળવા જતા હતા.

5- રાજીવ તેના પિતાથી નારાજ હતો રાજ કપૂરના ત્રણ પુત્રોમાં રાજીવની કારકિર્દી સૌથી ટૂંકી હતી. પોતાના કરિયરને સુધારવા માટે રાજ કપૂરે ફિલ્મ ‘રામ તેરી ગંગા મૈલી’ બનાવી, પરંતુ રાજીવ કરતાં ફિલ્મની અભિનેત્રી મંદાકિનીની વધુ ચર્ચા થઈ.

લહરેન રેટ્રોના એક અહેવાલ મુજબ, ‘રામ તેરી ગંગા મૈલી’ રિલીઝ થયા બાદ રાજીવ તેના પિતાથી નારાજ થઈ ગયો હતો. રાજીવનો અભિપ્રાય હતો કે પ્રોજેક્ટ જે રીતે થવો જોઈતો હતો તે રીતે કરવામાં આવ્યો નથી. લીડ એક્ટર હોવા છતાં તેના રોલની ચર્ચા થઈ ન હતી.

રાજીવ વિશે તેમના મોટા ભાઈ ઋષિ કપૂરે લખ્યું હતું, ‘ચિંપુ એટલે કે રાજીવ ત્રણ ભાઈઓમાં સૌથી પ્રતિભાશાળી હતો. તેને સંગીતની સારી સમજ હતી. તેણે શીખ્યા વિના સુંદર રીતે પિયાનો વગાડ્યો. હું દુઃખી છું કે તે તેની ક્ષમતાને સમજી શક્યો નથી. જો તે તેની ક્ષમતાને સમજ્યો હોત, તો તે ઘણો આગળ ગયો હોત.’

25 ઓગસ્ટ, 1962ના રોજ જન્મેલા રાજીવ કપૂરે બહુ ઓછી ફિલ્મોમાં કામ કર્યું છે

સંદર્ભ- એપિસોડની વાર્તાઓ ઋષિ કપૂરની બાયોગ્રાફી ‘ખુલ્લમ ખુલ્લા’, બીબીસી હિન્દી અને લેહરેન રેટ્રોમાંથી લેવામાં આવી છે. ડેટા IMDB પાસેથી લેવામાં આવ્યો છે