26 મિનિટ પેહલાલેખક: કિરણ જૈન
- કૉપી લિંક
બે દિવસ પહેલાં એટલે કે 20 ફેબ્રુઆરીના દિવસે ટીવી એક્ટર ઋતુરાજ સિંહનું કાર્ડિયાક અરેસ્ટથી અવસાન થયું હતું. તેઓ 59 વર્ષના હતા. વર્ષ 2023માં સિરિયલ ‘અનુપમા’ના અભિનેતા નીતીશ પાંડેનું પણ કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે નિધન થયું હતું. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ટેલિવિઝનની દુનિયામાં ઘણા લોકો હાર્ટ એટેક અથવા કાર્ડિયાક અરેસ્ટને કારણે મૃત્યુ પામ્યા છે.
સિરિયલ ‘લાપતાગંજ’ના અભિનેતા અરવિંદ કુમાર, ‘ભાબીજી ઘર પર હૈ’ ફેમ દીપેશ ભાન, ‘કુમકુમ ભાગ્ય’ અભિનેત્રી ઝરીના રોશન ખાન, ‘કસૌટી જિંદગી કે’ ફેમ સિદ્ધાંત વીર સૂર્યવંશી અને અન્ય ઘણા લોકોનું કાર્ડિયાક એટેકને કારણે મૃત્યુ થયું છે.
ઓલ ઈન્ડિયા સિને વર્ક્સ એસોસિએશન (AICWA) ના પ્રમુખ સુરેશ ગુપ્તાના જણાવ્યા અનુસાર, ઇન્ડસ્ટ્રીમાં હાર્ટ એટેકને કારણે મૃત્યુ ખૂબ જ સામાન્ય બની ગયું છે. ખરાબ લાઇફસ્ટાઇલ, સેટ પર દિવસ-રાતની મજૂરી, સમયસર પેમેન્ટ ન મળવું, કામનો અભાવ, આર્થિક તંગી વગેરે જેવા ઘણા કારણોને લીધે ઉદ્યોગમાં લોકોમાં ચિંતાનું પ્રમાણ વધી ગયું છે. જેની સીધી અસર હૃદય પર પડે છે. ટીવી ઈન્ડસ્ટ્રીનું વાતાવરણ ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ છે.
ઋતુરાજ સિંહના કાર્ડિયાક અરેસ્ટના તાજેતરના કેસથી આ મુદ્દો ફરી ચર્ચામાં આવ્યો છે. દિવ્યભાસ્કરે આ મુદ્દે કેટલાક ટીવી કલાકારો અને પડદા પાછળ જોડાયેલા લોકો સાથે વાત કરી હતી. આ લોકોએ ટીવી જગતનું કાળું સત્ય બહાર લાવ્યું. ચાલો જાણીએ તેમણે શું કહ્યું-
ઈન્ડસ્ટ્રીઝમાં કામનો ઓવરલોડ : AICWA પ્રમુખ સુરેશ ગુપ્તા આ ઉદ્યોગનું વાતાવરણ ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ છે. કામ ન મળવાના ડરથી લોકો સત્ય બહાર નથી લાવતા. જ્યારે એપિસોડ ટેલિકાસ્ટની સમસ્યાઓ હોય છે, ત્યારે ચેનલો નિર્માતાઓ પર દબાણ લાવે છે. જ્યારે નિર્માતાઓ તેમની નીચેના પ્રોડક્શન હાઉસને ટાર્ગેટ કરે છે. આ લોકો 2 દિવસનું કામ એક દિવસમાં કરાવી લે છે જેથી લોકેશન કોસ્ટ, લેબર ફી વગેરેની બચત થાય છે. ઘણા ટેકનિશિયન, સ્પોટ બોયઝ 20-22 કલાક કામ કરે છે. ઘણા એવા કલાકારો છે જે 12 કલાકની શિફ્ટને બદલે 14-16 કલાક કામ કરે છે. આ ઉદ્યોગમાં કામનો ભાર છે. ઘણા લોકો આ ઓવરલોડને કારણે તેમના માનસિક તણાવ વિશે પણ વાત કરે છે. પરંતુ કોઈ ફાયદો થયો ન હતો.
દરેક વ્યક્તિ કલાકારોના મૃત્યુની વાત કરે છે. પરંતુ ઘણા એવા સભ્યો છે જેમને સ્ટ્રેસના કારણે હાર્ટ એટેક, બ્રેઈન સ્ટ્રોક અને શરીરમાં વિવિધ રોગોનો ભોગ બન્યો હતો. જેમાં કેટલાક લોકોએ જીવ પણ ગુમાવ્યા છે. પડદા પાછળ સંકળાયેલા મોટા ભાગના લોકો આર્થિક સંકડામણનો સામનો કરે છે. તેઓ પૈસાની ખાતર પોતાનું કામ છોડી શકતા નથી. મેં એવી ઘણી ઈજારાશાહીઓ સામે પગલાં લીધાં છે જ્યાં કેટલાક પ્રોડક્શન હાઉસ અભિનેતાઓ/યુનિટના સભ્યો પર પ્રતિબંધ મૂકવાની વાત કરે છે. ટીવી જગતનું આ કાળું સત્ય છે.
અનુભવી હોવા છતાં લીડ એક્ટરોની સરખામણીએ અડધી ફી જ આપવામાં આવે : જયતિ ભાટિયા છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી મોટાભાગની ટીવી સિરિયલોનું શૂટિંગ નાયગાંવમાં થઈ રહ્યું છે જે મુંબઈથી લગભગ 2.5 કલાક દૂર છે. તેનો અર્થ એ છે કે આપણે દિવસમાં 5 કલાક ફક્ત મુસાફરીમાં જ વિતાવીએ છીએ. ઉપરાંત, અભિનેતાઓ, ટેકનિશિયન, લાઇટમેન, સ્પોટબોય, મેક-અપ કલાકારો, આપણે બધાએ ઓછામાં ઓછા 12 કલાકની ડ્યુટી પુરી કરવી પડે છે. આ આખા અઠવાડિયામાં અમારો નિત્યક્રમ છે. હવે આ ચોક્કસપણે તણાવ સ્તર વધારશે. ટેલિકાસ્ટના દબાણને કારણે ઘણા કલાકારો અને એકમો દિવસ-રાત કામ કરે છે. અમે અમારા એસોસિએશનને પણ આ અંગે ફરિયાદ કરી હતી જે પછી થોડો સુધારો થયો હતો. પરંતુ ફરી એ જ વાતાવરણ સર્જાયું હતું.
આ દરમિયાન કલાકારોએ પણ પોતાનું શરીર બનાવવું પડે છે અને પોતાને સ્વસ્થ રાખવાનું હોય છે. હું એવા ઘણા કલાકારોને ઓળખું છું જેઓ થાકી ગયા હોવા છતાં જીમમાં જાય છે. દેખીતી રીતે પ્રતિકૂળ પ્રતિક્રિયા હશે. આજકાલ લોકોને નાની ઉંમરે હાર્ટ એટેક આવે છે. આપણા ટીવી ઈન્ડસ્ટ્રીમાં આ બહુ સામાન્ય બની ગયું છે. ઘણા લોકો તેમના સ્વાસ્થ્યને જોખમમાં મૂકીને કામ કરી રહ્યા છે.
લાંબા કલાકો સુધી કામ કરવા ઉપરાંત પૈસા પણ આપણા તણાવનું કારણ છે. હું 30 વર્ષથી આ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં છું. આટલો અનુભવ હોવા છતાં તેમને મુખ્ય કલાકારોની સરખામણીમાં અડધી ફી ચૂકવવામાં આવે છે. ઘણા કલાકારો બિલકુલ અનુભવી નથી, તેમ છતાં તેમને સારું વળતર આપવામાં આવે છે. કામ અટકી જવાનો ભય હંમેશા રહે છે.
તણાવપૂર્ણ પરિસ્થિતિની હેલ્થ ઉપર અસર પડે છે : એક્ટર સાનંદ વર્મા
એમાં કોઈ શંકા નથી કે ટીવી ઈન્ડસ્ટ્રીમાં કામ કરવું ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ હોય છે. જેમાં સમયમર્યાદા છે. તમારે ઘણી બબધું કન્ટેન્ટ બનાવવું પડશે. ઘણીવાર એવું બને છે કે છેલ્લી ક્ષણે દ્રશ્યો આવે છે. ખૂબ જ વ્યસ્ત શેડ્યૂલ રાખો.
ઘણી વખત લાંબા ડાયલોગ્સ આવે છે અને તે દરમિયાન તમને ખબર પડે છે કે તમારો સીન તૈયાર છે. એક અભિનેતા તરીકે તમને સીન માટે તૈયારી કરવાનો સમય નથી મળતો. હવે તમારા પર સારું પ્રદર્શન કરવાનું દબાણ છે. પ્રેક્ષકોને ખબર નથી કે તમારી પાસે સમય નથી. આ ખૂબ જ તણાવપૂર્ણ પરિસ્થિતિઓ છે જે સ્વાસ્થ્ય પર નકારાત્મક અસર કરે છે.
આ ઉદ્યોગમાં અગાઉથી કોઈ વિઝન બનાવતું નથી. જરા પણ તૈયારી નથી. ભવિષ્યના એપિસોડ કેવા હશે તે કોઈ જાણતું નથી. જોકે, ‘ભાબીજી..’ના સેટ પર વાતાવરણ થોડું હકારાત્મક છે. ટીમ ઘણી શાનદાર છે. કામ એકદમ હળવા વાતાવરણમાં થાય છે. કોઈ પણ સંજોગોમાં તમારે 1 મિનિટ માટે પણ 12 કલાકથી વધુ કામ ન કરવું જોઈએ. જો આપણે આ નિયમનું ચુસ્તપણે પાલન કરીએ તો કદાચ વસ્તુઓ બદલાઈ શકે છે.
ટીવી ખુબ જ ડિમાન્ડિગ પ્રોફેશન છે : અર્જુન બિજલાની
જુઓ, જે ચમકે છે તે સોનું નથી. ટીવી એ ખૂબ જ માગણી કરતો વ્યવસાય છે. તેની સાથે અનેક પ્રકારની અસુરક્ષા પણ આવે છે, જેનાથી તણાવ વધે છે. મોટા ભાગના ડેઈલી સોપ એક્ટર્સ તેમના અંગત જીવન અને સમયને અવગણે છે. ટીવી પ્રસિદ્ધિ અને પૈસા આપે છે, પરંતુ જ્યાં સુધી તમારો શો હિટ થાય ત્યાં સુધી. આ ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા લોકોએ સમજવું પડશે કે જીવન અને કારકિર્દીમાં માત્ર પ્રસિદ્ધિ અને પૈસા સિવાય બીજું ઘણું બધું છે.
ટીવીમાં પૈસા છે પણ શાંતિ નહીં : રાહુલ શર્મા
આ ઉદ્યોગમાં ક્રિએટિવિટી અને સાચી પ્રોડક્ટિવિટી બિલકુલ નથી. મેં આનાથી વધુ તણાવપૂર્ણ વાતાવરણ ક્યારેય જોયું નથી. ટેલિવિઝનમાં પૈસા છે પણ શાંતિ જેવું કંઈ નથી. હવે સમય આવી ગયો છે કે આ સાથે જોડાયેલા લોકો માત્ર પૈસા સિવાય પોતાના માનસિક અને શારીરિક સ્વાસ્થ્ય વિશે પણ વિચારે.
દિવસમાં મુશ્કેલ 5-6 કલાક ઊંઘ થાય છે : નિર્માતા રવિન્દ્ર ગૌતમ
હા, આ ઉદ્યોગ તણાવપૂર્ણ છે, પરંતુ માત્ર કલાકારો માટે જ નહીં, પણ ક્રૂ મેમ્બરો માટે પણ. તે તણાવપૂર્ણ છે કારણ કે મોટાભાગના લોકો અઠવાડિયામાં બ્રેક વગર દિવસમાં 14-16 કલાક કામ કરે છે. તે ખરેખર મુશ્કેલ કાર્ય છે. કલાકારો માટે તે થોડું વધારે તણાવપૂર્ણ બની જાય છે કારણ કે તેમને કેમેરામાં આવીને સારા દેખાવા પડે છે. ડેઈલી સોપમાં આ મુશ્કેલ બની જાય છે, ખાસ કરીને જ્યારે તમામ મોટા ટીવી સેટ હવે મુંબઈની બહારના વિસ્તારમાં સેટ થઈ ગયા છે.
મુસાફરીનો સમય દરરોજ આશરે 5 કલાક છે. આને 12-કલાકના કામકાજના દિવસો સાથે જોડો અને તમને માંડ 5-6 કલાકની ઊંઘ મળે. તે માત્ર શારીરિક રીતે જ નહીં પરંતુ માનસિક રીતે પણ આઘાતજનક છે. અમે જે મોટો ફેરફાર શોધી રહ્યા છીએ તે ઓછામાં ઓછી સાપ્તાહિક રજા છે. નિર્માતા તરીકે અમે અમારી ટીમના સભ્યોને મહિનામાં 3-4 રજા આપીએ છીએ.
કેમેરાના પાછળના લોકોમાં માનસિક ટેન્શન વધુ : ડિરેક્ટર સંતોષ ત્રિપાઠી
દરરોજ અમે સેટ પર 14-16 કલાક પસાર કરીએ છીએ. પરંતુ પેમેન્ટ માત્ર 12 કલાકનું જ મળે છે. આ મહિનામાં ઓછામાં ઓછા 25 દિવસ સુધી ચાલુ રહે છે. કોઈ કશું કરી શકતું નથી. ઘણી વખત પિકઅપ રાત્રે 2 વાગ્યે થાય છે અને અમારી શિફ્ટ બીજા દિવસે સવારે 7 વાગ્યે નક્કી કરવામાં આવે છે. કેમેરાની પાછળના લોકો ખૂબ જ માનસિક તણાવ ધરાવે છે. પૈસા ખાતર આપણે આ બધું સહન કરીએ છીએ. અમારી એક જ વિનંતી છે કે નિર્માતાએ પીકઅપના સમયને ગંભીરતાથી લેવો જોઈએ.
અડધી રાતે જાગીને ફોન ચેક કરું છું : કોસ્ચ્યુમ ડિઝાઇનર સુગંધા સુદ સ્ટાઈલિસ્ટ તરીકે અમે પ્રી-પ્રોડક્શનથી લઈને ઑન-સેટ સુધી દરરોજ કામ કરીએ છીએ. ખરેખર ટીવીમાં છેલ્લી ક્ષણે ફેરફારો થાય છે. ધારો કે રાત્રિ દરમિયાન સ્ક્રિપ્ટમાં કોઈ ફેરફાર થશે તો તરત જ અમને ફોન આવશે. સવારે તેઓને બીજાઆઉટિફટની જરૂર છે. હું મારો ફોન બંધ રાખી શકતી નથી. મારે દિવસના 24 કલાક ઉપલબ્ધ રહેવું પડશે. મારું સ્ટ્રેસ લેવલ એટલું વધી ગયું છે કે હું અડધી રાતે જાગીને મારો ફોન ચેક કરું છું. મને કોઈ પ્રોડ્યુસરનો ફોન આવ્યો નથી. તેની મારા સ્વાસ્થ્ય પર ખરાબ અસર પડી રહી છે.
કેટલીકવાર આખું શેડ્યૂલ 1 કલાક અગાઉથી બદલાઈ જાય છે. છેલ્લી ઘડીએ મારે કપડાં ભાડે રાખવાના છે. ઘણી વખત વધુ પૈસા આપીને માલ ખરીદવો પડે છે. તે જ સમયે, એક દિવસની રજા લઈ શકાતી નથી. મારા ઘરે દિવાળી ઉજવ્યાને 7 વર્ષ થઈ ગયા છે.
આટલી મહેનત કરવા છતાં તેમના પૈસા માટે નિર્માતાની પાછળ દોડો. હજારો કોલ કરો તો જ તમારું પેમેન્ટ ક્લિયર થશે. મારું કેટલુંક પેમેન્ટ છેલ્લા એક વર્ષથી પેન્ડિંગ છે. હવે આવી સ્થિતિમાં કોઈ પણ પરિસ્થિતિ ચોક્કસપણે ખરાબ થશે. ટીવીમાં બદલાવ લાવવો ખૂબ જ જરૂરી છે.
