14 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
હમાસના રાજકીય વડા ઇસ્માઇલ હનીયેહ મંગળવારે રાત્રે ઇઝરાયલના હુમલામાં માર્યા ગયા હતા. તે હમાસનો સૌથી મોટો ચહેરો હતો. હવે તેમનું સ્થાન કોણ લેશે તેની ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે.
સામાન્ય રીતે કોઈ ચીફના મૃત્યુ પછી, તેની જગ્યાએ ડેપ્યુટી ચીફ લેવામાં આવે છે, પરંતુ હમાસના ડેપ્યુટી ચીફ રહેલા સાલેહ અલ-અરૌરીની આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં હત્યા કરવામાં આવી હતી. ઈઝરાયલની સેનાએ હમાસના નંબર-2 નેતાને ડ્રોન હુમલામાં મારી નાખ્યો હતો. હવે હમાસની રાજકીય વિંગમાં નંબર-1 અને નંબર-2 બંને ખુરશીઓ ખાલી છે.
હનિયેહના મૃત્યુ બાદ કેટલાંક એવા લોકો છે કે જેના વિશે કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તેઓ હનિયેહની જગ્યા લઈ શકે છે. શૂરા કાઉન્સિલ હમાસની સલાહકાર સંસ્થા છે. અહેવાલો અનુસાર, ટૂંક સમયમાં તેની બેઠક થવાની આશા છે. આમાં જ હમાસના નવા ઉત્તરાધિકારીનું નામ બહાર આવશે.
હમાસમાં હનીયેહનું સ્થાન લેનારાઓમાં ચાર નામોની ખૂબ ચર્ચા થઈ રહી છે.
સિનવારને અમેરિકાએ 2015માં આતંકવાદી જાહેર કર્યો હતો. ફોટો-(ફાઇલ)
1. યાહ્યા સિનવાર- હમાસનો સૌથી ભયંકર વ્યક્તિ
હનીયેહ પછી સિનવારને હમાસના બીજા સૌથી મોટા રાજકીય નેતા માનવામાં આવે છે. 62 વર્ષના યાહ્યા સિનવારને લોકો અબુ ઈબ્રાહિમના નામથી પણ ઓળખે છે. તેનો જન્મ ગાઝા પટ્ટીના દક્ષિણ વિસ્તારમાં ખાન યુનિસ શરણાર્થી શિબિરમાં થયો હતો.
યાહ્યાના માતા-પિતા અશ્કેલોનના હતા. 1948માં જ્યારે ઈઝરાયલની સ્થાપના થઈ અને હજારો પેલેસ્ટાઈનીઓને તેમના પૂર્વજોના ઘરોમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા ત્યારે યાહ્યાના માતા-પિતા પણ શરણાર્થી બની ગયા. પેલેસ્ટિનિયનો તેને ‘અલ-નકબા’ એટલે કે વિનાશનો દિવસ કહે છે.
બીબીસીના જણાવ્યા અનુસાર, યાહ્યા સિનવરની ઈઝરાયલ દ્વારા 1982માં પહેલીવાર ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તે સમયે તેની ઉંમર 19 વર્ષની હતી. યાહ્યા પર ‘ઈસ્લામિક પ્રવૃત્તિઓ’માં સામેલ હોવાનો આરોપ હતો. 1985માં તેની ફરી ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. આ સમયની આસપાસ યાહ્યાએ હમાસના સ્થાપક શેખ અહેમદ યાસીનનો વિશ્વાસ જીતી લીધો.
સિનવાર 1985માં હમાસના સ્થાપક શેખ અહેમત યાસીનની નજીક બન્યો હતો. તે હમાસના સ્થાપક સભ્યોમાંથી એક છે. સિનવાર ગાઝા પટ્ટીમાં હમાસ ચીફનું પદ ધરાવે છે. હનીયેહ અને દૈફની જેમ સિનવારને પણ ઈઝરાયલ પર હુમલાનો માસ્ટરમાઈન્ડ માનવામાં આવે છે.
સિનવારને બે ઇઝરાયલી સૈનિકોની હત્યાનો દોષી ઠેરવવામાં આવ્યો હતો, ત્યારબાદ તેને 22 વર્ષ સુધી ઇઝરાયલની જેલમાં રહેવું પડ્યું હતું. 2011માં ઈઝરાયલી સૈનિકે ગિલાડ શાલિતના બદલામાં 1027 પેલેસ્ટિનિયન કેદીઓને મુક્ત કર્યા હતા. સિનવાર પણ આમાં સામેલ હતો. હવે ઈઝરાયલ આને સૌથી મોટી ભૂલ માને છે.
ગાઝામાં યાહ્યા સિનવર સાથે ઇસ્માઇલ હનિયેહ. તસવીર 2017ની છે.
ખાન યુનિસનો કસાઈ
સિનવાર ક્રૂર હત્યા કરવા માટે જાણીતો છે. બીબીસીના અહેવાલ મુજબ સિનવારે એક વ્યક્તિને તેના ભાઈએ ઈઝરાયલ માટે જાસૂસી કરવાની શંકામાં જીવતો દફનાવ્યો હતો.
નવાઈની વાત તો એ છે કે દફન પાવડાથી નહીં પણ ચમચી વડે કરવામાં આવ્યું હતું. આવી ક્રૂરતાને કારણે સિનવારને ખાન યુનિસનો કસાઈ પણ કહેવામાં આવે છે. સિનવારની નજીકના લોકો પણ તેનાથી ડરે છે. કહેવાય છે કે જો તમે સિનવરની વાત ટાળી રહ્યા છો તો તમે તમારા જીવનને દાવ પર લગાવી રહ્યા છો.
2015માં સિનવારે હમાસ કમાન્ડર મહમૂદ ઈશ્તિવીને ટોર્ચર કરીને મારી નાખ્યો હતો. ઈષ્ટીવી પર સમલૈંગિકતા અને પૈસાની ઉચાપતનો આરોપ હતો. સિનવર લોકોને નિયંત્રિત કરવામાં નિષ્ણાત છે. જો કે તેમને બહુ સારા વક્તા માનવામાં આવતા નથી.
2014માં તેને ‘મૃત’ જાહેર કરવામાં આવ્યો, થોડા સમય પછી આ અફવા સાબિત થઈ. 2015માં યાહ્યાને અમેરિકાએ આતંકવાદી જાહેર કર્યો હતો. સિન્વાર ઈરાનની નજીક માનવામાં આવે છે. હનિયેહના સ્થાને સિનવારનો દાવો પણ ઘણો મજબૂત છે.
ખાલેદ મેશાલ 2017 સુધી હમાસના રાજકીય વડા હતા. ફોટો (ફાઇલ)
2. ખાલેદ મેશાલ- હનિયેહ પહેલા 21 વર્ષ સુધી હમાસના વડા હતા
સિનવારની જેમ ખાલિદ મેશાલના મૃત્યુ પછી હનિહને બદલવાનો દાવો ખૂબ જ મજબૂત માનવામાં આવે છે. મેશાલનો જન્મ 28 મે 1956ના રોજ પશ્ચિમ કાંઠે રામલ્લાહ પાસેના સિલવાડમાં થયો હતો. તેઓ 15 વર્ષની ઉંમરે ઇજિપ્તના સુન્ની સંગઠન ‘મુસ્લિમ બ્રધરહુડ’માં જોડાયા હતા.
1987માં હમાસની રચના થઈ ત્યારે મેશાલ પણ તેમાં સામેલ હતો. તેઓ 1996માં હમાસના રાજકીય વડા બન્યા અને 2017 સુધી આ પદ પર રહ્યા. આ પછી, હનિહે તેની જગ્યા લીધી, મેશાલ પણ હનીહની જેમ દોહામાં રહે છે. 2004 અને 2012ની વચ્ચે, તે સીરિયામાં રહેતો અને કામ કરતો હતો. પરંતુ આ દરમિયાન સીરિયામાં ગૃહયુદ્ધ શરૂ થઈ ગયું.
સીરિયામાં બહુમતી સુન્ની વસ્તી છે, જ્યારે તેના શાસક બશર અલ-અસદ શિયા છે. હમાસ એક સુન્ની સંગઠન છે. આવી સ્થિતિમાં મેશાલે સીરિયામાં સુન્ની જૂથને સમર્થન આપ્યું હતું. આનાથી રાષ્ટ્રપતિ બશર અલ-અસદ નારાજ થયા. મેશાલને સીરિયા છોડવું પડ્યું. ત્યારથી મેશાલના સીરિયા અને ઈરાન સાથે ખરાબ સંબંધો છે.
ગાઝામાં પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં ઈસ્માઈલ હાનિયા સાથે ખાલેદ મેશાલ. તસવીર 2012ની છે.
ઈઝરાયલે ઝેર આપ્યું અને પછી પોતાને બચાવ્યો, નામ મળ્યું – ઝિંદા શહીદ
વિશ્વને 1997માં પહેલીવાર મેશાલની શક્તિની જાણકારી મળી હતી. વાસ્તવમાં મેશાલ જોર્ડનમાં રહેતો હતો. આ દરમિયાન તેને ઝેર આપવામાં આવ્યું હતું. જેઓ ઝેરનું સંચાલન કરતા હતા તેઓ મોસાદના એજન્ટ હતા. તે ભાગતી વખતે પકડાઈ ગયો હતો અને ત્યારબાદ આ ઘટનામાં ઈઝરાયલનો હાથ હોવાનું બહાર આવ્યું હતું.
આ દરમિયાન મેશલને હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો. તેનો શ્વાસ ધીમો પડી રહ્યો હતો. ડોક્ટરોએ હાથ ઊંચા કર્યા. તેમણે કહ્યું કે જો ઝેરનો મારણ વહેલી તકે ન મળે તો મેશાલનો જીવ બચી શકશે નહીં.
આ પછી જોર્ડનના રાજા હુસૈને ઇઝરાયલને ધમકી આપી કે જો તે ઝેરનો મારણ અડધી રાત પહેલા મોકલવામાં નહીં આવે તો તે ઇઝરાયલ સાથેનો શાંતિ કરાર તોડી નાખશે. એટલું જ નહીં ઝેર આપનાર મોસાદના એજન્ટોને ફાંસી આપવામાં આવશે.
પહેલા તો ઈઝરાયલે આ મામલામાં કોઈ સંડોવણી હોવાનો ઈન્કાર કર્યો હતો, પરંતુ જ્યારે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ બિલ ક્લિન્ટને પોતે નેતન્યાહુને સમજાવ્યા ત્યારે તેમને મારણ મોકલવાની ફરજ પડી હતી.
બાદમાં નેતન્યાહુ પણ જોર્ડન ગયા અને ત્યાંના રાજાની માફી માંગી. આ પહેલી વાર હતું જ્યારે ઈઝરાયલે તેના કોઈ દુશ્મનને મૃત્યુથી બચાવ્યો હતો. ત્યારથી તેનું નામ ‘ઝિંદા શહીદ’ પડી ગયું.
કુવૈતમાં પોડકાસ્ટ દરમિયાન મેશાલ. તસવીર જાન્યુઆરી 2024ની છે.
મેશાલ વિદેશ નીતિનો મોટો ચહેરો છે
મેશાલ હમાસની વિદેશ નીતિનો મુખ્ય ચહેરો છે. તેઓ પ્રભાવશાળી વ્યક્તિત્વ ધરાવતા હોવાનું કહેવાય છે. તે મુત્સદ્દીગીરીમાં નિષ્ણાત છે. હમાસના ઘણા વરિષ્ઠ નેતાઓ મુસાફરી પ્રતિબંધ હેઠળ છે પરંતુ મેશાલ તેનાથી અસ્પૃશ્ય છે.
ખાલિદ મશાલને લઈને ભારતમાં પણ વિવાદ થયો છે. તેણે ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરમાં પેલેસ્ટિનિયનોના સમર્થનમાં આયોજિત ઓનલાઈન રેલીને સંબોધિત કરી હતી. કેરળના બીજેપી ચીફ કે સુરેન્દ્રન ઓનલાઈન રેલીમાં હમાસના વરિષ્ઠ નેતાની ભાગીદારીથી નારાજ હતા. તેમણે આયોજકો સામે કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવાની માગ કરી હતી.
મેશાલને યાહ્યા સિનવારની બરાબર વિરુદ્ધ વ્યક્તિત્વ માનવામાં આવે છે. આ જ કારણ છે કે તે સિનાબારમાંથી બનાવવામાં આવતું નથી. ઈરાન ભલે મેશાલને સમર્થન ન આપે, પરંતુ તે હમાસના વડા બનવા માટે સૌથી સક્ષમ વ્યક્તિ માનવામાં આવે છે.
3. ઝહર જબરીન- ભંડોળની વ્યવસ્થા કરે છે, જેને હમાસના CEO નામ આપવામાં આવ્યું છે
જબરીન હનીયેહના ડેપ્યુટી તરીકે કામ કરતી હતી. તેનો જન્મ 1968માં વેસ્ટ બેંકમાં થયો હતો. તે 1987માં હમાસમાં જોડાયો હતો. પેલેસ્ટાઈન અને ઈઝરાયેલ વચ્ચે કેદીઓની આપ-લેમાં જબરીને મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે.
તે હમાસના ભંડોળનું પણ ધ્યાન રાખે છે, તેથી તેને ઘણીવાર હમાસના સીઈઓ કહેવામાં આવે છે. વોલ સ્ટ્રીટ જર્નલના અહેવાલ મુજબ ઇઝરાયેલ સહિત પશ્ચિમી દેશોએ હમાસ પર અનેક આર્થિક પ્રતિબંધો લગાવ્યા છે.
આ હોવા છતાં, તે દર વર્ષે લાખો ડોલરનું ભંડોળ એકત્ર કરવાનું સંચાલન કરે છે. આ મામૂલી બાબત નથી.
જબરીને એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે હમાસના અલ કાસિમ સાથે તેનો કોઈ સંબંધ નથી. ફોટો-(ફાઇલ)
સિનવારની જેમ, ઇઝરાયલના કબજામાંથી મુક્ત
ડેઇલી મેઇલના અહેવાલ મુજબ, હમાસ પાસે 500 મિલિયન ડોલરથી વધુ છે. માત્ર બારીન જ નક્કી કરે છે કે આ પૈસાનો ઉપયોગ શું અને કેવી રીતે કરવો. કારણ કે તે હમાસમાં આર્થિક વિભાગના વડા છે, તે ખૂબ જ વિશેષ દરજ્જો ભોગવે છે. આ જ કારણ છે કે અમેરિકાએ 2019માં તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો.
જબરીનના તુર્કીના રાષ્ટ્રપતિ એર્દોગન સાથે પણ સારા સંબંધો છે. આ સિવાય તેના હિઝબુલ્લાહ અને ઈરાન સાથે પણ સારા સંબંધો છે. જબરીનને 1996માં ઈઝરાયલી સૈનિકની હત્યા બાદ ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. તે 15 વર્ષ સુધી જેલમાં રહ્યો.
2011માં ઇઝરાયલી સૈનિકો વચ્ચે કેદીની અદલાબદલીમાં સિનવાર સાથે તેને પણ મુક્ત કરવામાં આવ્યો હતો. એક ઈન્ટરવ્યુમાં જબરીને કહ્યું હતું કે તે હમાસની રાજકીય શાખા સાથે જોડાયેલો છે. તેનો અલ કાસિમ સાથે કોઈ સંબંધ નથી.
તેમણે વધુમાં કહ્યું કે ઈઝરાયલ સફરજન અને નારંગીને ભેળવવાની કોશિશ કરે છે પરંતુ બંને અલગ છે, એક ન હોઈ શકે. અલ કાસિમ અને હમાસ વચ્ચે કોઈ સંબંધ નથી. રિપોર્ટ્સ અનુસાર સિનવર અને મેશાલ મોટા દાવેદાર છે પરંતુ તેમના સંબંધો સારા નથી. બંને એકબીજાને સાથ આપશે તેવી આશા ઓછી છે. જબરીનને આનો લાભ મળી શકે છે.
અલ-હૈયાના ઘણા દેશો સાથે સારા સંબંધો છે. આ કારણે હમાસ ચીફના પદ માટે તેમનો દાવો મજબૂત છે. ફોટો-(ફાઇલ)
ખલીલ અલ-હૈયા – ઇઝરાયલ સાથે યુદ્ધ સિવાય બીજું કશું જ ઇચ્છતા નથી
જબરીનની જેમ ખલીલ અલ-હૈયા પણ હનીયેહના ડેપ્યુટી તરીકે સેવા આપી રહ્યા હતા. અલ-હૈયા ઈઝરાયેલ સાથે વાતચીતના પક્ષમાં નથી. તેમનું માનવું છે કે ઈઝરાયલને હરાવીને જ પેલેસ્ટાઈનની સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી શકાય છે.
2011માં જ્યારે સીરિયામાં ગૃહયુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું ત્યારે અલ-હૈયાએ બશર અસદ વિરુદ્ધ અન્ય જૂથોને પણ સમર્થન આપ્યું હતું, પરંતુ હવે તેણે સીરિયાના શાસક સાથે મિત્રતા સ્થાપિત કરી છે. અલ-હૈયા હનીયેહની જેમ જ કડક અને સંતુલિત પગલાં લેવા માટે જાણીતું છે. તેમના નેતૃત્વની પ્રશંસા થઈ રહી છે.
અહેવાલો અનુસાર આ ખરાબ સમયમાં હમાસને બહારની દુનિયાના સમર્થનની જરૂર પડશે. આવી સ્થિતિમાં અલ-હૈયાની ભૂમિકા મોટી બની જાય છે કારણ કે તેના ઈરાન, તુર્કી, સીરિયા, કતાર અને ઈજિપ્ત સાથે સારા સંબંધો છે.
