3 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
ભારતે ફરી એકવાર UNSCમાં ફેરફારની માગ ઉઠાવી છે. યુએનમાં ભારતના સ્થાયી પ્રતિનિધિ રૂચિરા કંબોજે કહ્યું- સુરક્ષા પરિષદમાં સુધારા પર ચર્ચા 1990ના દાયકામાં શરૂ થઈ હતી. દુનિયા અને આપણી આવનારી પેઢીઓએ કેટલી રાહ જોવી પડશે? અમે વધુ રાહ જોઈ શકતા નથી.
રુચિરાએ વધુમાં કહ્યું- વર્ષ 2000માં પહેલીવાર, મિલેનિયલ સમિટમાં વિશ્વના નેતાઓએ UNSCમાં સુધારો કરવાનો સંકલ્પ કર્યો હતો. આ ઘટનાને લગભગ 25 વર્ષ વીતી ગયા છે. અત્યારે પણ જો ફેરફારો નહીં કરવામાં આવે તો યુએનએસસી એક સંસ્થા બની જશે જે વિસ્મૃતિ તરફ આગળ વધી રહી છે.
UNSCમાં 5 સ્થાયી સભ્યો છે – અમેરિકા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, રશિયા અને ચીન. તેમાંથી 4 દેશો ભારતને સમર્થન આપવા તૈયાર છે, પરંતુ ચીન અવરોધ બની રહ્યું છે.
ભારતે કહ્યું- ભાવિ પેઢીના અવાજો પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે
રૂચિરા કંબોજે સૂચવ્યું કે આવતા વર્ષે યુએનની 80મી વર્ષગાંઠ છે અને સપ્ટેમ્બરમાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ સમિટ યોજાવા જઈ રહી છે. આવા સમયે આ જરૂરી સુધારાઓ લાવવા જોઈએ. ભારતીય પ્રતિનિધિએ કહ્યું- આફ્રિકા સહિત યુવાનો અને ભાવિ પેઢીઓના અવાજો પર ધ્યાન આપીને આપણે સુધારવાની જરૂર છે.
રૂચિરાએ વધુમાં કહ્યું- UNSCમાં પરિવર્તનના નામે માત્ર અસ્થાયી સભ્યો વધારવાથી સંગઠનમાં અસમાનતા વધી શકે છે. કાઉન્સિલની કાયદેસરતા સુધારવા માટે, તેની રચનામાં તમામ સભ્યોની સમાન ભાગીદારી જરૂરી છે. તેમણે એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો કે વીટો પાવર યુએનએસસીના સુધારામાં અવરોધ તરીકે કામ ન કરે.
ભારતના આ સૂચનોને યુએનએસસીના કાયમી સભ્ય બ્રિટને સમર્થન આપ્યું હતું. આ ઉપરાંત, બ્રાઝિલ, જાપાન અને જર્મની જેવા G4 ભાગીદાર દેશોએ પણ 193 સભ્ય દેશોના મંતવ્યોના મહત્ત્વ પર ભાર મૂકતા, બિન-સ્થાયી શ્રેણીમાં વધુ પ્રતિનિધિત્વ માટે ભારતના નિવેદનને સમર્થન આપ્યું હતું.
ભારતે કહ્યું હતું- 5 સ્થાયી સભ્યોની ઈચ્છા ક્યાં સુધી 193 દેશો પર વર્ચસ્વ જાળવી રાખશે?
આ પહેલા ફેબ્રુઆરીમાં પણ ભારતે યુએનએસસીમાં સ્થાયી બેઠક મેળવવા પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. ભારતના સ્થાયી પ્રતિનિધિ રૂચિરા કંબોજે કહ્યું હતું – ભારત વિના વિશ્વમાં દરેકને સાથે લઈ જવું મુશ્કેલ હશે. સુરક્ષા પરિષદમાં સુધારાની જરૂર છે. યુએનના 193 સભ્ય દેશોના સામૂહિક અવાજ પર 5 સ્થાયી સભ્યોની ઈચ્છા ક્યાં સુધી વર્ચસ્વ જાળવી રાખશે?
જ્યારે સપ્ટેમ્બર 2023માં, વિદેશ પ્રધાન એસ જયશંકરે કહ્યું હતું – જો UNSC સિસ્ટમમાં કોઈ ફેરફાર નહીં થાય, તો લોકો બહાર ઉકેલ શોધવાનું શરૂ કરશે. UNSC જૂની ક્લબ જેવી બની ગઈ છે. UNSCમાં સમાવિષ્ટ કેટલાક સભ્ય દેશો તેમની પકડ નબળી પડવા દેવા માંગતા નથી. ક્લબના સભ્યો ઈચ્છતા નથી કે કોઈ તેમની ક્રિયાઓ પર સવાલ ઉઠાવે. કોઈપણ સુધારા વિના સંયુક્ત રાષ્ટ્રનો પ્રભાવ ઘટી રહ્યો છે.
શા માટે ભારત યુએનએસસીમાં કાયમી બેઠક ઈચ્છે છે?
સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદ અથવા UNSC એ સંયુક્ત રાષ્ટ્રના છ મુખ્ય અંગોમાંથી એક છે. આ યુએનની સૌથી શક્તિશાળી સંસ્થા છે. તે આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા અને યુએન ચાર્ટરમાં કોઈપણ ફેરફારોને મંજૂરી આપવા માટે જવાબદાર છે.
કેટલાક કિસ્સાઓમાં યુએનએસસી આંતરરાષ્ટ્રીય શાંતિ અને સુરક્ષા જાળવવા અથવા પુનઃસ્થાપિત કરવા પ્રતિબંધો અથવા બળનો ઉપયોગ કરી શકે છે. તેનો અર્થ એ છે કે જો ભારત પણ UNSCનું સ્થાયી સભ્ય બને છે, તો વિશ્વના કોઈપણ મોટા મુદ્દા પર તેની સહમતિ જરૂરી રહેશે.
સુરક્ષા પરિષદમાં કુલ 15 સભ્ય દેશો છે, જેમાંથી 5 કાયમી (P-5) અને 10 અસ્થાયી છે. સ્થાયી સભ્યોમાં અમેરિકા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, રશિયા અને ચીનનો સમાવેશ થાય છે. જો સ્થાયી સભ્યોમાંથી કોઈપણ દેશ કોઈપણ નિર્ણય સાથે અસંમત હોય, તો તે વીટો પાવરનો ઉપયોગ કરીને તેને પસાર થતા અટકાવી શકે છે.
ભારત UNSCમાં છઠ્ઠી સ્થાયી બેઠક માટે સૌથી મજબૂત દાવેદાર છે
- વિશ્વની 17% વસ્તી ભારતમાં વસે છે. 142 કરોડની વસ્તી સાથે ભારત વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. યુએનએસસીમાં આટલી મોટી વસ્તીનું પ્રતિનિધિત્વ હોવું જરૂરી છે.
- છેલ્લા દાયકામાં ભારતનો સરેરાશ વાર્ષિક વિકાસ દર 7% થી વધુ રહ્યો છે. ચીન પછી અન્ય કોઈપણ મોટા દેશની સરખામણીમાં આ સૌથી વધુ છે. આ આર્થિક શક્તિને યુએનએસસીમાં અવગણી શકાય નહીં.
- ભારત એક પરમાણુ શક્તિ છે, પરંતુ તે તેની ઝલક નથી કરતું. જો ભારતને સુરક્ષા પરિષદમાં સામેલ કરવામાં આવે તો તે પરમાણુ નિઃશસ્ત્રીકરણ કાર્યક્રમમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
- આંતરરાષ્ટ્રીય થિંક ટેન્ક ‘એટલાન્ટિક કાઉન્સિલ’ના સર્વે અનુસાર, જો આગામી દાયકામાં યુએનએસસીનું વિસ્તરણ કરવામાં આવે છે, તો ભારતને તેમાં મહત્તમ તકો મળશે. નિષ્ણાતો વચ્ચે કરવામાં આવેલા સર્વે અનુસાર, ભારતનું કાયમી સભ્ય બનવાની શક્યતા 26% રહેશે.
ભારતના સભ્યપદમાં ચીન સૌથી મોટો અવરોધ છે
UNSCમાં 5 સ્થાયી સભ્યો છે – અમેરિકા, બ્રિટન, ફ્રાન્સ, રશિયા અને ચીન. તેમાંથી 4 દેશો ભારતને સમર્થન આપવા તૈયાર છે, પરંતુ ચીન નથી ઈચ્છતું કે યુએનની સૌથી શક્તિશાળી સંસ્થામાં ભારતને એન્ટ્રી મળે. UN સુરક્ષા પરિષદમાં કોઈપણ ઠરાવ પસાર કરવા માટે તમામ 5 સ્થાયી દેશોનું સમર્થન જરૂરી છે.ફ્રાન્સ, અમેરિકા, રશિયા અને બ્રિટને પોતાની સંમતિ દર્શાવી છે, પરંતુ ચીન વિવિધ બહાને ભારતની કાયમી સભ્યપદનો વિરોધ કરી રહ્યું છે. જ્યારે ભારતે ચીનને યુએનએસસીના કાયમી સભ્ય બનવાનું સમર્થન કર્યું હતું.
