પાકિસ્તાની મહિલાએ અટલ પાસે માંગ્યું હતું કાશ્મીર: મોદી 90 મિનિટ સુધી નવાઝના ઘરે રોકાયા હતા; જાણો 9 તસવીરમાં ભારત-પાકિસ્તાનની કૂટનીતિની કહાની

તસવીર- 1

પાકિસ્તાની PM મોહમ્મદ અલી બોગરા સાથે હાથ મિલાવતા જવાહરલાલ નહેરુ.

વર્ષ 1953માં પહેલીવાર ભારત અને પાકિસ્તાને તમામ વિવાદો ભૂલીને મિત્રતાની શરૂઆત કરી હતી. આ સમય દરમિયાન ભારતના તત્કાલિન વડાપ્રધાન જવાહરલાલ નહેરુએ જુલાઈ 1953માં પ્રથમ વખત પાકિસ્તાનની મુલાકાત લીધી હતી. અહીં પાકિસ્તાનના ત્રીજા વડાપ્રધાન મોહમ્મદ અલી બોગરાએ તેમનું સ્વાગત કર્યું હતું.

તસવીર- 2

પાકિસ્તાની PM બોગરા અને તેમની પત્નીને આવકારવા નહેરુ પોતે પાલમ એરપોર્ટ પર પહોંચ્યા હતા.

પાકિસ્તાની PM મોહમ્મદ અલી બોગરા પણ મે 1955માં પહેલીવાર ભારત આવ્યા હતા. આ દરમિયાન તેમની બીજી પત્ની આલિયા બેગમ પણ ભારત આવી હતી. તે દરમિયાન આલિયા બેગમ ચર્ચામાં હતી. હકીકતમાં બોગરા વડાપ્રધાન બનતા પહેલા અમેરિકામાં રાજદૂત હતા. ત્યાં લેબનનની આલિયા બેગમ તેમની ઓફિસમાં સ્ટેનોગ્રાફર તરીકે કામ કરતી હતી.

જ્યારે બોગરા 1953માં પાકિસ્તાનના PM બન્યા ત્યારે તેમણે આલિયાને બોલાવી અને તેમને પોતાના સેક્રેટરી તરીકે નિયુક્ત કર્યા. થોડા સમય પછી બંનેએ લગ્ન કરી લીધા. બોગરા પહેલેથી પરિણીત હતા અને તેમને બે પુત્રો હતા.

આવી સ્થિતિમાં આ લગ્નને લઈને હોબાળો થયો હતો. પાકિસ્તાનમાં રાજકારણીઓ અને અધિકારીઓની પત્નીઓમાં ડર હતો કે રાજકારણમાં બહુપત્નીત્વની પ્રથા શરૂ થઈ શકે છે. તેથી તેઓએ આલિયા બેગમનો બહિષ્કાર કરવાનો નિર્ણય કર્યો. આલિયા બેગમને પાકિસ્તાનમાં કોઈ કાર્યક્રમમાં આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું ન હતું. તે જ્યાં પણ ગયા ત્યાં બીજા કોઈ અધિકારીની પત્ની ગઈ નહીં.

દરમિયાન આલિયા બેગમ તેના પતિ બોગરા સાથે ભારત આવી હતી. અહીં આવ્યા પછી પણ આલિયાનો બહિષ્કાર ચાલુ રહ્યો. કોઈ મહિલાએ તેમનું સ્વાગત કર્યું નહીં. ઈન્દિરા ગાંધી પણ આ પ્રસંગે પિતા નહેરુની સાથે મોટા કાર્યક્રમોમાં જતા હતા. જો કે, તેમની ગેરહાજરીનું કારણ ક્યારેય જાણી શકાયું નથી.

તસવીર- 3

તસવીરમાં પાકિસ્તાનના PM અયુબ ખાન સાથે જવાહરલાલ નહેરુ.

જવાહરલાલ નહેરુએ 1960માં બીજી વખત પાકિસ્તાનની મુલાકાત લીધી હતી. તે પાકિસ્તાન સાથે સિંધુ નદી જળ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા ગયો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન નહેરુએ કરાચી, રાવલપિંડી, લાહોર સહિત અનેક શહેરોની મુલાકાત લીધી હતી. તેમને જોવા માટે દૂર-દૂરથી હજારો લોકો આવ્યા હતા.

તસવીર- 4

ડાબેથી- ઈન્દિરા ગાંધી, પાકિસ્તાની PM ઝુલ્ફીકાર ભુટ્ટો, બેનઝીર ભુટ્ટો અને વિદેશ મંત્રી સ્વરણ સિંહ.

1971ના યુદ્ધ બાદ ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે 3 જુલાઈ 1972ના રોજ શિમલામાં ઐતિહાસિક સમજૂતી થઈ હતી. તેના પર ભારત વતી વડાપ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી અને પાકિસ્તાન વતી વડાપ્રધાન ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોએ હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. જેમાં નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે બંને દેશો વચ્ચેના દરેક વિવાદને શાંતિપૂર્ણ રીતે ઉકેલવામાં આવશે.

બંને દેશો વચ્ચે જમ્મુ અને કાશ્મીરને લઈને જૂની યથાસ્થિતિ જાળવી રાખવા પર પણ સહમતિ થઈ હતી. જો કે, PM ભુટ્ટો શિમલામાં સમજૂતી કરીને પરત ફર્યા કે તરત જ તેમણે પાકિસ્તાનમાં પહેલું નિવેદન આપ્યું કે અમે કાશ્મીરને લઈને અમારી નીતિમાં કોઈ સમજૂતી કરી નથી.

તસવીર- 5

તત્કાલિન ભારતીય PM રાજીવ ગાંધી પાકિસ્તાની PM બેનઝીર ભુટ્ટો સાથે.

રાજીવ ગાંધી જાન્યુઆરી 1988માં પાકિસ્તાન ગયા હતા. રાજીવ ગાંધીની આ મુલાકાત એટલા માટે પણ ખાસ હતી કારણ કે જવાહરલાલ નહેરુની મુલાકાતના 28 વર્ષ બાદ કોઈ ભારતીય વડાપ્રધાને પાકિસ્તાનની ધરતી પર પગ મૂક્યો હતો.

બેનઝીરને PM બન્યાને માત્ર 4 અઠવાડિયા જ થયા હતા. રાજીવ ગાંધીએ પાકિસ્તાનમાં સાર્ક સંમેલનમાં ભાગ લીધો હતો. કાશ્મીર મુદ્દે રાજીવ અને બેનઝીરે અલગ-અલગ બેઠક કરી હતી. બેઠકમાં રાજીવે કાશ્મીરને અપ્રસ્તુત ગણાવ્યું હતું.

તસવીર- 6

ડાબેથી જમણે- સોનિયા ગાંધી, આસિફ અલી ઝરદારી, રાજીવ ગાંધી, બેનઝીર ભુટ્ટો.

ઇસ્લામાબાદમાં સાર્ક દેશોની બેઠક બાદ બેનઝીરે PM રાજીવ ગાંધી અને તેમની પત્ની સોનિયાને મહેમાન તરીકે આમંત્રણ આપ્યું હતું. ત્યાર બાદ બંને દેશો સૈન્ય સ્તર ઘટાડવા માટે પણ સંમત થયા હતા. રાજીવ ગાંધીએ પૂર્વ વડાપ્રધાન મોરારજી દેસાઈને પાકિસ્તાનનું સર્વોચ્ચ સન્માન નિશાન-એ-પાકિસ્તાન આપવામાં આવતાં ખુશી વ્યક્ત કરી હતી.

બેનઝીરે દાવો કર્યો હતો કે, તેણે ભારતમાં શીખ અલગતાવાદીઓને સમર્થન આપવાનું બંધ કરી દીધું છે, જેમને જનરલ ઝિયા ઉલ હક દ્વારા પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું હતું. પાકિસ્તાનના મૌલાનાઓને રાજીવ અને બેનઝીરના જમાનામાં બંને દેશો વચ્ચે ખીલેલા સંબંધો પસંદ નહોતા. તેમણે બેનઝીર પર રાજીવ ગાંધી સાથે અફેર હોવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે તે ભારતની ગુપ્ત એજન્ટ છે.

તસવીર- 7

બસમાં અટલ બિહારી વાજપેયી અને પાછળની સીટ પર અભિનેતા શત્રુઘ્ન સિંહા.

વર્ષ 1998માં ભારત અને પાકિસ્તાન બંનેએ પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું હતું. આખી દુનિયામાં બંને દેશોના પરમાણુ વિસ્ફોટોની ચર્ચા થઈ રહી હતી. આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં ભારત અને પાકિસ્તાનના PM સંયુક્ત રાષ્ટ્રની બેઠકમાં ભાગ લેવા ન્યૂયોર્ક પહોંચ્યા હતા. બંનેની મુલાકાત અહીં થઈ અને ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે બસ સેવા શરૂ કરવાનો વિચાર આવ્યો.

ફેબ્રુઆરી 1999 માં બસ મુસાફરીની રજૂઆતની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. PM અટલ બિહારી વાજપેયી બસ યાત્રાને લીલી ઝંડી આપવા માટે અમૃતસર જઈ રહ્યા હતા. પાકિસ્તાનના PM નવાઝ શરીફને આ માહિતી મળી હતી. ત્યાર બાદ તેમણે ભારતીય PMને ફોન કરીને પાકિસ્તાન આવવા વિનંતી કરી.

અટલ સંમત થયા. અભિનેતા દેવ આનંદ, શત્રુઘ્ન સિંહા, પત્રકાર કુલદીપ નૈય્યર જેવી હસ્તીઓ સાથે અટલજી બસ દ્વારા પાકિસ્તાન પહોંચ્યા હતા. આ મુલાકાત દરમિયાન પાકિસ્તાનની એક મહિલા પત્રકારના વિચિત્ર સવાલના અટલજીના જડબાતોડ જવાબે બધાને ચોંકાવી દીધા હતા.

હકીકતમાં, અટલજીને લગ્નનો પ્રસ્તાવ મૂકતી વખતે મહિલા પત્રકારે કહ્યું હતું કે, જો તેઓ (અટલ) મને કાશ્મીર બતાવે તો હું તેમની સાથે લગ્ન કરવા તૈયાર છું. જેના જવાબમાં અટલજીએ કહ્યું કે દહેજમાં આખા પાકિસ્તાનની જરૂર છે.

તસવીર- 8

જનરલ પરવેઝ મુશર્રફ સાથે અટલ બિહારી વાજપેયી. મધ્યમાં ભારતના તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ કે આર નારાયણન છે.

વર્ષ 1999માં ભારત અને પાકિસ્તાનની સેનાઓ વચ્ચે કારગીલ યુદ્ધ થયું હતું. આ યુદ્ધના આર્કિટેક્ટ પાકિસ્તાનના જનરલ પરવેઝ મુશર્રફ હતા. પાકિસ્તાનની હાર બાદ તેમણે બળવો કરીને સત્તા કબજે કરી હતી. મુશર્રફ જુલાઈ 2001માં બે વર્ષ બાદ ભારતના પ્રવાસે હતા.

ભારત-પાકિસ્તાન મંત્રણા માટે ઐતિહાસિક શહેર આગ્રાની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. ભારત તરફથી વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી તેનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા હતા. આ વાતચીત તે સમયે વૈશ્વિક મીડિયામાં ચર્ચાનો વિષય બની હતી. મીડિયા રિપોર્ટ્સ અનુસાર, ભારતે આતંકવાદી દાઉદ ઈબ્રાહિમને ભારતને સોંપવાની માગ કરી હતી. સાથે જ મુશર્રફે કાશ્મીરનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. આ બે કારણોને લીધે આ વાટાઘાટો નિષ્ફળ ગયો.

તસવીર- 9

લાહોર એરપોર્ટ પર નવાઝ શરીફ સાથે હાથ મિલાવતા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી.

2015માં નરેન્દ્ર મોદી પાકિસ્તાનની મુલાકાત લેનારા ચોથા વડાપ્રધાન હતા. નરેન્દ્ર મોદી કોઈપણ પૂર્વ આયોજન વગર પાકિસ્તાન પહોંચી ગયા હતા. PM મોદીએ એક ટીવી ચેનલને આપેલા ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે, 25 ડિસેમ્બરે અફઘાનિસ્તાનની મુલાકાત દરમિયાન તેમણે પાકિસ્તાનના PM નવાઝ શરીફને તેમના જન્મદિવસની શુભેચ્છા પાઠવવા ફોન કર્યો હતો.

વાતચીત દરમિયાન શરીફે મોદીને પાકિસ્તાન આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું અને કહ્યું કે તેમને પણ આતિથ્યની તક આપવી જોઈએ. ત્યારે શરીફ તેમની પૌત્રીના લગ્ન માટે લાહોરમાં હતા. તેમને લાહોરમાં જ બોલાવ્યા. મોદી પણ સંમત થયા. PM મોદીના લાહોર જવા માટે અચાનક વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી.

શરીફ પોતે લાહોર એરપોર્ટ પર મોદીનું સ્વાગત કરવા આવ્યા હતા. મોદી લગભગ 90 મિનિટ સુધી નવાઝના ઘરે રોકાયા હતા. આ દરમિયાન તેમને કાશ્મીરી ચા, કઠોળ, લીલોતરી અને દેશી ઘીમાં બનાવેલું ભોજન પીરસવામાં આવ્યું હતું. આ પછી શરીફે એ જ પાઘડી પહેરી હતી જે મોદીએ તેમની પૌત્રી વાલીમાને ભેટમાં આપી હતી. મોદીની મુલાકાતની સમગ્ર દુનિયાએ પ્રશંસા કરી હતી. પાકિસ્તાની મીડિયાએ તેને મોદીનો રાજદ્વારી માસ્ટરસ્ટ્રોક ગણાવ્યો હતો.