શું મોદીની રશિયા મુલાકાત ભારત માટે ખોટું પગલું?: દાવો- અમેરિકા અને યુક્રેનના વિરોધની કોઈ અસર નથી, સરકાર ટ્રમ્પની જીત પર રમી રહી છે જુગાર

8 જુલાઈના રોજ વડાપ્રધાન મોદી રશિયાની મુલાકાતે ગયા હતા. મોસ્કો પહોંચ્યા બાદ મોદી જ્યારે રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિનને મળ્યા ત્યારે બંને નેતાઓએ એકબીજાને ગળે લગાવ્યા. પશ્ચિમી વિશ્વ અને યુક્રેન સહિત સમગ્ર વિશ્વમાં તેની ચર્ચા થઈ હતી.

અમેરિકાએ મોદીની રશિયા મુલાકાત સામે વાંધો વ્યક્ત કર્યો હતો. અમેરિકી વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા મેથ્યુ મિલરે કહ્યું કે, તેઓ રશિયા સાથે ભારતના સંબંધોને લઈને ચિંતિત છે. અમેરિકાના NSAએ તો ભારતને સલાહ આપી હતી કે રશિયા સાથે મજબૂત સંબંધો ભારત માટે યોગ્ય દાવ નથી.

ભારતમાં અમેરિકી રાજદૂત એરિક ગારસેટીએ તો ત્યાં સુધી કહ્યું કે ભારતે અમેરિકા સાથેના સંબંધોને હળવાશથી ન લેવા જોઈએ.

3 કારણો જે રશિયા પ્રવાસની ટીકાનો જવાબ આપે
મોદીની રશિયા મુલાકાતનો વિરોધ માત્ર અમેરિકા પૂરતો સીમિત ન હતો. યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમિર ઝેલેન્સકીએ કહ્યું કે વિશ્વના સૌથી મોટા લોકતંત્રના નેતા માટે વિશ્વના સૌથી મોટા લોહિયાળ હત્યારાને આલિંગવું તે ખૂબ જ દુઃખદ છે. આનાથી યુક્રેનમાં શાંતિ પ્રયાસોને ફટકો પડ્યો છે.

આવી સ્થિતિમાં આ પ્રવાસને લઈને સવાલ ઉઠી રહ્યો છે કે શું ભારતે રાજકીય સમીકરણોને સમજવામાં કોઈ ભૂલ કરી છે. અલજઝીરામાં પ્રકાશિત એક અહેવાલ મુજબ, જવાબ ત્રણ કારણોમાં રહેલો છે.

ભારત ટ્રમ્પની વાપસી પર દાવ લગાવી રહ્યું છે
13 જુલાઈના રોજ અમેરિકાના પેન્સિલવેનિયા રાજ્યમાં એક રેલી દરમિયાન અમેરિકાના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ પર જીવલેણ હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. વડા પ્રધાન મોદીએ આ હુમલાની નિંદા કરી હતી અને ટ્રમ્પના ઝડપથી સ્વસ્થ થવાની કામના કરી હતી. સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ X પર પોસ્ટ કરીને તેણે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને ‘મારા મિત્ર ટ્રમ્પ’ કહીને સંબોધ્યા.

સીએનએન અનુસાર, આ વર્ષે નવેમ્બરમાં અમેરિકામાં યોજાનારી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ આગળ દેખાઈ રહ્યા છે. જૂનમાં યોજાયેલી પ્રથમ પ્રેસિડેન્શિયલ ડિબેટ પછી 67% લોકોએ ટ્રમ્પને ડિબેટમાં વિજેતા માન્યા હતા. CNN પોલમાં, 49% અમેરિકનોએ ટ્રમ્પને રાષ્ટ્રપતિ માટે તેમની પ્રથમ પસંદગી માની છે.

ટ્રમ્પ પર હુમલા બાદ લોકોમાં તેમના પ્રત્યે સહાનુભૂતિ જાગી છે. જેનો તેઓ ચૂંટણીમાં ફાયદો ઉઠાવી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અત્યાર સુધી રાષ્ટ્રપતિ પદના પ્રબળ દાવેદાર સાબિત થયા છે.

ટ્રમ્પ જીતશે તો ભારતને ફાયદો થશે, અમેરિકાનું ધ્યાન ચીન પર રહેશે
અલજઝીરાએ એક ભારતીય અધિકારીને ટાંકીને કહ્યું કે અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની જીત લગભગ નિશ્ચિત લાગી રહી છે. જો આમ થશે તો ભારતને તેનો ફાયદો થશે. વિશ્લેષકોના મતે ટ્રમ્પની જીતથી ભારત પર રશિયાથી દૂર રહેવાનું દબાણ ઘટશે.

અલ્બાની યુનિવર્સિટીના પોલિટિકલ સાયન્સના પ્રોફેસર ક્રિસ્ટોફર ક્લેરી અનુસાર, ટ્રમ્પના બીજા કાર્યકાળ દરમિયાન ભારત અને રશિયા વચ્ચેના સંબંધો કેવા છે તે અંગે ઓછી ચિંતા થશે. તેની પાછળ ચીન કારણભૂત હોવાનું માનવામાં આવે છે. પોતાના પ્રથમ કાર્યકાળમાં ટ્રમ્પે મોસ્કોને બદલે અમેરિકાના હરીફ ચીન પર વધુ ધ્યાન આપ્યું હતું.

મોદી અને ટ્રમ્પ બંને નેતાઓએ સાથે મળીને 2019માં હાઉડી મોદી અને 2020માં નમસ્તે ટ્રમ્પ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો.

રશિયા અને અમેરિકા સાથેના સંબંધો વચ્ચે સંતુલન
સોવિયત સમયથી ભારત અને રશિયા વચ્ચેના સંબંધો સારા છે. સોવિયત યુનિયનના તૂટ્યા પછી પણ બંને દેશોએ ગાઢ સંબંધો જાળવી રાખ્યા હતા. રશિયા ઘણા દાયકાઓથી ભારતને હથિયારો સપ્લાય કરી રહ્યું છે. જેમાં મિગ અને સુખોઈથી લઈને S-400 ડિફેન્સ સિસ્ટમ જેવા ફાઈટર પ્લેનનો સમાવેશ થાય છે.

યુક્રેન યુદ્ધ બાદ રશિયા પર પ્રતિબંધો લાગુ થયા હોવા છતાં ભારતે રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઈલની આયાત વધારી દીધી છે. આજે રશિયા ભારત માટે મહત્વપૂર્ણ તેલ સપ્લાયર છે. જોકે પશ્ચિમી દેશો રશિયા પાસેથી ક્રૂડ ઓઈલ આયાત કરવા બદલ ભારતની ટીકા કરી રહ્યા છે.

અલ જઝીરા અનુસાર, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતે પશ્ચિમી દેશો ખાસ કરીને અમેરિકા સાથે સંબંધોને મજબૂત કરવા પર ભાર મૂક્યો છે. તેનું એક મોટું કારણ ચીન અને રશિયા વચ્ચે વધતી મિત્રતા છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતે શસ્ત્રો માટે રશિયા પર તેની નિર્ભરતા ઘટાડવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. તે હવે અમેરિકા અને યુરોપિયન દેશો પાસેથી આધુનિક હથિયારો ખરીદી રહ્યો છે.

ભારત સંબંધો સંભાળવા સક્ષમ
રિપોર્ટ અનુસાર, ભારત પાસે અમેરિકા અથવા અન્ય દેશો સાથેના સંબંધોમાં ઊભી થતી સમસ્યાઓનો સામનો કરવા માટે પૂરતા સંસાધનો છે. પ્રોફેસર ક્લેરી અનુસાર, મોદીના રશિયા પ્રવાસ બાદ અમેરિકામાં બહુ ઓછા લોકોને આ વાતથી આશ્ચર્ય થયું હશે.

પ્રોફેસર કહે છે કે ભારત-અમેરિકા સંબંધોનો પાયો મજબૂત છે. આવા પ્રવાસોની તેના પર કોઈ અસર થવાની નથી. અલ જઝીરા સાથે વાત કરતા એક ભારતીય અધિકારીએ કહ્યું કે ભારત આ વર્ષના અંતમાં ક્વાડ દેશોની સમિટનું આયોજન કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. આ સંગઠન ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં પરસ્પર સહયોગ માટે બનાવવામાં આવ્યું છે. ચીન આને એક પડકાર તરીકે જોઈ રહ્યું છે.

આ વર્ષના અંતમાં રશિયાના કઝાન શહેરમાં બ્રિક્સ દેશોની સમિટ યોજાવા જઈ રહી છે. રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિને પણ તેમની તાજેતરની રશિયાની મુલાકાત દરમિયાન મોદીને આ કોન્ફરન્સ માટે આમંત્રણ આપ્યું છે. જો કે હવે જોવાનું એ રહે છે કે વડાપ્રધાન મોદી 3 મહિનામાં બીજી વખત રશિયાની મુલાકાત લેશે કે નહીં.