42 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
તારીખ- 25 મે, વર્ષ- 2000. ઇઝરાયલી દળોએ દક્ષિણ લેબનન પરનો તેમનો કબજો છોડી દે છે. લેબનનમાં હિઝબુલ્લાહની આ અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી જીત હતી.
બીજા દિવસે હિઝબુલ્લાનો ચીફ હસન નસરાલ્લાહ લેબનનના નાના શહેર બિન્ત જબેલ પહોંચ્યો. બ્રાઉન કપડાં અને કાળી પાઘડીમાં સજ્જ નસરાલ્લાહે કહ્યું- ‘ઇઝરાયલ પાસે પરમાણુ શસ્ત્રો છે, પરંતુ તે હજી પણ કરોળિયાના જાળા જેટલું જ નબળું છે.’
લગભગ 24 વર્ષ પછી 27 સપ્ટેમ્બર, 2024ના રોજ, ઇઝરાયલે બેરૂતમાં હિઝબુલ્લાહના હેડક્વાર્ટર પર ઘણા ટન મિસાઈલો છોડી.
ઈઝરાયલના PMએ જનતાને ભાષણ આપ્યું અને નસરાલ્લાહના 24 વર્ષ જૂના નિવેદનને યાદ કરાવ્યું. નેતન્યાહુએ કહ્યું- “અમારા દુશ્મનો માનતા હતા કે અમે કરોળિયાના જાળા જેવા નબળા છીએ, પરંતુ અમારી પાસે સ્ટીલની નસો છે”.
નેતન્યાહુના નિવેદનના કલાકો પછી ઇઝરાયલી સેનાએ પુષ્ટિ કરી. ઇઝરાયેલી સૈન્યએ કહ્યું- નસરાલ્લાહનું મોત થયું છે. “નસરાલ્લાહ હવે વિશ્વને આતંકિત કરી શકશે નહીં.”
આખરે, નસરાલ્લાહને ઈઝરાયલનો સૌથી મોટો દુશ્મન કેમ માનવામાં આવતો હતો? છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં તે ઈઝરાયલના વિરોધનો સૌથી મોટો ચહેરો કેવી રીતે બન્યો?
19 સપ્ટેમ્બર, 2024ના રોજ હિઝબુલ્લાના સભ્ય અલી મોહમ્મદ ચાલ્બીના અંતિમ સંસ્કાર દરમિયાન નસરાલ્લાહની તસવીર લઈને ઉભેલા સ્કાઉટ્સ .
શાકભાજી વેચનારના ઘરે જન્મ, બાળપણથી જ ધર્મ પ્રત્યે લગાવ હસન નસરાલ્લાહનો જન્મ 31 ઓગસ્ટ 1960ના રોજ એક ગરીબ શિયા પરિવારમાં થયો હતો. 10 ભાઈ-બહેનોમાં તે 9મા ક્રમે હતો. તેના પિતા લેબનનની રાજધાની બેરૂતના શાર્શાબોક વિસ્તારમાં રહેતા હતા. તે ફળો અને શાકભાજી વેચીને પરિવારનું ભરણપોષણ કરતો હતો.
નસરાલ્લાહનું પ્રારંભિક શિક્ષણ બેરૂતના એક ખ્રિસ્તી વિસ્તારમાં થયું હતું. તેને બાળપણથી જ ધાર્મિક બાબતોમાં રસ હતો. તે ઈરાનના ઈમામ સૈયદ મુસા સદરથી ખૂબ પ્રભાવિત હતો.
સદરે 1974માં લેબનનના શિયા સમુદાયને સશક્ત બનાવવા માટે એક ચળવળ શરૂ કરી હતી. લેબનનમાં તે ‘અમલ’ તરીકે ઓળખાતું હતું.
હકીકતમાં, 1974 સુધીમાં લેબનનમાં ગૃહ યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું હતું. શિયાઓ, સુન્ની અને ખ્રિસ્તીઓ સત્તામાં ભાગીદારી માટે એકબીજામાં લડવા લાગ્યા. આવી સ્થિતિમાં અમલ શિયાઓના અધિકારોને જાળવી રાખવા માટે જાણીતો હતો.
15 વર્ષની ઉંમરે ઇઝરાયલ સાથે લડવાનું શરૂ કર્યું લેબનોનમાં ગૃહયુદ્ધ ફાટી નીકળ્યા પછી સદરે દક્ષિણ લેબનનને ઇઝરાયલી આક્રમણથી બચાવવા માટે અમલની સશસ્ત્ર પાંખ શરૂ કરી. ત્યારે 15 વર્ષનો નસરાલ્લાહ પણ અમલમાં જોડાયો.
જ્યારે ગૃહયુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું ત્યારે નસરાલ્લાહનો પરિવાર તેમના વતન ગામ બજોરીહમાં રહેવા ગયો. અહીં કેટલાક લોકોએ નસરાલ્લાહને આગળ ભણવાની સલાહ આપી. આ પછી, ડિસેમ્બર 1976માં તે ઇસ્લામનો અભ્યાસ કરવા ઇરાક ગયો. ત્યાં તે લેબનીઝ વિદ્વાન સૈયદ અબ્બાસ મુસાવીને મળ્યો.
1978માં ઇરાકમાં શિયાઓ અને સુન્નીઓ વચ્ચે સંઘર્ષ વધ્યો, ત્યારે સદ્દામ હુસૈને નસરાલ્લાહને લેબનન પરત મોકલી દીધો.
ઈરાકમાં રોકાણ દરમિયાન અબ્બાસ મુસાવી (જમણે) સાથે નસરાલ્લાહ (વચ્ચે).
22 વર્ષની ઉંમરે હિઝબુલ્લાની રચના કરી, ઇઝરાયલ સામે ગેરિલા યુદ્ધ શરૂ કર્યું 1982માં નસરાલ્લાહ અને અમલ વચ્ચે મતભેદો વધવા લાગ્યા. નસરાલ્લાહ માનતો હતો કે અમલ માત્ર ઈઝરાયલ વિરુદ્ધ કામ કરવા પૂરતો મર્યાદિત હોવો જોઈએ. જ્યારે તે સમયે અમલનું નેતૃત્વ કરી રહેલા નબીહ બેરીનું માનવું હતું કે તેણે લેબનીઝ રાજકારણમાં સામેલ થવું જોઈએ.
આ પછી મુસાવી અને નસરાલ્લાહે હિઝબુલ્લાહની રચના કરી. ત્યારે નસરાલ્લાહ માત્ર 22 વર્ષના હતા. આ સંગઠનને ઈરાનનું સમર્થન મળ્યું હતું. ઈરાને તેના 1500 ઈસ્લામિક રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ્સ લેબનોન મોકલ્યા.
આ પછી, હિઝબુલ્લાએ ઇઝરાયલ વિરુદ્ધ ગેરિલા યુદ્ધ શરૂ કર્યું, જેણે લેબનનના દક્ષિણ ભાગ પર કબજો કરી લીધો હતો. હિઝબુલ્લાહની પોતાની કોઈ સેના નહોતી. તેના લડવૈયાઓ ગુપ્ત રીતે ઈઝરાયલી સૈનિકો પર હુમલો કરતા હતા. લશ્કરી મથકો પર હુમલો કરવા ઉપરાંત હિઝબુલ્લાહે આત્મઘાતી હુમલા પણ કર્યા.
ઇઝરાયલ સામે હિઝબુલ્લાહના આત્મઘાતી હુમલા નવેમ્બર 1982માં લેબનીઝ શહેર ટાયરમાં ઇઝરાયલના લશ્કરી હેડક્વાર્ટર પર આત્મઘાતી હુમલો થયો. તેના પરિણામે 75 ઇઝરાયલીઓ અને 20 અન્ય લોકોના મોત થયા હતા, જેમાંથી મોટા ભાગના કેદીઓ હતા. હિઝબુલ્લાહ અહીં અટક્યું નહીં. એપ્રિલ 1983માં લેબનનમાં અમેરિકન એમ્બેસીમાં બોમ્બ વિસ્ફોટ થયો હતો. જેમાં 17 અમેરિકનો અને 30 લેબનીઝના મોત થયા હતા.
અમેરિકન એમ્બેસીનું સ્થળાંતર કરવામાં આવ્યું અને લગભગ એક વર્ષ પછી તેના નવા સ્થાન પર પણ હુમલો કરવામાં આવ્યો. આ દરમિયાન બેરૂતમાં યુએસ મરીન બેરેક અને ફ્રેન્ચ સૈન્ય મથકો પર પણ હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં 300થી વધુ સૈનિકો માર્યા ગયા હતા. હિઝબુલ્લાએ હુમલાની જવાબદારી લીધી નહોતી પરંતુ તેને સમર્થન આપ્યું હતું.
સતત હુમલાઓને કારણે ઇઝરાયલી દળો 1985 સુધીમાં મોટા ભાગના દક્ષિણ લેબનનમાંથી પાછા હટી ગયા. જો કે, તેણે સરહદ નજીકના ઘણા વિસ્તારો પર નિયંત્રણ જાળવી રાખ્યું હતું. હિઝબુલ્લાએ લેબનનમાં સુરક્ષા ક્ષેત્ર બનાવવાના નામે ઇઝરાયલના લક્ષ્યો પર હુમલા કરવાનું ચાલુ રાખ્યું.
તે જ વર્ષે, લેબનનમાં શિયા જૂથના લડવૈયાઓએ સેન ડિએગો જતી TWA ફ્લાઇટ 847નું હાઇજેક કર્યું અને તેને બેરૂતમાં લાવ્યા. આ દરમિયાન એક મુસાફરનું મોત થયું હતું, જ્યારે બાકીના 152 લોકોની મુક્તિના બદલામાં ઈઝરાયલે 700 લેબનીઝ-પેલેસ્ટિનિયન કેદીઓને મુક્ત કરવા પડ્યા હતા. હિઝબુલ્લાએ ફરી એકવાર પ્લેન હાઇજેકની જવાબદારી સ્વીકારી નહીં, પરંતુ તેણે તેનું સમર્થન કર્યું હતું.
સતત હુમલાઓને કારણે ઇઝરાયલી સેનાએ 1985 સુધીમાં મોટા ભાગના દક્ષિણ લેબનનમાંથી પીછેહઠ કરવી પડી હતી. નસરાલ્લાહ હાલમાં હિઝબુલ્લાહમાં નંબર 2 પોઝિશન પર હતો.
નસરાલ્લાહ માત્ર 31 વર્ષમાં હિઝબુલ્લાહનો ચીફ બની ગયો હતો.
1992માં હિઝબુલ્લાહની કમાન સંભાળી, રાજકારણમાં પણ જોડાયો ફેબ્રુઆરી 1992માં હિઝબુલ્લાના વડા મુસાવી ઇઝરાયલના હવાઈ હુમલામાં માર્યો ગયો. આ પછી નસરાલ્લાહે હિઝબુલ્લાહની કમાન સંભાળી લીધી. નસરાલ્લાહના નેતૃત્વ હેઠળ હિઝબુલ્લાએ લાંબા અંતરના હુમલા માટે સક્ષમ રોકેટ મેળવ્યા, જેનાથી ઇઝરાયલ પર હુમલો કરવું સરળ બની ગયું. નસરાલ્લાહે હિઝબુલ્લાહની કમાન સંભાળી ત્યાં સુધીમાં લેબનનમાં ગૃહયુદ્ધ સમાપ્ત થઈ ગયું હતું. તે જ વર્ષે, નસરાલ્લાહના નેતૃત્વ હેઠળ હિઝબુલ્લાએ પ્રથમ વખત સંસદીય ચૂંટણી લડી અને 12 સીટ જીતી. આ સાથે સંગઠન લેબનનમાં રાજકીય રીતે પણ સક્રિય બન્યું.
લેબનીઝ રાજકારણમાં પગ જમાવવા માટે નસરાલ્લાહે દેશમાં હિઝબુલ્લાહની છબી બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું. તેમને દેશના સૌથી મોટા શિયા સમુદાયનું સમર્થન મળ્યું. નસરાલ્લાહે હિઝબુલ્લાહના નામે અનેક સામાજિક કલ્યાણ સંબંધિત કાર્યો કર્યા, જે લેબનીઝ સરકાર કરી શકી નહીં.
હિઝબુલ્લા ચીફ નસરાલ્લાહને ઈરાનના સર્વોચ્ચ ધાર્મિક નેતા ખમેનેઈનું સમર્થન હતું.
ઇઝરાયલને સખત લડત આપી, IDFને પીછેહઠ કરવાની ફરજ પડી નસરાલ્લાહના નેતૃત્વમાં હિઝબુલ્લાએ ઈઝરાયલને આકરી ટક્કર આપી હતી. મે 2000માં ઇઝરાયલને દક્ષિણ લેબનનમાંથી પાછા ખેંચવાની ફરજ પડી હતી. જુલાઇ 2006માં હિઝબુલ્લાએ એક એન્કાઉન્ટર દરમિયાન બે ઇઝરાયલી સૈનિકોને બંધક બનાવ્યા હતા.
ત્યારબાદ ફરી એકવાર ઇઝરાયલે લેબનન પર હુમલો કર્યો. 33 દિવસ સુધી ચાલેલા આ યુદ્ધમાં હિઝબુલ્લાહ લેબનનમાં સૌથી મજબૂત સૈન્ય બળ તરીકે ઉભરી આવ્યું હતું, જે દેશના નાગરિકોની સુરક્ષા કરી શકતું હતું.
ઈઝરાયલને સખત પડકાર આપીને લેબનનમાં હિઝબુલ્લાહ અને નસરાલ્લાહની લોકપ્રિયતામાં નોંધપાત્ર વધારો થયો. જો કે, તે ઈઝરાયલના રડાર પર આવી ગયું હતુું. આ કારણે તેમણે જાહેર સ્થળોએ ભાષણ આપવાનું ઘણુ ઓછું કરી દીધું. નસરાલ્લાહના મોટા ભાગના સંબોધન પૂર્વ-રેકોર્ડ કરવામાં આવતા હતા.
લોકો લેબનનમાં નસરાલ્લાહનું રેકોર્ડેડ ભાષણ સાંભળી રહ્યા છે. આ તસવીર 2017ની છે.
હવે નસરાલ્લાહનું સ્થાન કોણ લેશે? ટાઈમ્સ ઓફ ઈઝરાયલ અનુસાર, હિઝબુલ્લાહમાં નસરાલ્લાહનો ઉત્તરાધિકારી ગણાતા હાશેમ સફીદ્દીન બચી ગયો છે. સફીઉદ્દીન નસરાલ્લાહનો પિતરાઈ ભાઈ છે અને તેના પર કાળી પાઘડી છે. અમેરિકાએ તેને 2017માં આતંકવાદી જાહેર કર્યો હતો.
