સ્ટારલાઇનર સુનિતા વિલિયમ્સને લીધા વિના પરત ફર્યું: 3 મહિના બાદ ન્યૂ મેક્સિકોના રણમાં સફળ લેન્ડિંગ, 3 મોટા પેરાશૂટ અને એરબેગ્સની મદદથી સુરક્ષિત લેન્ડ કરાયું

સવાલ: સુનિતા વિલિયમ્સ ક્યારે અવકાશમાં ગયાં અને ક્યારે પરત ફરશે? જવાબ: 5 જૂન, 2024ના રોજ સુનિતા સ્ટારલાઇનર નામના અવકાશયાનમાં અવકાશ મિશન પર ગયાં હતાં. આ અમેરિકન એરક્રાફ્ટ કંપની બોઇંગ અને નાસાનું સંયુક્ત ‘ક્રૂ ફ્લાઇટ ટેસ્ટ મિશન’ છે. આમાં સુનીતા અવકાશયાનની પાઇલટ હતી. તેમની સાથે આવેલા બુશ વિલ્મોર આ મિશનના કમાન્ડર હતા. તે બંને ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS)માં 8 દિવસ રોકાયાં બાદ પૃથ્વી પર પાછાં ફરવાનાં હતાં, પરંતુ સ્પેસક્રાફ્ટમાં ટેક્નિકલ સમસ્યા અને હિલિયમ ગેસના લીકેજને કારણે સુનીતા ત્યાં જ અટવાઈ ગઈ છે.

6 જૂને સ્પેસ સ્ટેશન પર પહોંચ્યાં પછી ક્રૂ સાથે બૂચ વિલ્મોર અને સુનિતા વિલિયમ્સ.

સવાલ: સુનીતા અને વિલ્મોરને સ્પેસ સ્ટેશન પર શા માટે મોકલવામાં આવ્યાં? જવાબ: બોઇંગ દ્વારા એવું કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ લોન્ચ નાસા અને બોઇંગના સ્ટારલાઇનર ક્રૂ ફ્લાઇટ ટેસ્ટની શરૂઆત છે. પ્રક્ષેપણ સમયે બોઇંગ ડિફેન્સ, સ્પેસ એન્ડ સિક્યોરિટીના પ્રમુખ અને સીઇઓ ટેડ કોલ્બર્ટે એને અવકાશ સંશોધનના નવા યુગની શાનદાર શરૂઆત ગણાવી હતી.

આ મિશનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ અવકાશયાત્રીઓને સ્પેસ સ્ટેશન પર લઈ જવા અને તેમને પાછા લાવવાની અવકાશયાનની ક્ષમતાને સાબિત કરવાનો હતો. અવકાશયાત્રીઓએ પણ 8 દિવસમાં સ્પેસ સ્ટેશન પર સંશોધન અને અનેક પ્રયોગો કરવાના હતા. સુનીતા અને વિલ્મોર એ પ્રથમ અવકાશયાત્રી છે જેમને એટલાસ-વી રોકેટનો ઉપયોગ કરીને અવકાશ યાત્રા પર મોકલવામાં આવ્યા હતા. આ મિશન દરમિયાન તેમણે સ્પેસક્રાફ્ટને જાતે જ ઉડાડવાનું હતું. ફ્લાઇટ ટેસ્ટ સંબંધિત અનેક પ્રકારના ઉદ્દેશ્યો પણ પૂરા કરવાના હતા.

સવાલ: સુનીતાના સ્પેસ ક્રાફ્ટમાં શું સમસ્યા સર્જાઈ જેના કારણે તે અવકાશમાં ફસાઈ ગઈ? જવાબ: અવકાશયાનને લોન્ચ પહેલાં અને પછી સતત સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો…

ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન પર સુનિતા વિલિયમ્સ અને બુશ વિલ્મોર. તસવીર 9 જુલાઈ 2024ની છે.

સવાલ: સુનીતા અને વિલ્મોરને પાછા લાવવા માટે નાસાએ અત્યાર સુધી શું કર્યું છે? જવાબ: નાસા અને બોઇંગે વિલ્મોર અને સુનિતા વિલિયમ્સને પૃથ્વી પર પાછા લાવવાના પ્રયાસમાં 1 લાખથી વધુ કમ્પ્યુટર મોડેલ સિમ્યુલેશન કર્યા છે. અનુકરણનો શાબ્દિક અર્થ નકલ અથવા દેખાડો છે. આ 1 લાખ કમ્પ્યુટર સિમ્યુલેશનમાં, એ જોવામાં આવ્યું છે કે અવકાશયાનને સ્પેસ સ્ટેશનથી અન-ડોક કરવાની, પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશવાની અને પછી જમીન પર ઉતરવાની શ્રેષ્ઠ તક અને માર્ગ શું હોઈ શકે છે.

બીજા ઘણા પ્રકારના ટેસ્ટ કરવામાં આવ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, તમામ 27 થ્રસ્ટર્સનું પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. સ્પેસ સ્ટેશનથી અનડોક કરતી વખતે (એટલે ​​કે જ્યારે અવકાશયાન ત્યાંથી ઉપડતું હોય ત્યારે) મુક્ત ઉડતી વખતે એટલે કે પૃથ્વી તરફ આવતા વખતે અને પૃથ્વી પર ઉતરતી વખતે તમામ થ્રસ્ટર્સ કેવી રીતે કામ કરશે તેનું પણ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. આ સિવાય અવકાશયાનના હાર્ડવેર, સોફ્ટવેર વગેરેની તપાસ કરવામાં આવી છે.

પરીક્ષણ પછી, બોઇંગે કહ્યું છે કે 28 માંથી 27 રિએક્શન કંટ્રોલ સિસ્ટમ (RCS) થ્રસ્ટર્સ સંપૂર્ણપણે ઠીક છે અને હવે કામ પર પાછા જવા માટે તૈયાર છે. પ્રોપલ્શન સિસ્ટમ અને હિલીયમ ગેસનું સ્તર પણ બરાબર છે. નાસાનું કહેવું છે કે ઉતાવળમાં કંઈપણ કરવાને બદલે તેનું ધ્યાન અવકાશયાત્રીઓની સુરક્ષિત પરત ફરવા પર છે.

સવાલ: સુનિતાને પૃથ્વી પર પાછી લાવવા માટે અત્યારે કોઈ અવકાશયાન મોકલી શકાય નહીં? જવાબ: નાસાનું કહેવું છે કે સુનીતા અને વિલ્મોરના પરત ફરવા માટે ફેબ્રુઆરી 2025 સુધી મોકૂફ રાખવામાં આવી શકે છે. આ રીતે, 5 જૂનથી ફેબ્રુઆરી 2025 સુધી, સુનિતાને સ્પેસ સ્ટેશન પર 8 મહિનાથી વધુ સમય લાગી શકે છે.

હકીકતમાં, સપ્ટેમ્બરમાં સ્પેસ સ્ટેશન પર સ્પેસએક્સ એરક્રાફ્ટ લોન્ચ થવા જઈ રહ્યું છે. સ્ટારલાઈનરને અવકાશમાં લોન્ચ કર્યા પછી અમેરિકન અવકાશયાન માટે બાકી રહેલા ખાલી પાર્કિંગ સ્પોટમાં તે પાર્ક કરશે. આમાં 4ની જગ્યાએ માત્ર 2 અવકાશયાત્રીઓને સ્પેસ સ્ટેશન પર મોકલવામાં આવશે. સુનીતા અને વિલ્મોર માટે ખાલી જગ્યાઓ રહેશે, પરંતુ તેઓએ હજુ પણ ફેબ્રુઆરી સુધી સ્પેસ સ્ટેશન પર રહેવું પડશે.

તેનું કારણ એ છે કે સ્પેસ સ્ટેશન મિશન ઓછામાં ઓછા 6 મહિના અથવા તો એક વર્ષ સુધી ચાલે છે. આ અવકાશયાન પણ ફેબ્રુઆરી સુધી ત્યાં રહેશે.

હાલમાં, સુનિતા અને વિલ્મોર માટે અલગ ડ્રેગન અવકાશયાન મોકલવાની કોઈ યોજના નથી, તેથી એકંદરે, જો સ્ટારલાઈનર ઉપડશે નહીં, તો સુનિતાનું ડ્રેગન મારફતે પૃથ્વી પર પરત ફરવું ફેબ્રુઆરીમાં જ થઈ શકે છે.

સવાલ: સુનિતા આટલા લાંબા સમય સુધી સ્પેસ સ્ટેશન પર રહે તો તેને કયા જોખમોનો સામનો કરવો પડી શકે છે? જવાબ: સ્પેસ સ્ટેશન પર રહેવા માટે 8 મહિના લાંબો સમય છે. નાસાનું કહેવું છે કે સુનીતા અને વિલ્મોર ચોક્કસપણે ત્યાં ફસાયા છે પરંતુ ત્યાં ખાવા-પીવાની કોઈ અછત નથી. એવા ઘણા કાર્યો પણ છે જે બંને અવકાશયાત્રીઓ કરી શકે છે. જો કે, આટલા લાંબા સમયગાળા દરમિયાન, અવકાશયાત્રીઓ ક્યારેક ખતરનાક અવકાશ વિકિરણ, શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં રહેવાની અસરો અને મનોવૈજ્ઞાનિક સમસ્યાઓનો ભોગ બની શકે છે.

સવાલ: સુનિતા સ્પેસ સ્ટેશનમાં રેડિયેશનથી કયા જોખમનો સામનો કરી શકે છે? જવાબઃ ઈન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન લગભગ 1 લાખ 26 હજાર કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે બનાવવામાં આવ્યું છે. આ એક સુસજ્જ પ્રયોગશાળા છે, જેમાં રહેવાની જગ્યા, બેડરૂમ અને કસરત માટે એક જિમ પણ છે. છતાં આ બધી વસ્તુઓ પૃથ્વીની બહાર કૃત્રિમ વાતાવરણમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જ્યાં જીવન જીવવું હંમેશા મુશ્કેલીઓથી ભરેલું હોય છે.

સ્પેસ સ્ટેશન પૃથ્વીની સપાટીથી લગભગ 400 કિલોમીટર ઉપરની ભ્રમણકક્ષામાં ફરે છે. પૃથ્વી પર, પૃથ્વીનું ચુંબકીય ક્ષેત્ર અને ઓઝોન વાયુનું સ્તર આપણને સૂર્યના ખતરનાક અલ્ટ્રાવાયોલેટ રેડિયેશનથી રક્ષણ આપે છે, પરંતુ ભ્રમણકક્ષામાં ફરતી વખતે, અવકાશ મથક પણ એવા પોઇન્ટ પરથી પસાર થાય છે જ્યાં સૂર્યનું રેડિયેશન પૃથ્વી કરતાં 30 ગણું વધારે હોય છે. સ્પેસ સ્ટેશન એક અઠવાડિયામાં એટલા રેડિયેશનનો સામનો કરે છે જેટલો આપણે પૃથ્વી પર એક વર્ષમાં સામનો કરીએ છીએ.

આ કેટલું જોખમી છે તે સમજો, રેડિયેશન માપવા માટેનું એકમ મિલી-સિવર્ટ (mSv) છે. 1 મિલી-સિવર્ટ એ લગભગ એટલો જ રેડિયેશન છે જે જ્યારે છાતીના 3 એક્સ-રે લેવામાં આવે છે ત્યારે મુક્ત થાય છે. જ્યારે અવકાશયાત્રીઓ અવકાશમાં 50 થી 20,000 મિલી-સિવર્ટ સુધીના રેડિયેશનનો સામનો કરે છે. આ લગભગ 150 થી 6 હજાર છાતીના એક્સ-રેના રેડિયેશન જેટલું છે. આટલા રેડિયેશનને કારણે કેન્સરનું મોટું જોખમ હોઈ શકે છે, શરીરના પેશીઓ અને નર્વસ સિસ્ટમને નુકસાન થઈ શકે છે.

અવકાશયાનમાં હાજર સુનિતા અને વિલ્મોર (ફોટો સ્ત્રોત- બોઇંગ સ્પેસ)

સવાલ: શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં રહેવાથી કઈ સમસ્યાઓ થઈ શકે છે? જવાબ: અવકાશમાં બીજો સૌથી મોટો ખતરો શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણ છે. જમીન પર ચાલતી વખતે આપણે કેમ થાકી જઈએ છીએ? કારણ કે આપણા હાડકાં અને સ્નાયુઓએ પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ સામે કામ કરવાનું હોય છે. આ કામને કારણે આપણું શરીર સતત કસરત કરતું રહે છે. શૂન્ય અથવા ખૂબ જ ઓછા ગુરુત્વાકર્ષણમાં આપણા શરીર પર કોઈ દબાણ નથી. જેના કારણે હાડકાં અને સ્નાયુઓને નુકસાન થાય છે.

નિષ્ણાતોના મતે, દર મહિને હાડકાની પેશીઓને 1.5% સુધી નુકસાન થઈ શકે છે. ખાસ કરીને કરોડરજ્જુ, હિપ અને જાંઘના હાડકાંને અસર થઈ શકે છે. શરીર પર કોઈ મહેનત ન થવાને કારણે હૃદયની પ્રવૃત્તિ પણ નબળી પડી શકે છે. આપણા શરીરના મોટાભાગના ભાગોમાં પ્રવાહી હોય છે. બાળપણમાં, તમે વિજ્ઞાનના પુસ્તકોમાં વાંચ્યું હશે કે શરીર 70% પાણીથી બનેલું છે. ગુરુત્વાકર્ષણના અભાવે, આ પ્રવાહીનું સંતુલન ખોરવાઈ શકે છે. જેના કારણે અવકાશયાત્રીઓના શરીર પર સોજો આવી જાય છે. સ્વાદ અને ગંધ, તેમની વાણી પર પણ અસર થાય છે.

સવાલ: શું સુનીતા અને તેના પાર્ટનરને પણ માનસિક સમસ્યા છે? જવાબ: હા, સુનીતા અને તેના પાર્ટનર વિલ્મોરને પણ માનસિક સમસ્યા હોઈ શકે છે. હકીકતમાં, આ બંને લોકો પોતાનું ઘર છોડીને માત્ર 8 દિવસ માટે અંતરિક્ષમાં ગયા હતા. ત્યાં ગયા પછી, હવે તેમને અણધારી રીતે 8 મહિના કે તેથી વધુ સમય સુધી રોકાવું પડશે. હવે જે અવકાશયાનમાંથી આવે છે તેમાં પણ હિલીયમ લીક જેવી સમસ્યા છે. પરત ફરવા માટે કયા અવકાશયાનનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે તે હજુ સુધી જાણી શકાયું નથી, આવી સ્થિતિમાં માનસિક સ્થિતિ પર અસર થવી સ્વાભાવિક છે.

સવાલ: શું અવકાશયાત્રીઓનો અવકાશમાં સમય અગાઉ ક્યારેય અચાનક લંબાયો છે? જવાબ: હા, આ પહેલી વાર નથી. નાસાના અવકાશયાત્રી ફ્રેન્ક રુબિયો અને તેમના બે રશિયન સાથીદારોએ તેમના સોયુઝ અવકાશયાન અવકાશમાં કાટમાળ (ઉપગ્રહોનો જંક) સાથે અથડાયા પછી અવકાશમાં એક વર્ષથી વધુ સમય પસાર કરવો પડ્યો હતો. આ કારણે, સ્પેસક્રાફ્ટનું શીતક લીક થયું, ગયા વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં, તેમને પાછા લાવવા માટે અન્ય રશિયન અવકાશયાન મોકલવામાં આવ્યું હતું.

સુનીતા ઉપરાંત હાલમાં સ્પેસ સ્ટેશન પર વધુ ચાર અમેરિકન અવકાશયાત્રીઓ અને ત્રણ રશિયન અવકાશયાત્રીઓ હાજર છે. આ અઠવાડિયે એક અવકાશયાન તે બધા માટે ખોરાક અને કપડાં લઈને આવ્યું હતું. આગામી થોડા મહિનામાં વધુ પુરવઠો કરવામાં આવશે.

જ્યારે સુનીતા અને વિલ્મોર ગયા, ત્યારે તેઓએ સાધનો માટે જગ્યા બનાવવા માટે કપડાંની સૂટકેસ સાથે લીધી ન હતી. તેમણે ત્યાં હાજર અવકાશયાત્રીઓના વસ્ત્રો સાથે કર્યું. જો કે, અત્યાર સુધી સુનીતાએ ગયા મહિને માત્ર એક જ વાર મીડિયા સાથે વાત કરી હતી, તેણે કહ્યું હતું કે તે અવકાશયાનના સમારકામ અને સંશોધનમાં વ્યસ્ત છે. તેમણે લંબાવેલા સમય અંગે કોઈ જાહેર નિવેદન આપ્યું નથી.