18 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
7 મેના રોજ, વ્લાદિમીર પુતિને મોસ્કોના ક્રેમલિન હોલમાં પાંચમી વખત રાષ્ટ્રપતિ પદના શપથ લીધા. પુતિન 2000માં પ્રથમ વખત રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા હતા, હવે તેઓ 2030 સુધી આ પદ પર રહેશે. આમ કરવાથી તે રશિયાના 200 વર્ષના ઈતિહાસમાં સૌથી લાંબો સમય સત્તા પર રહેલા નેતા બની જશે.
પરંતુ જો આવું થાય તો શું પુતિન સમગ્ર વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી નેતા ગણાશે?
અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડન, ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ અને ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી પુતિનની સરખામણીમાં કેટલા શક્તિશાળી છે? ચાલો આ પ્રશ્નનો જવાબ 7 અલગ-અલગ સ્કેલ પર આપવાનો પ્રયાસ કરીએ…
જો આપણે સૌથી લાંબા સમય સુધી સત્તામાં રહેવાના આધારે નક્કી કરીએ કે સૌથી શક્તિશાળી કોણ છે, તો પુતિન પ્રથમ સ્થાને છે, પછી શી જિનપિંગ અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ત્રીજા સ્થાને છે. જોકે પુતિન પર રશિયામાં નિષ્પક્ષ ચૂંટણી ન થવા દેવાનો આરોપ છે. તેમના સૌથી મોટા પ્રતિસ્પર્ધી એલેક્સી નવલ્ની માર્ચમાં ચૂંટણી પહેલા મૃત્યુ પામ્યા હતા.
તે જ સમયે, ચીનમાં એક પક્ષનું શાસન છે. શી જિનપિંગ 2013થી વારંવાર સામ્યવાદી પક્ષના નેતા તરીકે ચૂંટાયા છે. ભારતમાં બહુપક્ષીય વ્યવસ્થા છે. અહીં છેલ્લા 10 વર્ષથી સત્તામાં રહેલા નરેન્દ્ર મોદી સામે વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધીનો સૌથી મોટો પડકાર છે. રાહુલે આરોપ લગાવ્યો છે કે મોદી તપાસ એજન્સીઓની મદદથી વિપક્ષને નબળા બનાવી રહ્યા છે.
નિષ્ણાત ટિપ્પણી
જેએનયુમાં રશિયન સ્ટડીઝના પ્રોફેસર રાજન કુમાર કહે છે, ‘મને નથી લાગતું કે પુતિન સૌથી શક્તિશાળી નેતા છે. એ વાત સાચી છે કે સૈન્ય શક્તિની દૃષ્ટિએ રશિયા એક મોટો દેશ છે. પુતિન સમગ્ર મીડિયાને નિયંત્રિત કરે છે અને ગુપ્ત પોલીસ દ્વારા દેશનું સંચાલન કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેઓ ચોક્કસ થોડા સમય માટે સત્તાને નિયંત્રણમાં રાખી શકે છે, પરંતુ આ સાબિત નથી કરતું કે તમે શક્તિશાળી છો. આવા નેતાઓને બદલે જે નેતાઓ લોકતાંત્રિક રીતે જનતાના મતથી ચૂંટાયા છે તે શક્તિશાળી છે.
જો જીડીપીને માપદંડ ગણવામાં આવે તો આ મામલે વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી નેતા અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડન છે. તે જ સમયે, બે વર્ષથી સત્તામાં રહેલા સુનકના દેશ બ્રિટનની જીડીપી પુતિનના શાસનમાં રશિયા કરતાં 121 લાખ કરોડ રૂપિયા વધુ છે. જો કે નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં ભારત બ્રિટનને પછાડીને વિશ્વની 5મી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની ગયું છે. જો કે માથાદીઠ આવકની વાત કરીએ તો તમામ 6 દેશોમાં ભારત સૌથી નબળું છે.
ગ્લોબલ ફાયર પાવરના રેન્કિંગ મુજબ, બાઇડન પાસે વિશ્વની સૌથી શક્તિશાળી સૈન્ય છે. જો કે પરમાણુ હથિયારોની વાત કરીએ તો પુતિન અને સૈનિકોના મામલે નરેન્દ્ર મોદી સૌથી આગળ છે. મોર્ડન વોર ઇન્સ્ટિટ્યૂટના મતે, લશ્કરી શક્તિમાં કોણ મોખરે છે તે નક્કી કરવા માટે કોઈ એક માપદંડ નથી. આધુનિક શસ્ત્રો, પ્રશિક્ષિત સૈનિકો અને પરમાણુ શસ્ત્રો બધા સંરક્ષણ અને હુમલા માટે જરૂરી છે.
સંરક્ષણ નિષ્ણાત જે.એસ. સોઢીએ કહ્યું કે વિશ્વમાં માત્ર ત્રણ જ દેશ છે જે યુદ્ધ શરૂ કરી શકે છે અથવા રોકી શકે છે. આ દેશો અમેરિકા, ચીન અને રશિયા છે. આ ત્રણેય દેશોને આપણે જિયોપોલિટિકલ પાવર કહીએ છીએ. આ સિવાય અન્ય તમામ દેશો જેમ કે ભારત, જર્મની, ફ્રાન્સ, બ્રિટન વગેરેને ભૌગોલિક પોલિટિકલ પીવટ કહેવામાં આવે છે.
સોઢીના મતે દેશો ભૌગોલિક રાજકીય શક્તિઓ જેટલા શક્તિશાળી નથી. ભૌગોલિક રાજકીય શક્તિઓ વિશ્વમાં શાંતિ અને યુદ્ધ માટે આ ભૌગોલિક રાજનીતિક દિશાઓનો ઉપયોગ કરે છે. આ વર્ષે 17 જાન્યુઆરીએ યુકેના સંરક્ષણ સચિવ ગ્રાન્ટ સ્ટેપ્સે કહ્યું હતું કે આગામી 5 વર્ષમાં વિશ્વમાં ઘણા યુદ્ધ મોરચા ખુલશે. આ માટે રશિયા, ચીન, ઈરાન અને ઉત્તર કોરિયા જવાબદાર રહેશે. આ જ કારણ છે કે રશિયા અને ચીન બંનેએ પોતાને દરેક પ્રકારના યુદ્ધ માટે તૈયાર કરી લીધા છે.
સોઢીએ કહ્યું, ‘જો સંરક્ષણના સ્તર પર 10માંથી 10 નંબર આપવાનો પ્રશ્ન હોય તો હું ચીનને 10માંથી સૌથી વધુ 10 નંબર આપીશ. આનું કારણ એ છે કે ચીને દાવો કર્યો છે કે તે 6 ડોમેન્સ (જમીન, સમુદ્ર, આકાશ, સાયબર, ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક સ્પેક્ટ્રમ અને અવકાશ)માં વિશ્વના કોઈપણ દેશ સામે લડવા માટે તૈયાર છે. અમેરિકા પાસે પણ આટલી તૈયારી નથી. આ પછી અમેરિકા અને રશિયાને 10માંથી 9 પોઈન્ટ મળશે. જ્યારે ભારત, બ્રિટન, ફ્રાન્સ જેવા દેશોને સંરક્ષણની દ્રષ્ટિએ 10 માંથી 8 પોઈન્ટ મળશે.
ચીન ભલે તમામ પ્રકારના પાકના ઉત્પાદનમાં વિશ્વનો સૌથી મોટો દેશ હોય, પરંતુ તે ખાદ્ય પાકોના સંદર્ભમાં સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યો છે. તેનું કારણ એ છે કે ચીનના મોટાભાગના વિસ્તારો પર્વતીય છે.
જ્યાં ખેતી થઈ શકતી નથી. આ સિવાય જે વિસ્તારોમાં ખેતી કરવામાં આવે છે ત્યાં શણ, કપાસ અને જુવાર (જુવાર) જેવા રોકડીયા પાકોનો સમાવેશ થાય છે.
ચીન અન્ય દેશોમાંથી 23% ખાદ્ય પાકની આયાત કરે છે. ચીન 2022માં કૃષિ ઉત્પાદનોની આયાત કરતો સૌથી મોટો દેશ હતો.
તે જ સમયે, અમેરિકા અને ભારત નિઃશંકપણે કૃષિ ઉત્પાદનમાં રશિયા કરતાં આગળ છે, પરંતુ જો આપણે ખાદ્ય પાકો, ખાસ કરીને ઘઉંની વાત કરીએ, તો રશિયા વિશ્વમાં સૌથી વધુ અનાજની નિકાસ કરે છે. 2021માં રશિયાએ 33 હજાર મેટ્રિક ટન ઘઉંની નિકાસ કરી હતી. OECના રિપોર્ટ અનુસાર, વિશ્વમાં 18% અનાજ એકલું રશિયા સપ્લાય કરે છે. જો રશિયા અનાજનો પુરવઠો બંધ કરશે તો ઘણા આફ્રિકન દેશોમાં ખોરાકની અછત સર્જાશે.
નોંધ- સૌથી શક્તિશાળી નેતા પસંદ કરવા માટે, નેતાઓની પસંદગી વિશ્વ વ્યવસ્થામાં તેમના દેશના મહત્વના આધારે કરવામાં આવી છે. તમામ 6 દેશોમાં, કેટલાક વસતિના આધારે મજબૂત છે, કેટલાક લશ્કરી શક્તિ, કેટલાક અર્થતંત્રના આધારે.
