શું છે ટેરિફ, જેના પર ટ્રમ્પ આટલો ભાર મૂકે છે?: ભારતને ધમકી; શું આમા રાહતના બદલ ટેસ્લાને એન્ટ્રી આપશે મોદી?

સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, ટેરિફ એ બીજા દેશમાંથી આવતા માલ પર લાદવામાં આવતો કર છે. આ કર આયાત કરતી કંપની પર લાદવામાં આવે છે.

જેમ કે કોઈ અમેરિકન કંપની 10 લાખ રૂપિયાની કાર ભારત મોકલી રહી છે. ભારતે તેના પર 25% ટેરિફ લાદ્યો છે, તેથી કંપનીએ દરેક કાર પર ભારત સરકારને 2.25 લાખ રૂપિયાનો ટેક્સ ચૂકવવો પડશે. એટલે કે ભારતમાં આવ્યા પછી તે કારની કિંમત 12.25 લાખ રૂપિયા થશે.

ટ્રમ્પ ટેરિફ પર આટલા આક્રમક કેમ છે? ટ્રમ્પ ટેરિફ અંગે આક્રમક હોવાનું સૌથી મોટું કારણ અમેરિકાની વેપાર ખાધ ઘટાડવાનું છે. ટ્રમ્પ અમેરિકન કંપનીઓના કલ્યાણ માટે અને વિશ્વભરના દેશો સાથેના વેપાર અસંતુલનને સુધારવા માટે આ પગલું ભરી રહ્યા છે.

2023માં અમેરિકાને ચીન સાથે 30.2%, મેક્સિકો સાથે 19% અને કેનેડા સાથે 14.5%ની વેપાર ખાધનો સામનો કરવો પડશે. એકંદરે આ ત્રણેય દેશો 2023માં અમેરિકાના 670 બિલિયન ડોલર એટલે કે લગભગ 40 લાખ કરોડ રૂપિયાના વેપાર ખાધ માટે જવાબદાર છે. આ જ કારણ છે કે ટ્રમ્પે પહેલા આ દેશો પર ટેરિફ લાદ્યા હતા.

ટેરિફ લાદવાના ફાયદા શું છે? ખરેખર ટેરિફના બે ફાયદા છે. પ્રથમ, તે સરકાર માટે આવક ઉત્પન્ન કરે છે. બીજું, ભારતીય કંપનીઓ વિદેશી કંપનીઓ સાથે સ્પર્ધા કરવા સક્ષમ છે. ઉદાહરણ તરીકે, ચીની કંપનીઓ મોબાઇલ ફોન બનાવે છે. આ કંપની પોતાના ફોન વેચવા માટે અમેરિકા જાય છે.

પરંતુ ઘણી કંપનીઓ અમેરિકામાં પણ ફોન બનાવે છે. જો ચીની કંપનીઓ ત્યાં તેમના સસ્તા અને આકર્ષક ફોન વેચવાનું શરૂ કરશે તો અમેરિકન કંપનીઓને નુકસાન થશે. આ સાથે સરકારની આવક પર પણ અસર પડશે.

આવી સ્થિતિમાં સરકાર આવક મેળવવા અને સ્થાનિક કંપનીઓને રક્ષણ આપવા માટે ટેરિફ લાદશે. ટેરિફ લાદવાથી, ચીની ફોન મોંઘા થઈ જશે અને અમેરિકન ફોન ઉત્પાદક કંપનીઓ તેમની સાથે સ્પર્ધા કરી શકશે.

અમેરિકાના ઉત્પાદનો પર સૌથી વધુ ટેરિફ લગાવનારા દેશોમાં ભારતનો સમાવેશ ભારત સૌથી વધુ ટેરિફ લાદતા દેશોમાંનો એક રહ્યો છે. ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ, 1990-91 સુધી ભારતમાં સરેરાશ ટેરિફ 125% સુધીનો હતો. ઉદારીકરણ પછી તેમાં ઘટાડો થવા લાગ્યો. 2024માં ભારતનો સરેરાશ ટેરિફ દર 11.66% હતો.

ટ્રમ્પ ફરીથી રાષ્ટ્રપતિ બન્યા પછી ભારત સરકારે ટેરિફ દરોમાં ફેરફાર કર્યા. ધ હિન્દુના અહેવાલ મુજબ ભારત સરકારે 150%, 125% અને 100%ના ટેરિફ દરો નાબૂદ કર્યા છે. હવે ભારતમાં સૌથી વધુ ટેરિફ દર 70% છે. ભારતમાં લક્ઝરી કાર પર 125% ટેરિફ હતો, જે હવે ઘટાડીને 70% કરવામાં આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતનો સરેરાશ ટેરિફ દર 2025માં ઘટીને 10.65% થઈ ગયો છે.

સામાન્ય રીતે બધા દેશો ટેરિફ લાદે છે. કેટલાક દેશોમાં તેનો દર ઓછો અને કેટલાકમાં વધારે હોઈ શકે છે. જોકે, અન્ય દેશોની તુલનામાં ભારત સૌથી વધુ ટેરિફ લાદતા દેશોમાંનો એક છે.

શું ચીન અને કેનેડા જેવા દેશો પર ટેરિફ લાદવાથી ભારતને ફાયદો થાય? નિષ્ણાતો માને છે કે ચીની ઉત્પાદનો પર ટેરિફ લાદવાથી અમેરિકન બજારમાં ભારતીય વસ્તુઓનું વેચાણ વધશે. ઓક્સફર્ડ ઇકોનોમિક્સના વિશ્લેષણ મુજબ, ટ્રમ્પના પહેલા કાર્યકાળ દરમિયાન જ્યારે ચીન સાથે ટેરિફ યુદ્ધ શરૂ થયું, ત્યારે ભારત વિશ્વમાં ચોથા ક્રમનો સૌથી મોટો વેપાર લાભાર્થી દેશ હતો.

ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન એક્સપોર્ટ ઓર્ગેનાઇઝેશન (FIEO)ના ડિરેક્ટર જનરલ અજય સહાયે જણાવ્યું હતું કે, યુએસ ટેરિફ ચીન અને તેના દક્ષિણ કોરિયા અને જાપાન જેવા વેપારી ભાગીદારોને અસર કરશે, પરંતુ ભારતને આનો ફાયદો થશે કારણ કે તેને યુએસ બજારમાં ચીન જેવા દેશોની કંપનીઓ તરફથી ઓછી સ્પર્ધાનો સામનો કરવો પડશે. આ ઉપરાંત જે કંપનીઓની ફેક્ટરીઓ ચીન અને ભારત બંનેમાં છે તેમને ભારતમાં વધુ ઓર્ડર મળવાનું શરૂ થશે.

ટ્રમ્પના ટેરિફ પગલાંથી ભારત સુરક્ષિત શપથ લીધા પછી ટ્રમ્પે કેનેડા, મેક્સિકો, કોલંબિયા અને ચીન પર ટેરિફ લાદી દીધા છે (ટ્રમ્પે ચીન સિવાય બધા દેશો પર ટેરિફ હટાવી દીધા છે). જોકે ભારત અત્યાર સુધી ટ્રમ્પના ટેરિફ પગલાંથી બચી ગયું છે. ટ્રમ્પના ટેરિફથી બચવા માટે ભારતે ઘણી અમેરિકન વસ્તુઓ પર ટેરિફ ઘટાડવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

1 ફેબ્રુઆરીના રોજ રજૂ કરાયેલા બજેટમાં ભારતે અમેરિકાથી આયાત થતી વસ્તુઓ જેમ કે 1600 સીસીથી ઓછા એન્જિનવાળી મોટરસાયકલ, ઉપગ્રહો માટે ગ્રાઉન્ડ ઇન્સ્ટોલેશન અને સિન્થેટિક ફ્લેવરિંગ એસેન્સ પરના કર ઘટાડ્યા છે.

પારસ્પરિક ટેરિફ યોજના શું છે જે જેવા સાથે તેવાના સિદ્ધાંત પર કામ કરશે ટ્રમ્પે પારસ્પરિક ટેરિફ એટલે કે જેવા સાથે તેવા(Tit for Tat) ટેરિફ લાદવાની જાહેરાત કરી છે. ટ્રમ્પે કહ્યું કે કોઈ દેશ અમેરિકન માલ પર ગમે તેટલો ટેરિફ લાદે, અમેરિકા પણ તે દેશના માલ પર એ જ ટેરિફ લાદશે. યુએસ રાષ્ટ્રપતિએ એમ પણ કહ્યું છે કે, પારસ્પરિક ટેરિફ મંગળવાર અથવા બુધવારે જાહેર કરવામાં આવશે અને તેનો તાત્કાલિક અમલ કરવામાં આવશે. આ ટેરિફ દરેક દેશને લાગુ પડશે.

જો ભારત પર પારસ્પરિક ટેરિફ લાદવામાં આવે તો નિકાસ પર શું અસર પડશે? જો અમેરિકા ભારત પર ટેરિફ વધારશે તો તેનાથી નુકસાન થશે. ભારત તેના 17%થી વધુ વિદેશી વેપાર અમેરિકા સાથે કરે છે. અમેરિકા ભારતના ફળો અને શાકભાજી જેવા કૃષિ ઉત્પાદનોનો સૌથી મોટો ખરીદદાર છે. અમેરિકાએ 2024માં ભારતમાંથી 18 મિલિયન ટન ચોખાની આયાત પણ કરી છે.

જો અમેરિકા ભારત પર ટેરિફ લાદે છે, તો ભારતીય ઉત્પાદનો અમેરિકન બજારોમાં ઊંચા ભાવે વેચવાનું શરૂ કરશે. આનાથી અમેરિકન જનતામાં તેમની માગ ઓછી થશે.

શું ટેરિફના બદલામાં ટેસ્લાના ભારતમાં પ્રવેશ માટેની શરતોમાં છૂટછાટ આપવામાં આવશે? બીબીસીના અહેવાલ મુજબ, ઈલોન મસ્કે જાન્યુઆરી 2021માં બેંગલુરુમાં ટેસ્લા કંપનીની નોંધણીની પ્રક્રિયા શરૂ કરી હતી. ત્યાર બાદ તેમણે જાહેરાત કરી હતી કે ટેસ્લા ઓક્ટોબર 2021 સુધીમાં ભારતીય બજારમાં પ્રવેશ કરશે. જોકે આ થઈ શક્યું નહીં. ટ્રમ્પે થોડા મહિના પછી કહ્યું હતું કે, ઊંચા ટેરિફ ડ્યુટીને કારણે ભારતીય બજારમાં ટેસ્લાનો પ્રવેશ અટકાવવામાં આવ્યો છે.

આ પછી વર્ષ 2022માં ટેસ્લાએ ભારત આવવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી હતી, પરંતુ તે પછી કંપની અને સરકાર વચ્ચે આ મામલો ઉકેલાઈ શક્યો નહીં. ટેસ્લાએ સરકારને સંપૂર્ણ એસેમ્બલ વાહનો પરની આયાત ડ્યુટી 100%થી ઘટાડીને 40% કરવા જણાવ્યું હતું.

કંપની ઇચ્છતી હતી કે તેના વાહનોને લક્ઝરી વાહનો નહીં પણ ઇલેક્ટ્રિક વાહનો તરીકે ગણવામાં આવે, પરંતુ સરકારે કહ્યું હતું કે અન્ય દેશોમાંથી આયાત કરાયેલા કોઈપણ ઇલેક્ટ્રિક વાહન પર આયાત ડ્યુટી માફ કરવાનો કે ઘટાડવાનો કોઈ ઇરાદો નથી.

સરકારે કહ્યું હતું કે, જો ટેસ્લા ભારતમાં ઉત્પાદન પ્લાન્ટ સ્થાપવા માટે પ્રતિબદ્ધ થાય છે, તો આયાત મુક્તિ પર વિચાર કરવામાં આવશે. જોકે, મસ્ક પહેલા ભારતમાં કાર વેચવા માંગતા હતા અને ત્યાર બાદ જ પ્લાન્ટ સ્થાપવાનું વિચારતા હતા.

આ પહેલા ઈલોન મસ્ક અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી જૂન 2023માં ન્યૂયોર્કમાં મળ્યા હતા.

ભારતે વિદેશી કાર પરની આયાત ડ્યુટી ઘટાડી આ પછી મસ્કની ભારત મુલાકાત એપ્રિલ 2024માં નક્કી કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તે પણ છેલ્લી ઘડીએ મુલતવી રાખવામાં આવી હતી. તે ભારતને બદલે ચીન ગયા. જોકે આ વર્ષની શરૂઆતમાં ભારત સરકારે EV વાહનોની આયાત પર લાદવામાં આવતા કરમાં ફેરફાર કર્યા હતા.

$40,000થી વધુ કિંમતની કાર પરની આયાત જકાત 125%થી ઘટાડીને 70% કરવામાં આવી છે અને લિથિયમ-આયન બેટરી પરની જકાત નાબૂદ કરવામાં આવી છે.

ભારત સરકારના આ નિર્ણયને ટેસ્લાના ભારતમાં પ્રવેશ સાથે જોડવામાં આવી રહ્યો છે. ઘણા અહેવાલો અનુસાર મોદી ઈલોન મસ્કને પણ મળી શકે છે.