51 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
બાળકોના પ્રથમ રોલ મોડેલ તેમનાં માતાપિતા છે. તેઓ તેમના માતા-પિતાની દરેક પ્રવૃત્તિ અને વર્તનને ધ્યાનપૂર્વક નોંધે છે અને તેમાંથી પાઠ શીખે છે. બાળકો માત્ર માતા-પિતા પાસેથી વ્યવહારુ જ્ઞાન શીખતા નથી, પરંતુ તેમના વ્યક્તિત્વ અને આદતોની પણ બાળકો પર ઊંડી અસર પડે છે.
ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ બાળક જુએ છે કે તેના માતાપિતા એકબીજા સાથે પ્રેમ અને આદર સાથે વાત કરે છે, તો તે પણ અન્ય લોકો સાથે તે જ રીતે વર્તે છે. તેવી જ રીતે, જો માતાપિતા સમસ્યાઓનો સામનો કરવામાં ધીરજ અને સમજણ બતાવે છે, તો બાળકો પણ તે જ શીખે છે. તેથી, તે ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે કે માતાપિતા તેમના વર્તન અને ટેવો પર ધ્યાન આપે કારણ કે આ બાળકના ભવિષ્યનો પાયો છે.
તો આજે રિલેશનશીપ કોલમમાં આપણે બાળકોની શીખવાની કૌશલ્ય વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-
- બાળકો તેમના માતાપિતાને જોઈને શું શીખે છે?
- બાળકોની સામે કઈ વસ્તુઓ ન કરવી જોઈએ?
બાળકોમાં જોઈને શીખવાની વધુ સારી ક્ષમતા હોય છે
બાળકોનું મગજ વિકાસના તબક્કામાં હોય છે. જ્યારે તેઓ કંઈક જુએ છે, ત્યારે તેમનું મગજ તે માહિતીને ઝડપથી પ્રક્રિયા કરે છે. તેનાથી તે કામ બાળકના મનમાં ભરાઈ જાય છે અને તે ઝડપથી શીખી જાય છે.
આ સિવાય બાળકોમાં તેમની ઇન્દ્રિયો દ્વારા શીખવાની મજબૂત ક્ષમતા હોય છે. તેમનું ધ્યાન જોવા અને સાંભળવા પર વધુ કેન્દ્રિત હોય છે. આ સાથે તે નવા અનુભવોને ઝડપથી સમજે છે. તેથી, માતાપિતાએ તેમના બાળકોની સામે ખૂબ આરામદાયક રહેવું જોઈએ.
બાળકો તેમનાં માતાપિતા પાસેથી આ જીવનપાઠ શીખે છે બાળકો તેમના માતાપિતાને જોઈને ઘણી વસ્તુઓ શીખે છે, જે તેમના વર્તન અને લાગણીઓ સાથે સંબંધિત છે. જેમાં ઉઠવું-બેસવું, ખાવું-પીવું, બોલવું, લાગણીઓ વ્યક્ત કરવી, બીજાની દુર્દશા સમજવી અને વિવાદો ઉકેલવા સહિતની ઘણી બાબતોનો સમાવેશ થાય છે. નીચેના ગ્રાફિક પરથી આને સમજો-
ચાલો હવે ઉપરના કેટલાક મુદ્દાઓ વિશે વિગતવાર વાત કરીએ.
ગુસ્સા અને ભયમાં તમારી પ્રતિક્રિયાથી
ગુસ્સો અને ડર જેવી પડકારજનક લાગણીઓ પ્રત્યેની તમારી પ્રતિક્રિયા બાળકોને શીખવે છે કે આવી પરિસ્થિતિઓમાં પોતાને કેવી રીતે હેન્ડલ કરવું. જો તમે આ પરિસ્થિતિઓને સરળતાથી હેન્ડલ કરો છો તો બાળકો પણ તે જ શીખે છે.
અન્ય લોકો સાથે તમારા વર્તન દ્વારા
બાળકો દરેક પ્રત્યે તમારા વર્તનનું અવલોકન કરે છે. પછી તે મિત્રો, કુટુંબીજનો કે અજાણી વ્યક્તિ હોય. તમે લોકો સાથે કેવી રીતે વર્તે છે તેની તેમના પર ભારે અસર પડે છે.
તમારી ભૂલો પ્રત્યેની પ્રતિક્રિયા દ્વારા
દરેક વ્યક્તિ ભૂલો કરે છે, પરંતુ તમે તેને કેવી રીતે હેન્ડલ કરો છો તે મહત્ત્વનું છે. ખાસ કરીને જો તમારા ઘરમાં નાના બાળકો હોય. બહાનું બનાવવાને બદલે પોતાની ભૂલો સ્વીકારવી તેમને જવાબદારી શીખવે છે. નિષ્ઠાપૂર્વક માફી માંગવાથી તેઓ નમ્ર બને છે.
સ્વ સંભાળ થી બાળકો એ પણ ધ્યાન રાખે છે કે તમે તમારા સ્વાસ્થ્યને કેટલી પ્રાધાન્ય આપો છો. જો તમે નિયમિત વ્યાયામ કરો છો, સંતુલિત આહાર લો છો અને તંદુરસ્ત જીવનશૈલી અનુસરો છો, તો બાળકો પોતાની સંભાળ લેતા શીખે છે.
વિવાદોને ઉકેલવાની રીતો
કોઈપણ વિવાદને ઉકેલવાની તમારી રીત બાળકો માટે એક ઉદાહરણ સેટ કરે છે. જો તમે ગભરાટ વિના કોઈપણ વિવાદને સરળતાથી હેન્ડલ કરો છો, તો બાળકો પણ ભવિષ્યમાં તે જ શીખશે.
સમસ્યાઓ હલ કરવાની રીતો સમસ્યાનું નિરાકરણ એ એક કૌશલ્ય છે જેનો બાળકો જીવનભર ઉપયોગ કરે છે. રોજબરોજની સમસ્યાઓનો સામનો કરવા તરફનો તમારો અભિગમ તેમને વિવેચનાત્મક રીતે વિચારવાનું શીખવે છે અને તેઓ કોઈપણ સમસ્યાને ઉકેલતા શીખે છે.
બીજાને સાંભળવાની રીતો
જ્યારે તમે બીજાની વાત ધ્યાનથી સાંભળો છો અને સમજી વિચારીને જવાબ આપો છો, ત્યારે તમારા બાળકો પણ તેનું મહત્ત્વ શીખે છે. આનાથી તેમનામાં બીજાને ધીરજપૂર્વક સાંભળવાની ક્ષમતા વિકસે છે.
કોઈ પણ કામ જવાબદારીપૂર્વક કરવાથી
તમારા કામ પ્રત્યે તમે કેટલા જવાબદાર છો તેનાથી બાળકોમાં જવાબદારીની ભાવનાનો વિકાસ થાય છે. બીજી તરફ, જો તમે તેને બોજ સમજ્યા વિના કામ કરો છો, તો તેની બાળક પર નકારાત્મક અસર પડે છે.
પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ સાથેના તમારા વર્તનથી
પ્રાણીઓ, પક્ષીઓ અને પાલતુ પ્રાણીઓ પ્રત્યે તમારા સારા વર્તનથી બાળકો જીવો પ્રત્યે ઉદારતા શીખે છે. આનાથી તેમનામાં પ્રાણીઓ સાથે ગેરવર્તન ન કરવાની લાગણી વિકસે છે.
માતાપિતાના આ વર્તનની બાળકો પર નકારાત્મક અસર પડે છે
માતા-પિતાની એક નાની ભૂલ પણ બાળકના મન પર ખરાબ અસર કરે છે. જૂઠું બોલવું, બહાનું કાઢવું કે ગુસ્સામાં બૂમો પાડવી બાળકો પર નકારાત્મક અસર કરે છે. તેથી માતા-પિતાએ તેમની કેટલીક આદતો પર નિયંત્રણ રાખવું જોઈએ. નીચેના ગ્રાફિક પરથી આને સમજો-
નાનપણથી જ બાળકોને સારી ટેવો શીખવો
બાળપણમાં શીખેલી આદતો જીવનભર ઉપયોગી રહે છે. તેથી, બાળકોને નાની ઉંમરથી જ સારી ટેવો શીખવવી જોઈએ. આ તેમને સફળ અને સારા લોકો બનાવે છે. આમાં નિયમિત દિનચર્યાથી લઈને વ્યવહારિક બાબતોનો સમાવેશ થવો જોઈએ. જેમ કે-
- સમયસર સૂઈ જાઓ અને સવારે વહેલા ઉઠવું.
- નિયમિત કસરત કરવી.
- તમારું પોતાનું કામ કરવું.
- તમારી ભૂલ સ્વીકારવી.
- બીજાને માન આપવું.
- નમ્રતાથી બોલવું.
- સંયમિત રીતે પૈસા ખર્ચવા.
- વધારો પડતો દેખાડો ન કરો.
- હંમેશા સરળ અને સહજ રહો.
અંતે આપણે કહીશું કે પેરન્ટિંગ એ શીખવાની અને શીખવવાની એક સફર છે, જે જીવનભર ચાલુ રહે છે.
