53 મિનિટ પેહલાલેખક: ગૌરવ તિવારી
- કૉપી લિંક
નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અહેવાલ મુજબ, વિશ્વભરમાં 21% લોકો કબજિયાતથી પીડાઈ છે. ગટ હેલ્થ સર્વે 2018 મુજબ, ભારતમાં 22% પુખ્ત વયના લોકો કબજિયાતથી પીડાય છે. આમાંથી, 59% લોકો ગંભીર કબજિયાતની સમસ્યાથી પીડાઈ છે.
આનું મુખ્ય કારણ આપણી ખરાબ જીવનશૈલી છે. આના મૂળમાં આપણો ખોરાક છે. ખોરાકનો દરેક ટુક્ડો નક્કી કરે છે કે કબજિયાત થશે કે નહીં. જો ખોરાકમાં પૂરતા પ્રમાણમાં ફાઇબર ન હોય તો તે કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે. પૂરતું પાણી ન પીવાથી પણ આ સમસ્યા થઈ શકે છે. આનાથી પેટ ફૂલી શકે છે અને ગેસ થઈ શકે છે અને દુખાવો પણ થઈ શકે છે.
કબજિયાતને કારણે પેટ સાફ થતું નથી અને તેથી શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર પડે છે. આનાથી રોજિંદા કામકાજ પર અસર પડી શકે છે. ઓફિસના કામમાં ઉત્પાદકતા પણ ઘટી શકે છે.
તેથી આજે ‘ તબિયતપાણી‘ માં આપણે કબજિયાત વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણશો કે-
- કબજિયાતના લક્ષણો શું છે?
- કયા ખોરાક કબજિયાતનું કારણ બને છે?
- કબજિયાતથી રાહત મેળવવા માટે શું ખાવું?
કબજિયાત શું છે? કબજિયાતનો સીધો અર્થ એ છે કે પેટ સાફ નથી થઈ રહ્યું. આપણે જે ખોરાક ખાધો છે તેનો કચરો પેટમાં ફસાઈ જાય છે. તેને આ રીતે સમજો, જ્યારે આપણે કંઈક ખાઈએ છીએ, ત્યારે તે આપણા પેટ, નાના આંતરડામાંથી પસાર થાય છે અને પછી મોટા આંતરડામાં જાય છે. નાનું આંતરડું ખોરાકમાંથી પોષક તત્વો શોષી લે છે અને તેને મોટા આંતરડામાં પહોંચાડે છે. મોટું આંતરડું તેમાંથી પાણી શોષી લે છે અને તે મળમાં ફેરવાય છે.
જો ખોરાકમાં ફાઇબરનું પ્રમાણ ઓછું હોય તો ખોરાક પાચનતંત્રમાંથી ખૂબ જ ધીમે ધીમે પસાર થાય છે. આ સમયગાળા દરમિયાન મોટું આંતરડું આનાથી વધુ પાણી શોષી લે છે. આનાથી મળ સુકાઈ જાય છે અને કડક થઈ જાય છે, અને તે ફસાઈ જાય છે. જો તમે ઓછું પાણી પીશો તો તેનાથી વધુ સમસ્યાઓ થઈ શકે છે.
કબજિયાતના લક્ષણો શું છે? તેનું સામાન્ય લક્ષણ એ છે કે પેટ દરરોજ સાફ થતું નથી. જ્યારે આંતરડાની ગતિ થાય છે ત્યારે મળ ખૂબ જ કડક હોય છે. તેના અન્ય લક્ષણો ગ્રાફિકમાં જુઓ-
15 વસ્તુઓ જે ખાવાથી કબજિયાત થાય છે કબજિયાતનું મૂળ કારણ આપણો ખોરાક છે. કેટલાક ખોરાક કબજિયાતનું કારણ બને છે, જ્યારે કેટલીક વસ્તુઓ ખાવાથી કબજિયાત દૂર થાય છે અને પેટ સારી રીતે સાફ થાય છે. ડૉકટરના મતે… આ 15 વસ્તુઓ ખાવાથી કે પીવાથી કબજિયાત થઈ શકે છે. ગ્રાફિક જુઓ-
ગ્રાફિકમાં આપેલા કેટલાક ખોરાકને કારણે કબજિયાત થવાના કારણોને વિગતવાર સમજો-
- વધુ પડતું દારૂ પીવાથી શરીરમાં રહેલું પાણી પેશાબ દ્વારા બહાર નીકળી જાય છે. આનાથી ડિહાઇડ્રેશન અને કબજિયાત થઈ શકે છે.
- ચોકલેટ ખાવાથી પાચન પ્રક્રિયા ઘણી ધીમી પડી જાય છે. આનાથી મોટા આંતરડા વધુ પાણી શોષી લે છે, જેના પરિણામે કબજિયાત થાય છે. જો કોઈને ઇરિટેબલ બોવેલ સિન્ડ્રોમ હોય તો તેણે ચોકલેટ બિલકુલ ન ખાવી જોઈએ.
- ચીઝ, પનીર જેવા ડેરી ઉત્પાદનો કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે. તેમાં રહેલું લેક્ટોઝ પેટમાં ગેસ કરી શકે છે. તેથી, જો તમને કબજિયાતની સમસ્યા હોય તો તમારે દૂધ અને પનીરથી દૂર રહેવું જોઈએ.
- વધુ પડતું તળેલું કે ખૂબ પ્રોસેસ્ડ ખોરાક ખાવાથી કબજિયાતનું જોખમ વધી શકે છે. આનું કારણ એ છે કે તેમાં વધુ ચરબી અને ઓછા ફાઇબર હોય છે. તેથી પાચનતંત્ર ધીમું પડી શકે છે અને કબજિયાત થઈ શકે છે.
- આયર્ન અને કેલ્શિયમ પૂરક કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે. તેથી, જો તમે આ સપ્લિમેન્ટ્સ લઈ રહ્યા છો, તો તમારા આહારમાં ચોક્કસપણે વધારાના ફાઇબરનો સમાવેશ કરો.
કબજિયાત સંબંધિત કેટલાક સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો
પ્રશ્ન: શું કબજિયાતથી ડરવું જોઈએ? જવાબ: ના, કબજિયાત ખૂબ જ સામાન્ય છે. દુનિયાના લગભગ બધા લોકો પોતાના જીવનમાં ક્યારેક ને ક્યારેક કબજિયાતની ફરિયાદ કરતા હોય છે. કબજિયાત ખરાબ જીવનશૈલી અથવા પૂરતા પ્રમાણમાં ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ન ખાવાને કારણે થઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિને વારંવાર કબજિયાતની સમસ્યા રહેતી હોય તો તેનો અર્થ એ છે કે પાચનતંત્ર યોગ્ય રીતે કામ કરી રહ્યું નથી અથવા ખોરાકની પસંદગી ખૂબ જ ખરાબ છે.
જો કોઈ વ્યક્તિ લાંબા સમયથી કબજિયાતથી પીડાઈ રહી હોય તો તે કોઈ ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાને કારણે હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, કબજિયાતને અવગણવાને બદલે, ડૉક્ટરની સલાહ લો.
પ્રશ્ન: શું વધુ પડતા ફાઇબર ખાવાથી પણ કબજિયાત થઈ શકે છે? જવાબ: જો ખોરાકમાં અદ્રાવ્ય ફાઇબરનું પ્રમાણ ખૂબ વધારે હોય તો તેના કારણે આંતરડાની ગતિ ખૂબ ધીમી થઈ શકે છે. આનાથી પેટની સમસ્યાઓ અને કબજિયાત થઈ શકે છે.
સામાન્ય રીતે, ક્રોનિક કબજિયાતના કિસ્સામાં, ઉચ્ચ ફાઇબરવાળા ખોરાકને કારણે કબજિયાતની સમસ્યા વધે છે. આવા કિસ્સાઓમાં, તમારા આહારમાં ફાઇબરવાળા ખોરાકનો સમાવેશ કરતા પહેલા ડૉક્ટરની સલાહ લો.
પ્રશ્ન: કબજિયાતની સ્થિતિમાં કયા ખોરાક ટાળવા જોઈએ? જવાબ: જો કોઈને કબજિયાતની સમસ્યા હોય તો તેણે એવા ખોરાકથી દૂર રહેવું જોઈએ જેમાં વધુ ચરબી અને ઓછા ફાઇબર હોય.
- પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સ – ચિપ્સ, બિસ્કિટ, નમકીન.
- અલ્ટ્રા પ્રોસેસ્ડ ફૂડ્સ – બર્ગર, પીત્ઝા.
- ડેરી ઉત્પાદનો – દૂધ, ચીઝ.
- લાલ માંસ.
તેમાં ચરબીનું પ્રમાણ વધુ અને ફાઇબરનું પ્રમાણ ઓછું હોય છે. તેથી, તે પચવામાં મુશ્કેલ છે અને કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે.
પ્રશ્ન: શું બદામવાળું દૂધ પીવાથી પણ કબજિયાત થઈ શકે છે? જવાબ: બદામવાળું દૂધ સામાન્ય રીતે સલામત છે. બદામમાં ઘણી બધી ચરબી અને કેટલાક ફાઇબર પણ હોય છે. સામાન્ય રીતે બદામ કબજિયાતનું મુખ્ય કારણ નથી. જોકે, જો તમે બજારમાંથી બદામનું દૂધ ખરીદો છો, તો તેમાં રહેલા કેલ્શિયમ કાર્બોનેટ જેવા રસાયણો અને ફોર્ટિફાયર્સને કારણે તે કબજિયાતનું કારણ બની શકે છે.
પ્રશ્ન: શું ચિકન ખાવાથી કબજિયાત થઈ શકે છે? જવાબ: ચિકન હંમેશા કબજિયાતનું કારણ નથી બનતું કારણ કે તેમાં લીન પ્રોટીન અને કેટલાક ફાઇબર હોય છે. જોકે, આનો અર્થ એ નથી કે ચિકન ખાવાથી કબજિયાતમાં રાહત મળી શકે છે. જો તમે ચિકન ખાતા હોવ તો કબજિયાતથી બચવા માટે તમારે તમારા આહારમાં શાકભાજી, આખા અનાજ અને ફળોનો પણ સમાવેશ કરવો જોઈએ. ઉપરાંત, વ્યક્તિએ દિવસમાં 7-8 ગ્લાસ પાણી પીવું જોઈએ.
પ્રશ્ન: કબજિયાત દૂર કરવામાં કયા ખોરાક મદદ કરી શકે છે? જવાબ: આ બધી વસ્તુઓ ખાવાથી કબજિયાતમાં રાહત મળી શકે છે-
ફળો: પપૈયા, સફરજન, કીવી, દ્રાક્ષ અને જામફળ.
શાકભાજી: ગાજર, પાલક, લીંબુ, કોબી, બ્રોકોલી, બીટ અને ભીંડા.
બીજ: ચિયા બીજ, કોળાના બીજ, અંકુરિત બીજ.
અનાજ: ઓટ્સ, બ્રાન લોટ.
ડેરી ઉત્પાદનો: છાશ, દહીં અને ઘી.
પ્રશ્ન: કબજિયાતની સ્થિતિમાં ડૉક્ટરની સલાહ ક્યારે લેવી જરૂરી છે? જવાબ: જો તમને આ પરિસ્થિતિઓમાં કબજિયાત હોય, તો ચોક્કસપણે ડૉક્ટરની સલાહ લો-
- જો દવા લીધા પછી પણ કબજિયાત દૂર ન થાય.
- જીવનશૈલીમાં સુધારો કર્યા પછી અને ફાઇબરયુક્ત ખોરાક ખાધા પછી પણ કબજિયાત ચાલુ રહે છે.
- જો તમને વારંવાર કબજિયાતની સમસ્યા રહેતી હોય.
- જો કબજિયાતની સાથે પેટમાં દુખાવો પણ હોય.
- જો કબજિયાતની સાથે મળમાં લોહી હોય.
- જો કબજિયાત સાથે ઉલટી જેવા અન્ય લક્ષણો દેખાય.
