વિશ્વમાં 34 કરોડ લોકો આર્થરાઇટિસથી પીડિત: WHOએ આપી ચેતવણી – હજુ પણ વધશે; આ 8 રીતે તમે તમારી જાતને બચાવી શકો

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) અનુસાર, આજે વિશ્વભરમાં 34 કરોડથી વધુ લોકો સંધિવાથી એટલે કે આર્થરાઇટિસ પીડિત છે. કેટલાક લોકોની સમસ્યા મધ્યમ હોય છે અને કેટલાકની ખૂબ ગંભીર હોય છે.

21મી સદીની શરૂઆતથી જ વિશ્વભરમાં વૃદ્ધ લોકોની સંખ્યા વધી રહી છે. તેનું મુખ્ય કારણ વસ્તી વિષયક પરિવર્તન છે. જન્મદરમાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે અને હયાત લોકો વૃદ્ધ થઈ રહ્યા છે

આ ઉપરાંત લાઇફસ્ટાઇલ અને ખાણી-પીણીની આદતોમાં ફેરફારના કારણે પણ લોકોમાં સ્થૂળતા ઝડપથી વધી રહી છે. મેદસ્વી લોકોની વધતી સંખ્યાને જોઈને વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાએ તેને આગામી મહામારી જાહેર કરી છે. આનો અર્થ એ છે કે, એક રોગ જે સમગ્ર વિશ્વમાં ખૂબ જ ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો છે. આ બંને સ્થિતિઓ આર્થરાઇટિસ માટે જવાબદાર છે. આથી નિષ્ણાતો માને છે કે આગામી દિવસોમાં આર્થરાઇટિસના કેસોમાં વધારો થવાનો છે.

જો આર્થરાઇટિસને સરળ ભાષામાં સમજવું હોય તો તેને સાંધાનો દુખાવો કહી શકાય. આ સોજો એક સાંધા અથવા અનેક સાંધાને અસર કરી શકે છે. આર્થરાઈટિસમાં સાંધામાં સોજાની સાથે દુખાવો પણ થાય છે. આ દુખાવો એટલો વધી જાય છે કે ચાલવું મુશ્કેલ બની જાય છે.

આજે ‘ તબિયતપાણી‘ માં આપણે આર્થરાઇટિસ વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે-

આર્થરાઇટિસના 100 થી વધુ પ્રકાર છે

સેન્ટર ફોર ડિસીસ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન અનુસાર, આર્થરાઇટિસના 100 થી વધુ પ્રકારો છે. તેનાથી કેવા પ્રકારની સમસ્યાઓ થશે અને તેને કેવા પ્રકારની સારવારની જરૂર પડશે તે સંધિવાના પ્રકાર પર આધારિત છે.

સમગ્ર વિશ્વમાં આર્થરાઇટિસનું સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપ છે તે-

રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસ સામાન્ય રીતે 30 થી 50 વર્ષની વયના લોકોમાં જોવા મળે છે. કેટલીકવાર આ કિશોરો અથવા બાળકોને પણ થઈ શકે છે.

જ્યારે ઑસ્ટિયોઆર્થરાઇટિસ સામાન્ય રીતે 50 થી 60 વર્ષની ઉંમર પછી દેખાય છે. જો કે, તે 40 થી 50 વર્ષની વયની સ્ત્રીઓને પણ થઈ શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિનું વજન વધારે હોય તો નાની ઉંમરમાં આ જોવા મળે છે.

આર્થરાઇટિસનાં લક્ષણો શું છે?
સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન અનુસાર, સાંધામાં દુખાવો, જડતા, સોજો જેવા લક્ષણો આર્થરાઈટિસમાં સામાન્ય છે. સવારે ઉઠ્યા પછી આ લક્ષણો વધુ અનુભવાય છે. જો તમે લાંબા સમય સુધી એક જગ્યાએ બેસીને ઉઠો તો પણ તમને ઘણી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. નીચેના ગ્રાફિકમાં તેના લક્ષણો જુઓ:

આર્થરાઇટિસનું કારણ શું છે?
આપણે વારંવાર સાંભળ્યું છે કે, વૃદ્ધાવસ્થાના કારણે સાંધાનો દુખાવો થાય છે. એટલે કે વૃદ્ધાવસ્થા આર્થરાઇટિસનું કારણ છે. પરંતુ તે સાચું નથી. ઘણા લોકો વૃદ્ધ થયા પછી પણ આરામથી ફરતા રહે છે. દરેક વૃદ્ધ વ્યક્તિ આર્થરાઈટિસનો શિકાર નથી હોતી.

આર્થરાઇટિસ ઘણા કારણોસર થઈ શકે છે, પરંતુ તેના બે મુખ્ય કારણો છે. શરીરના સ્વાસ્થ્ય અને મનના સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવું એટલે હેલ્ધી લાઇફસ્ટાઇલનું પાલન ન કરવું.

હેલ્ધી લાઇફસ્ટાઇલના મુખ્ય બે જ પરિબળો છે – આપણે કેટલો કુદરતી અને રસાયણ મુક્ત ખોરાક ખાઈએ છીએ અને આપણે આપણા શરીરને કેટલું હલનચલન કરીએ છીએ એટલે કે આપણા શરીરની હિલચાલ કેટલી છે.

બીજું માનસિક સ્વાસ્થ્યનું ધ્યાન રાખવું એટલે કે પ્રેમ, કુટુંબ, મિત્રો અને જીવન કોઈ ઉદેશ હોવો

20 વર્ષ પહેલાં પણ મેડિકલ સાયન્સ આર્થરાઈટિસને ઓટોઈમ્યુન ડિસઓર્ડર માનતું નહોતું, પરંતુ હવે ઘણા અભ્યાસમાં સાબિત થઈ ચૂક્યું છે કે આર્થરાઈટિસ પણ એક ઓટોઈમ્યુન કંડીશન છે.

ડૉ. ગેબર માટે તેમના પુસ્તક ‘વ્હેન ધ બોડી સેઝ નો’માં આર્થરાઇટિસ વિશે વિગતવાર લખતાં કહે છે કે, જો આપણે આપણા જીવનથી નાખુશ હોઈએ, આપણે આપણા મનને દબાવી રાખ્યું હોય, જીવનનો કોઈ ઉદ્દેશ્ય ન હોય, તો ઓટો ઇમ્યૂન કંડીશન ડેવલપ થવાની શક્યતા અનેકગણી વધી જાય છે.

આર્થરાઇટિસની સારવાર કરવાની ઘણી રીતો છે. તેની સારવારમાં ફિઝિકલ થેરાપી, પોષણયુક્ત આહાર, વજન ઘટાડવાની અને દુખાવાની દવાઓ આપવામાં આવે છે. ક્યારેક જોઈન્ટ ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પણ જરૂરી છે. પરંતુ જો આપણે ઈચ્છીએ તો આ સ્થિતિ ઊભી થશે નહીં. આ માટે લાઈફસ્ટાઈલમાં કેટલાક ફેરફારો કરવા પડશે. ચાલો ગ્રાફિકમાં જોઈએ.

હવે ચાલો ગ્રાફિકમાં આપેલા મુદ્દાઓને વિગતવાર સમજીએ.

હળદરથી વજન કંટ્રોલમાં રહેશે
આપણા શરીરનો ભાર ઘૂંટણ પર પડે છે. જો તમારું વજન વધારે છે, તો તમારા ઘૂંટણ પર તણાવ વધશે. આ તણાવ વજન ઓછું કરીને અથવા તંદુરસ્ત વજન જાળવીને ઘટાડી શકાય છે. આ માટે તમારા ડાયટમાં ફળો અને શાકભાજીનો વધારો કરો. જેમાં રહેલા ફાઈબર પાચનક્રિયાને સ્વસ્થ રાખે છે. આ સિવાય ખોરાકનો મોટો હિસ્સો પ્રોટીન આહારથી પૂરો કરો. જેનાથી તમારું પેટ લાંબા સમય સુધી ભરેલું રહેશે અને તમને વારંવાર ભૂખ નહીં લાગે.

શારીરિક રીતે એક્ટિવ રહો
નિયમિત કસરતથી વજન કંટ્રોલમાં રહેશે. તેનાથી સાંધા લચીલા બનશે અને સ્નાયુઓ પણ મજબૂત બનશે. જો મજબૂત સ્નાયુઓ સાંધાને ટેકો આપે છે, તો તેમના પર ન્યૂનતમ તણાવ રહેશે. આનાથી એકંદર શરીરના સ્વાસ્થ્યમાં પણ સુધારો થશે.

સાંધાઓને ઈજાથી બચાવો
એવું કોઈ કામ ન કરો કે જેનાથી સાંધા પર વધુ પડતો તણાવ આવે અથવા ઈજા થવાનું જોખમ હોય. વજન લઈને સીડીઓ ન ચઢો. જમીન પર બેસવાનું ટાળો, ઊઠવાથી સાંધા પર ઘણો તણાવ આવે છે. જો સ્ટ્રેન્થ ટ્રેઈનિંગ માટે વજન ઉપાડતા હો, તો લિફ્ટિંગ શૂઝ પહેરો અને શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ માટે રક્ષણાત્મક ગિયરનો ઉપયોગ કરો.

સંતુલિત ડાયટ ખૂબ જ જરૂરી
સ્વસ્થ શરીર માટે સંતુલિત આહાર જરૂરી છે. સ્પિનચ, ટામેટાં, બદામ અને બીજ જેવા એન્ટી ઇન્ફ્લેમેટરી ખોરાકનો સમાવેશ કરો. તમામ રંગોના શાકભાજી ખાવાનો પ્રયત્ન કરો. આ સિવાય તમે માછલી જેવા ઓમેગા-3 ફેટી એસિડથી ભરપૂર ખોરાક ખાઈ શકો છો. આનાથી સાંધામાં બળતરા અને સંધિવાની શક્યતા ઓછી થશે.

સ્ટ્રેસ મેનેજ કરો
ક્રોનિક તણાવ શરીરના અવયવોમાં બળતરા પેદા કરી શકે છે. જેને ઘટાડવા માટે આપણે ઊંડા શ્વાસ, યોગ, ધ્યાન કરી શકીએ છીએ. આપણે આપણી જાતને એવી પ્રવૃત્તિઓમાં સામેલ કરી શકીએ છીએ જેનો આપણને આનંદ આવે છે. જે તણાવ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

ધૂમ્રપાન છોડો
ધૂમ્રપાન કરવાથી રુમેટોઇડ આર્થરાઇટિસનું જોખમ વધી શકે છે. જો તમને પહેલાંથી જ કોઈ પ્રકારનો આર્થરાઇટિસ છે, તો તે આ સ્થિતિ વધુ ખરાબ કરી શકે છે. ધૂમ્રપાન છોડવા માટે તમારી જાતને દબાણ કરશો નહીં, નહીં તો તમારી માનસિક સ્વાસ્થ્યની સ્થિતિ વિક્ષેપિત થઈ શકે છે. આ માટે ડૉક્ટરની સલાહ લેવી વધુ સારું છે.

હાઇડ્રેટેડ રહો
આપણા આર્થરાઇટિસના સારા સ્વાસ્થ્ય માટે હાઇડ્રેશન ખૂબ જ જરૂરી છે. આને કારણે, કોમલાસ્થિના ગાદી ગુણધર્મો જળવાઈ રહે છે, તેની મદદથી આખા શરીરના કોઈપણ સાંધાને વાળવું સરળ બને છે. આ સાંધાને નુકસાનથી બચાવે છે. આખા દિવસમાં ઓછામાં ઓછું 8 થી 10 ગ્લાસ પાણી પીવો. ગળી અને કેફીનયુક્ત વસ્તુઓ ખાવા-પીવાનું ટાળો.