ઇન્જેક્શનના એક ડોઝથી લોહીની ઉણપ દૂર થશે: કેન્સર અને કીડનીની બિમારીમાં ઉપયોગી, હવે ગર્ભવતી મહિલાઓ એનિમિયાથી મુક્ત થશે

સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા ઈન્જેક્શનના એક જ શોટથી મટાડી શકાય છે. છેલ્લા 2 વર્ષમાં દિલ્હી એમ્સમાં આ અંગે સંશોધન કરવામાં આવ્યું હતું જે સફળ રહ્યું છે. ગંભીર એનિમિયાથી પીડિત મહિલાઓને ડૉક્ટરોએ ફેરિક કાર્બોક્સી માલ્ટોઝ (FCM)નો એક જ શૉટ આપ્યો. સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા આયર્નની એક જ ગોળીથી મટાડવામાં આવે છે.

અત્યાર સુધી, ફેરિક કાર્બોક્સી માલ્ટોઝ (FCM) ના ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ કેન્સર અને ક્રોનિક કિડની રોગથી પીડિત લોકોમાં આર્યનની ઉણપને દૂર કરવા માટે કરવામાં આવે છે. AIIMSના ડૉક્ટરોનું કહેવું છે કે એનિમિયા ગંભીર હોય કે સામાન્ય, FCM ઈન્જેક્શન સગર્ભા સ્ત્રીઓ માટે વધુ અસરકારક અને સલામત છે. ફેબ્રુઆરી 2024માં એનિમિયા ફ્રી ઈન્ડિયા પ્રોગ્રામમાં FCM ઈન્જેક્શનનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેનો હેતુ સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં આયર્નની ઉણપને દૂર કરવાનો છે.

લોહી ચઢાવવાની જરૂર નથી
જો હિમોગ્લોબિન કાઉન્ટ 7g/dl કરતાં ઓછું હોય અને ગર્ભાવસ્થા 34 અઠવાડિયાની હોય, તો રક્ત ચઢાવવું જરૂરી છે. જો હિમોગ્લોબિનનું સ્તર 5g/dl કરતાં ઓછું હોય, તો તે સગર્ભા સ્ત્રીના મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે. એનિમિયા ગંભીર બનતા પહેલા જ દર્દીને લોહી ચડાવવું પડે છે. તેમજ પ્રસવ પીડા થાય તે પહેલા એનિમિયા દૂર કરવી પડે છે. AIIMSના કોમ્યુનિટી મેડિસિન વિભાગના એડિશનલ પ્રોફેસર ડૉ.કપિલ યાદવ કહે છે કે બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝનને બદલે FCMનું ઈન્જેક્શન પૂરતું છે.

5,000 રૂપિયાનું ઈન્જેક્શન માત્ર 300 રૂપિયામાં
FCM ઈન્જેક્શન નવું નથી. વિશ્વના અન્ય દેશોમાં, આ ઇન્જેક્શનનો ઉપયોગ એનિમિયાના દર્દીઓની સારવાર માટે કરવામાં આવે છે. આ ઈન્જેક્શન ભારતમાં બેલ્જિયમ અને સ્વીડનથી ખરીદવામાં આવ્યું હતું. એક ઈન્જેક્શનની કિંમત 3,000-5,000 રૂપિયા હશે. તે મોંઘું હોવાને કારણે તેનો ઉપયોગ ઓછો થાય છે. ડૉ. કપિલ જણાવે છે કે ભારતમાં 2013થી આ ઈન્જેક્શન અંગે સંશોધન ચાલી રહ્યું હતું. તે સફળ રહ્યું અને એફસીએમનું સ્વદેશી પરમાણુ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે.

એક ઈન્જેક્શનની કિંમત 300 રૂપિયા છે, જે વિદેશમાં તૈયાર થતા ઈન્જેક્શન કરતાં ઘણી સસ્તી છે. આ ઇન્જેક્શન ઘણા પરીક્ષણોમાંથી પસાર થયું છે અને તેનો ઉપયોગ એનિમિયાથી પીડિત સગર્ભા સ્ત્રીઓની સારવારમાં થઈ શકે છે.

દેશી આયર્ન ઇન્જેક્શનની કોઈ આડઅસર નથી
ડૉ. કપિલ જણાવે છે કે અગાઉ ગંભીર એનિમિયાથી પીડિત લોકોની સારવાર માટે 5-6 ઈન્જેક્શન આપવામાં આવતા હતા. પરંતુ તેની આડઅસરોનું જોખમ ઊંચું રહે છે. સૌથી મોટો ખતરો એલર્જીક પ્રતિક્રિયાનો છે જેને ‘એનાફિલેક્સિસ’ કહેવાય છે. આ જીવલેણ બની શકે છે. જ્યારે એનાફિલેક્સિસ થાય છે, ત્યારે આપણા શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઘણા પ્રકારના રસાયણો છોડે છે જેને શરીર સહન કરી શકતું નથી.

શરીરમાં સોજો, ચકામા, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, ખોરાક ગળવામાં તકલીફ અથવા તો પાણી પીવામાં તકલીફ જેવા લક્ષણો છે. પરંતુ દેશી આયર્નના ઈન્જેક્શનની કોઈ આડઅસર નથી.

ભારતમાં 50% થી વધુ સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા
એનિમિયા સમગ્ર વિશ્વમાં સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં જોવા મળે છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, સમગ્ર વિશ્વમાં 40% સગર્ભા સ્ત્રીઓ એનિમિયાથી પીડાય છે. તેમની સંખ્યા ભારત, પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, શ્રીલંકા, ભૂતાન જેવા દેશોમાં પણ વધુ છે. 2019 માં, ભારતમાં 50% સગર્ભા સ્ત્રીઓ એનિમિક જોવા મળી હતી. નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે (NFHS-5) અનુસાર, 52.2% ભારતીય સગર્ભા સ્ત્રીઓ એનિમિયાથી પીડાતી હતી.

ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન એનિમિયાના 75% કેસોમાં આયર્નની ઉણપ (આયર્નની ઉણપનો એનિમિયા) સૌથી અગ્રણી કારણ છે. ગાયનેકોલોજિસ્ટ ડૉ.ગાયત્રી તિવારી કહે છે કે ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન આયર્નની ઉણપ વધુ જોવા મળે છે. તેનું કારણ એ છે કે ગર્ભવતી મહિલા અને તેના પેટમાં ઉછરી રહેલા બાળકને વધુ આયર્નની જરૂર હોય છે, જે શરીર પૂરી કરવામાં અસમર્થ હોય છે. બીજા અને ત્રીજા ત્રિમાસિકમાં, માતાને વધુ આયર્નની જરૂર હોય છે કારણ કે આ સમયગાળા દરમિયાન મોટાભાગનું આયર્ન ગર્ભાશયમાં ઉછરી રહેલા ગર્ભમાં જાય છે.

જ્યારે હિમોગ્લોબિનનું સ્તર 7 ની નીચે હોય ત્યારે ગંભીર એનિમિયા.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર, જો સગર્ભા સ્ત્રીઓમાં હિમોગ્લોબિનનું સ્તર 10 થી 10.9 g/dL હોય, તો તેને હળવી એનિમિયા ગણવામાં આવે છે. જો હિમોગ્લોબિનનું સ્તર 7.0 થી 9.9 ની વચ્ચે હોય તો તેને મધ્યમ એનિમિયા ગણવામાં આવે છે. પરંતુ જો સગર્ભા સ્ત્રીનું હિમોગ્લોબિન સ્તર 7 ની નીચે હોય, તો તે ગંભીર રીતે એનિમિયા માનવામાં આવે છે.

ડૉ.રવિ મેહરોત્રા જણાવે છે કે આપણા શરીરમાં લાલ રક્તકણો બનાવવામાં આયર્ન ખૂબ જ જરૂરી છે. આયર્નની ઉણપને કારણે સ્વસ્થ લાલ રક્તકણોની રચના થતી નથી.