રક્ષાબંધન પર ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈઓથી સાવધ રહો: આનાથી હૃદય અને લીવરનું સ્વાસ્થ્ય જોખમમાં મૂકાય છે, આ રીતે ઓળખો અસલી અને નકલી મીઠાઈ

ભાઈ-બહેનનો પવિત્ર તહેવાર રક્ષાબંધન 19 ઓગસ્ટે દેશભરમાં ઉજવવામાં આવશે. મીઠાઈ વિના આ તહેવારની કલ્પના કરી શકાતી નથી. તહેવારોની મોસમ નજીક આવતા જ બજારમાં મીઠાઈની માંગ વધી જાય છે. આવી સ્થિતિમાં ભેળસેળ કરનારાઓ પણ સક્રિય થઈ જાય છે.

નફો કમાવવા માટે, ભેળસેળ કરનારા નકલી અને રાસાયણિક રંગોવાળી મીઠાઈઓ વેચે છે, જે પેટના ચેપ સહિત અનેક ગંભીર રોગોનું કારણ બની શકે છે. આ સિવાય ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈઓ લીવર, કિડની અને હૃદય માટે પણ જોખમી છે.

તો આજે કામના સમાચારમાં વાત કરીશું કે, તહેવારો દરમિયાન ભેળસેળવાળી મીઠાઈ કેવી રીતે ઓળખી શકાય? તમે એ પણ શીખી શકશો કે-

નિષ્ણાત:

ડો. હરિ પ્રસાદ યાદવ, ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજીસ્ટ, મેદાંતા હોસ્પિટલ (ઈન્દોર)

ચતુર્ભુજ મીના, સ્ટેટ ફૂડ એનાલિસ્ટ (ઝારખંડ)

પ્રશ્ન: મીઠાઈમાં કેવા પ્રકારની ભેળસેળ કરવામાં આવે છે?
જવાબ- ફૂડ એનાલિસ્ટ ચતુર્ભુજ મીના કહે છે કે મોટાભાગની મીઠાઈઓ બનાવવા માટે દૂધ, માવા અને ઘી જરૂરી છે. તહેવારોની સિઝનમાં મીઠાઈની માંગ અનેકગણી વધી જાય છે. આ માટે ભેળસેળ કરનારાઓ દૂધમાં ડિટર્જન્ટ, યુરિયા, રિફાઈન્ડ ઓઈલ જેવી ખતરનાક વસ્તુઓ ઉમેરી દે છે. તેમાંથી માવો તૈયાર કરવામાં આવે છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ખતરનાક છે.

નકલી ઘી બનાવતી વખતે પામ ઓઈલ, એનિમલ ફેટ અને હાઈડ્રોજેનેટેડ ઓઈલ સહિતના અનેક રસાયણો ઉમેરવામાં આવે છે.

આ સિવાય મીઠાઈને ચમકદાર અને આકર્ષક બનાવવા માટે ચાંદીના વરખનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. પરંતુ ભેળસેળવાળી મીઠાઈઓમાં એલ્યુમિનિયમ કેમિકલથી બનેલી ખાંડનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જે સ્વાસ્થ્યને અનેક રીતે નુકસાન પહોંચાડે છે.

પ્રશ્ન- ભેળસેળવાળી મીઠાઈઓ ખાવાથી સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કેવા પ્રકારની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે?
જવાબ- ડૉ. હરિ પ્રસાદ યાદવ જણાવે છે કે ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈ ખાવાથી આપણા આંતરડામાં રહેલા સારા બેક્ટેરિયા નાશ પામવા લાગે છે, જેના કારણે રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડવા લાગે છે. સામાન્ય રીતે ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈઓ ખાવાથી થતી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓના લક્ષણો 12 થી 24 કલાક પછી દેખાય છે. આવી સ્થિતિમાં પીડિતને તાત્કાલિક નજીકની હોસ્પિટલમાં સારવાર માટે લઈ જવો જોઈએ.

ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈ ખાવાથી સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કેવા પ્રકારની સમસ્યાઓ થઈ શકે છે તે નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી સમજો.

પ્રશ્ન- શું ભેળસેળવાળી મીઠાઈઓ હૃદય, કિડની કે લિવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે?
જવાબ- ડૉ. હરિ પ્રસાદ યાદવ કહે છે કે સામાન્ય રીતે ભેળસેળવાળી મીઠાઈઓ ખાવાથી આવી સમસ્યાઓ થતી નથી. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિ લાંબા સમય સુધી તેનું સેવન કરે છે, તો હૃદય રોગનું જોખમ અનેકગણું વધી જાય છે.

આ સિવાય લિવર અને કિડનીને નુકસાન થઈ શકે છે કારણ કે ભેળસેળયુક્ત મીઠાઈઓમાં યુરિયા અને પામ ઓઈલનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જે શરીર માટે હાનિકારક છે.

પ્રશ્ન- શુદ્ધ મીઠાઈ કેવી રીતે ઓળખી શકાય?
જવાબ: જ્યારે તમે માવામાંથી બનેલી અસલી મીઠાઈને સૂંઘો છો ત્યારે તમને દૂધની સુગંધ આવે છે. અસલી મીઠાઈને હથેળી પર ઘસવાથી કેમિકલની ગંધ આવતી નથી.

આ સિવાય જો પીળા આયોડિનનું ટિંકચર નાખ્યા પછી માવાનો રંગ પીળાને બદલે કાળો થઈ જાય તો સમજવું કે માવો નકલી છે.

ભેળસેળવાળી મીઠાઈ કેવી રીતે ઓળખી શકાય તે નીચેના ગ્રાફિક પરથી સમજો.

પ્રશ્ન- મીઠાઈ ખરીદતી વખતે કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ?
જવાબ- તહેવારોના પ્રસંગે રંગબેરંગી મીઠાઈઓ ખરીદવાનું ટાળવું જોઈએ કારણ કે મોટાભાગની મીઠાઈઓ કૃત્રિમ રંગો ઉમેરીને રંગીન બનાવાઈ હોય છે.

આ ઉપરાંત, પેકેજ્ડ મીઠાઈઓ પર ફૂડ સેફ્ટી એન્ડ સ્ટાન્ડર્ડ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (FSSAI) નું પ્રમાણપત્ર તપાસવું જરૂરી છે. FSSAI પ્રમાણપત્ર ખાતરી કરે છે કે ઉત્પાદન ખાદ્ય સુરક્ષા અને ગુણવત્તાના ધોરણોને પૂર્ણ કરે છે.

નીચેના ગ્રાફિક પરથી સમજો.

પ્રશ્ન: ભેળસેળની શંકા હોય તો ફરિયાદ ક્યાં કરી શકાય?
જવાબ- ફૂડ એનાલિસ્ટ ચતુર્ભુજ મીના કહે છે કે જો કોઈ દુકાનદાર નકલી મીઠાઈ વેચે છે, તો તમે તેની ફરિયાદ FSSAIને કરી શકો છો. આ માટે ટોલ ફ્રી નંબર 1800112100 પર ફરિયાદ કરો.

ઓનલાઈન ફરિયાદ કરવા માટે, તમે FSSAI ના ફરિયાદ પોર્ટલ અથવા ‘ફૂડ સેફ્ટી કનેક્ટ’ એપની મુલાકાત લઈને તમારી ફરિયાદ કરી શકો છો. ગ્રાહકના પૈસા ખાદ્યપદાર્થોના નમૂનાના પરીક્ષણ પાછળ ખર્ચવામાં આવે છે. જો તપાસ દરમિયાન દાવો સાચો જણાય તો ગ્રાહકના પૈસા પરત કરવામાં આવે છે.

ઘણા રાજ્યોમાં ખાદ્ય પદાર્થોમાં ભેળસેળ કરવા બદલ 10 લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ અને આજીવન કેદની જોગવાઈ છે.