1 કલાક પેહલા
- કૉપી લિંક
તમે ઘણીવાર જોયું કે સાંભળ્યું હશે કે ઘણા લોકોને વારંવાર લઘુશંકા જવાની સમસ્યા રહે છે. સામાન્ય રીતે આ વધુ પડતા પ્રવાહી પીવાથી થાય છે. પરંતુ ક્યારેક તે કેટલીક ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓના સંકેત પણ હોઈ શકે છે.
ઇન્ટરનેશનલ જર્નલ ઓફ કોમ્યુનિટી મેડિસિન એન્ડ પબ્લિક હેલ્થ (IJCMPH)માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ (UI), એટલે કે, યૂરિનને નિયંત્રિત કરવામાં અસમર્થતા, ભારતમાં એક સામાન્ય સમસ્યા છે. તે પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંનેને અસર કરે છે. જોકે, સ્ત્રીઓની સરખામણીમાં પુરુષોમાં આ સમસ્યા લગભગ અડધી છે.
સ્ત્રીઓમાં ડિલિવરી પછી, મેનોપોઝ દરમિયાન અને વધતી ઉંમર સાથે તેનું વધુ જોખમ રહેલું છે. દેશમાં 10-45% મહિલાઓ આ સમસ્યાથી પીડાય છે. લગભગ 5-15% યુવાનો આ સમસ્યાનો સામનો કરે છે. વધતી ઉંમર સાથે પુરુષોમાં પણ આ સમસ્યા વધે છે.
નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, વિશ્વભરમાં 20 વર્ષથી વધુ ઉંમરના આશરે 42.3 કરોડ લોકો કોઈને કોઈ સ્વરુપે યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સથી પીડાય છે. આ એક ગંભીર સમસ્યા છે, પરંતુ લોકો શરમને કારણે તેના વિશે વાત કરતા નથી. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં આ સમસ્યા વધુ ગંભીર છે, કારણ કે ત્યાં તબીબી સુવિધાઓ ઓછી ઉપલબ્ધ છે.
તેથી, આજે ‘તબિયતપાણી‘ કોલમમાં આપણે યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ વિશે વાત કરીશું. સાથે એ પણ જાણીશું કે-
- યૂરિનને નિયંત્રિત ન કરી શકવા પાછળનું કારણ શું છે?
- આ સમસ્યાથી કેવી રીતે બચી શકાય?
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ શું છે?
મૂત્રાશય (બ્લેડર) દ્વારા યૂરિનને નિયંત્રિત ન કરી શકવાની સમસ્યાને યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ કહેવામાં આવે છે. આ કોઈ રોગ નથી પણ એક લક્ષણ છે, જે કોઈ અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાને કારણે થઈ શકે છે.
સામાન્ય રીતે લોકો તેના વિશે વાત કરવામાં અચકાય છે. આ સમસ્યા કોઈને પણ થઈ શકે છે. જોકે, વૃદ્ધો અને સગર્ભાઓને વધુ જોખમ રહેલું છે. યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ ચાર પ્રકારની હોય છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજીએ-
લઘુશંકા પર નિયંત્રણ ન રહેવાનાં કારણો
તેના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે, જેમાં જીવનશૈલીથી લઈને ઘણી ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનો સમાવેશ થાય છે. ટૂંકા ગાળામાં વધુ પડતું પાણી કે અન્ય પીણાં પીવાથી વારંવાર યૂરિન આવી શકે છે. તેના માટે અન્ય ઘણા કારણો છે, જેમાં કેફીન અને આલ્કોહોલનું સેવન, કેટલીક દવાઓની આડઅસર, ગર્ભાવસ્થા, વધતી ઉંમર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
આ ઉપરાંત, યૂરિનરી ટ્રેક્ટ ઇન્ફેક્શન (UTI), ઓવર-એક્ટિવ બ્લેડર (OAB), કિડની રોગ અને ડાયાબિટીસ જેવી પરિસ્થિતિઓમાં પણ વારંવાર યૂરિન પાસ કરવું પડે છે. યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સના કેટલાક અન્ય કારણો હોઈ શકે છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજીએ-
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સના લક્ષણ
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સનું મુખ્ય લક્ષણ અજાણતાં યૂરિનનું લિકેજ છે. તે અચાનક અથવા ધીમે ધીમે લિકેજ તરીકે થઈ શકે છે. એવું લાગી શકે છે કે, મૂત્રાશય (બ્લેડર) હજુ સંપૂર્ણપણે ખાલી થયું નથી. રાત્રે વારંવાર લઘુશંકાની જરૂર લાગી શકે છે. યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સના કેટલાક અન્ય લક્ષણો પણ છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક દ્વારા આ સમજીએ-
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સની સારવાર
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સની સારવાર ઘણી રીતે કરી શકાય છે. તેમાં જીવનશૈલીમાં ફેરફાર, કસરત, દવાઓ અને શસ્ત્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે. ડોકટરો યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સના કારણને આધારે સારવાર કરે છે.
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સથી બચવાના ઉપાયો
વારંવાર યૂરિનની સમસ્યાથી બચવા માટે જીવનશૈલીમાં કેટલાક ફેરફારો જરૂરી છે. જેમ કે-
- વજન કાબુમાં રાખો. તેનાથી બ્લેડર પરનું દબાણ ઓછું થાય છે.
- નિયમિત કસરત કરો. આ પેલ્વિક ફ્લોરના સ્નાયુઓને મજબૂત બનાવે છે.
- ધૂમ્રપાન અને દારૂ પીવાનું ટાળો. આ બ્લેડરના કાર્યમાં દખલ કરે છે.
- કાર્બોનેટેડ પીણાં અને કૃત્રિમ સ્વીટનર્સ ટાળો.
- પુષ્કળ પાણી પીઓ, પરંતુ સૂતા પહેલા પ્રવાહીનું સેવન મર્યાદિત કરો.
- કબજિયાતથી બચો, કારણ કે તે બ્લેડર પર દબાણ લાવી શકે છે. આ માટે ફાઇબરયુક્ત આહાર લો.
- ચોક્કસ સમયે યૂરિન પાસ કરવાની ટેવ પાડો. ધીમે ધીમે સમય વધારો, જેથી બ્લેડર વધુ યૂરિન રોકી રાખવા માટે તાલીમ પામે.
યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ સંબંધિત સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો
પ્રશ્ન- દિવસમાં કેટલી વાર યૂરિન પાસ કરવું જોઈએ?
જવાબ: યુરોલોજિસ્ટ ડૉ. કમલ ચેલાની કહે છે કે, મોટાભાગના લોકો દિવસમાં સરેરાશ 7-10 વખત યૂરિન પાસ કરે છે. જો તમારે દર 30 મિનિટથી એક કલાકે લઘુશંકા માટે ઉઠવું પડે, તો આ કોઈ રોગનું લક્ષણ હોઈ શકે છે. જોકે, જો તમે ઘણું પાણી પીતા હોવ અથવા અમુક દવાઓ લેતા હોવ તો આ સામાન્ય છે.
પ્રશ્ન- યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ વ્યક્તિને કેવી રીતે અસર કરે છે?
જવાબ: યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ માત્ર બ્લેડરને જ અસર કરતી નથી, પરંતુ તે શરીરના ઘણા ભાગો અને લાગણીઓને પણ અસર કરી શકે છે. સતત ભીના રહેવાથી ત્વચા પર ફોલ્લીઓ અથવા ચેપ લાગી શકે છે. બ્લેડર સંપૂર્ણપણે ખાલી ન થવાથી યૂરિનરી ટ્રેક્ટ ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધે છે. ગંભીર કિસ્સાઓમાં તે કિડનીને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
આ સિવાય, યૂરિન ક્યારે બહાર નીકળશે, તેનો ડર હંમેશા રહે છે. લોકો બહાર જવાનું કે સામાજિક કાર્યક્રમોમાં ભાગ લેવાનું ટાળવા લાગે છે, કારણ કે તેમને શરમ આવવાનો ડર હોય છે. તેના કારણે તે એકલા પડી શકે છે અને તેમના જીવનની ગુણવત્તા પર અસર પડી શકે છે. તેથી, જો કોઈને આ સમસ્યા હોય, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
પ્રશ્ન- શું યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સ મટાડી શકાય છે?
જવાબ: ડૉ. કમલ ચેલાની કહે છે કે, હા, યૂરિનરી ઇન્કૉન્ટિનન્સની સારવાર શક્ય છે. તેના લક્ષણો ઘણી હદ સુધી ઘટાડી શકાય છે. તેથી, ગભરામણ વગર ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો.
