19 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
માતા-પિતાના દરેક શબ્દ અને વર્તનની સીધી અસર તેમના બાળક પર પડે છે. જો તેઓ એકબીજા સાથે લડતા રહે છે, તો તેની બાળકના વર્તન પર નકારાત્મક અસર પડે છે. બીજી બાજુ, જો માતાપિતા હંમેશા પ્રેમ અને સુમેળ સાથે રહે છે તો બાળક પણ ખુશ રહે છે.
એટલા માટે માતાપિતાએ તેમના બાળક સામે વાત કરતી વખતે કે વર્તન કરતી વખતે ખૂબ કાળજી રાખવી જોઈએ. અમુક વિષયો પર બાળકની સામે ક્યારેય ચર્ચા ન કરવી જોઈએ. આનાથી તેઓ તણાવમાં આવી શકે છે. આમાં વ્યક્તિગત અસલામતીથી લઈને ભૂત અને અંધશ્રદ્ધા સુધીની ઘણી બાબતોનો સમાવેશ થાય છે.
આજે રિલેશનશિપ કોલમમાં, આપણે બાળકો સામે કયા મુદ્દાઓ પર ચર્ચા ન કરવી જોઈએ તે વિશે વાત કરીશું. ઉપરાંત, આપણે જાણીશું કે બાળકોને કઈ બાબતો શીખવવી જોઈએ.
બાળકો પર નકારાત્મક વાતચીતની અસર
બધા માતા-પિતા ઇચ્છે છે કે તેમનું બાળક સાચા માર્ગ પર ચાલે અને તેમના નામને ગૌરવ અપાવે. પરંતુ ક્યારેક માતા-પિતા જાણી જોઈને કે અજાણતાં બાળકને એવી વાતો કહે છે જેની સીધી અસર બાળકના હૃદય અને મન પર પડે છે.
માતા-પિતા ઘણીવાર તેમના બાળકો સામે તેમના કામના દબાણ અને અંગત જીવન વિશે દલીલ કરવાનું શરૂ કરે છે. આનાથી ઘરમાં ઝેરી વાતાવરણ બને છે, જે બાળકના માનસિક અને ભાવનાત્મક સ્વાસ્થ્ય પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે. બાળકોને આનાથી બચાવવા માટે, માતાપિતાએ તેમની આદતો સુધારવી જોઈએ.
બાળકો સામે આ વિષયો પર ચર્ચા ન કરો
જેમ જેમ બાળકો મોટા થાય છે તેમ તેમ દરેક વિષય વિશે જાણવાની તેમની જિજ્ઞાસા પણ વધે છે. જોકે, માતાપિતાએ તેમના નાના બાળકો સામે અમુક વિષયો પર વાત કરવાનું ટાળવું જોઈએ.
ઉદાહરણ તરીકે, ઘણી વખત માતા-પિતા, ગુસ્સામાં આવીને, બાળકની સામે બીજાઓ વિશે ખરાબ વાતો કરવાનું શરૂ કરે છે. ખાસ કરીને તમારા જીવનસાથી કે પરિવારના સભ્યને. આવું બિલકુલ ન કરવું જોઈએ કારણ કે તેનાથી બાળકના મનમાં તે વ્યક્તિ પ્રત્યે નફરતની લાગણી પેદા થઈ શકે છે.
આ સિવાય, કેટલાક અન્ય વિષયો છે જેની ચર્ચા બાળકોની સામે ન કરવી જોઈએ. નીચેના ગ્રાફિક પરથી આ સમજો-
હવે આપણે ઉપરોક્ત મુદ્દાઓની વિગતવાર ચર્ચા કરીએ.
જીવનસાથી સાથે વિવાદ
જો માતાપિતા વચ્ચે કોઈ વિવાદ હોય તો બાળકને તેનાથી દૂર રાખવું જોઈએ. બાળકો સામે લડવાથી તેમના પર ખરાબ અસર પડે છે. તેમના મનમાં તેમના માતાપિતા પ્રત્યે નકારાત્મક લાગણીઓ વિકસી શકે છે.
બીજાઓની ટીકા સંબંધિત બાબતો
બાળકની સામે કોઈની ટીકા કરવાથી તેનામાં તે વ્યક્તિ પ્રત્યે નફરતની લાગણી પેદા થઈ શકે છે. તેથી, વ્યક્તિએ હંમેશા તેની સાથે સકારાત્મક અને પ્રેરણાદાયી વાતો કરવી જોઈએ.
કામ સંબંધિત તણાવ વિશે
બાળકોની સામે કામના તણાવ વિશે વાત કરવાથી તેઓ ચિંતિત અને તણાવગ્રસ્ત થઈ શકે છે. આનાથી તેમના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર ખરાબ અસર પડી શકે છે. તેથી, તેમની સામે ઓફિસના કામની ચર્ચા ન કરવી જોઈએ.
કૌટુંબિક સંઘર્ષ વિશે
બાળકોની સામે કૌટુંબિક મતભેદો લાવવા તેમના માનસિક વિકાસ માટે સારું નથી. આનાથી તેઓ સંબંધો વિશે મૂંઝવણમાં મુકાઈ શકે છે. તેમના મનમાં બિનજરૂરી ભય અને તણાવ પેદા થઈ શકે છે.
અન્ય બાળકો સાથે સરખામણી
તમારે ક્યારેય તમારા બાળકની સરખામણી બીજા કોઈ બાળક સાથે ન કરવી જોઈએ. આનાથી તેઓ હીનતાનો અનુભવ કરી શકે છે અને નકામાપણાની ભાવના પેદા કરી શકે છે.
બીજાઓ વિશે ગપસપ
તમારા બાળકને ગપસપ અને ખોટી અફવાઓ વિશે જણાવવાથી બીજાઓને જજ કરવાની ટેવ પડી શકે છે. ઉપરાંત, અન્ય લોકો પ્રત્યે નકારાત્મક લાગણીઓ ઊભી થઈ શકે છે.
ભૂતકાળના આઘાત વિશે
તમારા બાળક સાથેના ભૂતકાળના દુઃખદાયક અનુભવોને યાદ કરવાથી તેની નિર્દોષતા પર અસર પડી શકે છે. જોકે, જો બાળક પુખ્ત હોય, તો જરૂર પડ્યે તેની સાથે આ બાબતે ચર્ચા કરી શકાય છે.
જાતિ અને ધર્મના આધારે ભેદભાવ વિશે
બાળકની સામે જાતિ, ધર્મ કે હિંસા વિશે વાત કરવાથી તેની માનસિકતા પર ખરાબ અસર પડી શકે છે. તેના બદલે, તેને સમાનતા અને સંવાદિતા શીખવવી મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
ભૂત અને અંધશ્રદ્ધા વિશે
બાળકની સામે ભૂત કે અંધશ્રદ્ધા વિશે વાત કરવાથી તેનામાં ડર પેદા થઈ શકે છે. બાળકને આ વિશે જાગૃત કરવું જોઈએ, જેથી તે ભયમુક્ત જીવન જીવી શકે.
બાળકો સામે ક્યારેય અપશબ્દોનો ઉપયોગ ન કરો
સામાન્ય રીતે માતા-પિતા તેમના બાળકો સામે કંઈપણ બોલતા પહેલા વિચારતા નથી. પરંતુ તેની દરેક પંક્તિ બાળકોને પ્રભાવિત કરે છે. જેમ કે ‘તમે ક્યારેય તે કરી શકશો નહીં.’ આ વાક્યો બાળકોના ઉભરતા આત્મવિશ્વાસને નષ્ટ કરી શકે છે.
તેવી જ રીતે, અપશબ્દો અથવા કોઈપણ અપમાનજનક શબ્દો બાળકોને અસર કરે છે. નાના બાળકો આવી ભાષા ખૂબ જ સરળતાથી શીખી જાય છે. તેઓ કદાચ શબ્દોનો અર્થ કે ગંભીરતા જાણતા ન હોય, પણ તેઓ માને છે કે તે શબ્દોનો ઉપયોગ કરવો સરસ છે. તેથી, તેમની સામે અપશબ્દોનો ઉપયોગ કરવાનું ટાળવું જોઈએ. આ સિવાય કેટલાક વાક્યો એવા છે જે બાળકોની સામે ન બોલવા જોઈએ. આનાથી બાળક પર નકારાત્મક અસર પડે છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજો-
બાળકોને આ વાતો શીખવો
હવે પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે બાળકને સારી રીતે કેવી રીતે ઉછેરવું અને તેને શું શીખવવું. સિનિયર મનોચિકિત્સક ડૉ. સત્યકાંત ત્રિવેદી આ સંદર્ભમાં કેટલાક સૂચનો આપે છે. નીચે આપેલા મુદ્દાઓ પરથી આ સમજો-
- બાળકને બીજાના દુઃખ અને મુશ્કેલીઓ સમજવાનું શીખવો.
- તેને પ્રકૃતિ, પર્યાવરણ અને પ્રાણીઓને પ્રેમ કરવાનું શીખવો.
- તેને બધાનો આદર કરવાનું શીખવો.
- તેને શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે જાગૃત રહેવાનું શીખવો.
- તેને સારું ખાવા-પીવાનું અને દરરોજ કસરત કરવાનું શીખવો.
- તેને સફળતા માટે સતત પ્રયત્નશીલ રહેવાનું શીખવો.
- તેને જરૂરિયાતમંદોને મદદ કરવાનું શીખવો.
