51 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
મનોવિજ્ઞાનમાં આ બે ખૂબ જ સુંદર શબ્દો છે – પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન. તમારું મગજ કેવું છે? પ્રોબ્લમ બ્રેન કે સોલ્યૂશન બ્રેન?
શું તમે એવા છો જે બેસીને જીવનની સમસ્યાઓ વિશે રડતા રહો છો અથવા તમે તે છો જે ઉકેલો શોધવાનો પ્રયાસ કરો છો. તમે એવા છો જે દુનિયાની ફરિયાદ કરતા રહે છે કે તમે એવા છો કે જેને કોઈની સામે ફરિયાદ નથી? કે પછી તમે જાણો છો કે જીવનની કમાન્ડ તમારા પોતાના હાથમાં છે.
ચાલો આજે રિલેશનશિપમાં આને સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ. એ પણ જાણીએ કે આ બે અલગ-અલગ વિચારોની જીવન પર શું અસર પડે છે?
પ્રોબ્લમ બ્રેન શું છે? માનવ મગજ એક શક્તિશાળી સાધન છે. આનાથી તે કોઈપણ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી શકે છે. કેટલાક લોકો સમસ્યા સામે ઝડપથી હાર માની લે છે અથવા બહાના શોધવા લાગે છે. આવા લોકો પ્રોબ્લમ બ્રેન ધરાવતા હોય છે.તેઓનું પ્રોબ્લમ બ્રેન સમસ્યાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે ઉકેલો પર નહીં.
સોલ્યૂશન બ્રેન શું છે? સોલ્યૂશન બ્રેન એ છે જે સમસ્યા પર નહીં પરંતુ તેના ઉકેલ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. જે દરેક સંભવિત સમસ્યા માટે અગાઉથી તૈયાર હોય છે અને તેની પાસે તે સમસ્યાનો ઉકેલ શોધવા માટેની વ્યવસ્થા પણ હોય છે.
પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન વચ્ચે શું તફાવત છે તે નીચેના ગ્રાફિક પરથી સમજો.
ચાલો આને કેટલીક પરિસ્થિતિઓના ઉદાહરણથી સમજીએ. ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓમાં પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપે છે તે જાણો.
પરિસ્થિતિ-1
ધારો કે, શાળામાં શિક્ષકે બાળકને હોમવર્ક આપ્યું છે. જો સાંજે બાળકના ઘરે ઘણા બધા મહેમાનો આવે છે, તો આ પરિસ્થિતિમાં પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા કરશે?
પ્રોબ્લમ બ્રેન- આવા બાળકો એવું બહાનું કાઢશે કે સાંજે ઘરે મહેમાનો આવ્યા હતા. અમે તેમની સાથે વ્યસ્ત થઈ ગયા. આ કારણે હોમવર્ક થઈ શક્યું નહીં.
સોલ્યૂશન બ્રેન- આવા બાળકો વિચારશે કે હોમવર્ક કરવું પડશે. આ માટે, તેઓ થોડો સમય માટે તેમનો રૂમ બંધ કરશે અને તેમનું હોમવર્ક પૂર્ણ કરશે અથવા તેઓ સવારે વહેલા ઊઠીને તેને પૂર્ણ કરશે.
સિચ્યુએશન-2 ધારો કે, ઓફિસમાં કોઈને પ્રોજેક્ટ આપવામાં આવ્યો. આ માટે તેમણે ત્રણ લોકો સાથે વાત કરવી પડે તેમ છે. તે ત્રણ લોકો કોઈ કારણસર ઉપલબ્ધ નથી. આ પરિસ્થિતિમાં પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા કરશે?
પ્રોબ્લમ બ્રેન- આવા લોકો તેમના બોસની સામે જશે અને કહેશે કે તે ત્રણેયએ જવાબ આપ્યો નથી. આ ત્રણેય જણ ફોન ઉપાડતા ન હોવાથી કામ થઈ શક્યું નથી.
સોલ્યૂશન બ્રેઈન- આવા લોકો પહેલાથી જ ત્રણેય વ્યક્તિઓ પાસેથી ફોલોઅપ લેશે. ઈમેલ, મેસેજ અને ફોન કોલ્સ દ્વારા સતત તેમની સાથે જોડાયેલા રહેશે, જેથી તેઓ તેને ચૂકી ન જાય. જો તેઓ કોઈ કારણસર ન આવી શકે તો સોલ્યુશન બ્રેઈન પણ એક એવો વિકલ્પ રાખશે કે આ કામ બીજું કોણ કરી શકે.
પરિસ્થિતિ-3 ધારો કે કોઈ વ્યક્તિ ક્યાંક જઈ રહ્યો છે અને તેની કારમાં પંક્ચર પડી ગયું. આ પરિસ્થિતિમાં પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા કરશે?
પ્રોબ્લમ બ્રેન- તે બેસીને વિચારશે કે હવે શું કરવું. તે દુકાનોની આસપાસ જોશે, જે તેનો સમય બગાડશે.
સોલ્યૂશન બ્રેન- તે ધારશે કે કાર ગમે ત્યારે અને ગમે ત્યાં પંચર થઈ શકે છે. આ માટે તે પોતાની કારમાં સ્ટેપની અને પંચર રિપેરિંગ ટૂલ કીટ લઈ જશે. તેને પંક્ચર કેવી રીતે ઠીક કરવું તે પણ ખબર હશે.
સોલ્યૂશન બ્રેન વિશેષતા એ છે કે, તે દરેક સંભવિત સમસ્યાની આગાહી કરી શકે છે અને તે સમસ્યાને ઉકેલવા માટે તૈયાર છે.
પરિસ્થિતિ-4 ધારો કે, એક વ્યક્તિએ ભારતથી લંડન જવાનું છે. આ માટે તેણે ઘણી મોંઘી ટિકિટ લીધી છે. તેણે સમયસર એરપોર્ટ પહોંચવું પડશે. આ પરિસ્થિતિમાં પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા કરશે?
પ્રોબ્લમ બ્રેન- જો તેને ઘરેથી એરપોર્ટ પહોંચવામાં એક કલાકનો સમય લાગે, તો તે થોડો વહેલો નીકળી જશે. પરંતુ ધારો કે રસ્તામાં ટ્રાફિક જામ થાય, કાર પંચર થઈ જાય, કેબ ડ્રાઈવરની તબિયત લથડી જાય અથવા અકસ્માત થાય તો શક્ય છે કે તે સમયસર એરપોર્ટ પર પહોંચી ન શકે. આવી સ્થિતિમાં તે પોતાની ફ્લાઇટ ચૂકી પણ શકે છે.
સોલ્યુશન બ્રેઈન – તે માની લેશે કે રસ્તામાં જામ થઈ શકે છે, કાર બગડી શકે છે અથવા અન્ય કોઈ અવરોધ ઊભો થઈ શકે છે. તેથી જ તે હંમેશા સમયના બે-અઢી કલાક પહેલા એરપોર્ટ માટે રવાના થઈ જાય છે. શક્ય છે કે તે દિલ્હીથી ભોપાલની ફ્લાઈટ માટે આટલી મુશ્કેલી ન લે, પરંતુ દિલ્હીથી લંડનની ફ્લાઈટ માટે તે મુશ્કેલી ચોક્કસ ઉઠાવશે કારણ કે અહીં સ્ટેક ઘણો વધારે છે.
પરિસ્થિતિ-5 ડ્રાઇવિંગ કરતી વખતે પ્રોબ્લમ બ્રેન અને સોલ્યૂશન બ્રેન કેવી રીતે પ્રતિક્રિયા આપે છે.
પ્રોબ્લમ બ્રેન- આવા લોકો અકસ્માત પછી સભાન થઈ જાય છે પરંતુ ડ્રાઇવિંગ કરતી વખતે તે એવું નથી વિચારતા કે અકસ્માત પોતાની ભૂલને કારણે જ નહીં પણ સામેની વ્યક્તિની ભૂલને કારણે પણ થઈ શકે છે.
સોલ્યુશન બ્રેઈન- આવા લોકો માત્ર પોતે જ સાવધાનીથી વાહન ચલાવે છે એવું નથી, પરંતુ અન્યની સંભવિત ભૂલો પ્રત્યે પણ સજાગ રહે છે. તેના પર ઝડપી પ્રતિસાદ માટે હંમેશા તૈયાર. તેઓ ધારે છે કે વાહન ચલાવતી વખતે ગમે ત્યારે કંઈ પણ થઈ શકે છે.
સોલ્યૂશન બ્રેન માટે તમારામાં આ ફેરફારો કરો અત્યાર સુધીમાં તમે અનુમાન લગાવ્યું હશે કે, તમારી પાસે કેવા પ્રકારનું મગજ છે. જો કે, જો તમારે સોલ્યૂશન બ્રેન કેળવવું હોય, તો તમારે તમારી અંદર કેટલાક ફેરફારો લાવવા પડશે.
આ ફેરફારો અપનાવીને તમે સોલ્યૂશન બ્રેનની વિચારસરણી વિકસાવી શકો છો. તમે તમારા જીવનમાં સમસ્યાઓ હલ કરવામાં વધુ સક્ષમ પણ બની શકો છો. નીચેના ગ્રાફિકમાં આ જુઓ-
