નવી દિલ્હી25 મિનિટ પેહલા
- કૉપી લિંક
નવા વર્ષમાં, મોટાભાગના લોકો ચરબીમાંથી ફિટ થવા માટે નવા નિર્ણયો લે છે અને ઘણીવાર સ્વાદનાં ચટાકાના કારણે ચુકી જાય છે. વિશ્વના સૌથી પ્રખ્યાત બિઝનેસમેન એલોન મસ્કે 2023માં અચાનક વજન ઘટાડીને લોકોને ચોંકાવી દીધા હતા. તેણે એ પણ ખુલાસો કર્યો કે તેણે ‘ફેટ ટુ ફિટ’ની સફર કેવી રીતે પૂરી કરી. અમેરિકન ટીવી પ્રસ્તુતકર્તા અને મીડિયા ક્વીન ઓપ્રાહ વિન્ફ્રેએ 69 વર્ષની વયે 20 કિલો વજન ઘટાડ્યું. આ જ વસ્તુએ એલન અને ઓપેરાને વજન ઘટાડવામાં મદદ કરી. તે વજન ઘટાડવાની દવાઓ છે.
આ દવાઓને હોલીવુડના સૌથી મોટા છુપાયેલા રહસ્ય તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. જેને અંગ્રેજીમાં ‘Hollywood’s worst Keep secret’ કહે છે. ઘણા હોલીવુડ સેલેબ્સ આ દવાઓ ગુપ્ત રીતે લે છે જેથી તેમનું વજન ઝડપથી ઘટે અને તેમના નામ આ દવાઓ સાથે જોડાયેલા ન હોય. કિમ કાર્દાશિયન અને ખલો કાર્દાશિયન પણ આ દવા લેતા હોવાની અફવા હતી. જ્યારે વજન ઘટાડવા માટેની આ દવાઓ હોલિવૂડમાં લોકપ્રિય થઈ, તો બોલિવૂડમાં પણ તેની ચર્ચા થવા લાગી. ફેશન ડિઝાઇનર મસાબા ગુપ્તા અને અભિનેતા અલી ફઝલે લોકોને આ જાદુઈ દવાઓથી દૂર રહેવાની અપીલ કરી છે. છેવટે, વજન ઘટાડવાની આ જાદુઈ દવાઓ શું છે? શું તેઓ સલામત છે? શું આ દવાઓથી થોડા મહિનામાં પાતળી કમર થઈ જાય છે? આવા ઘણા પ્રશ્નો પરેશાન કરે છે કારણ કે ભારતમાં દર 4માંથી 1 વ્યક્તિનું વજન વધારે છે એટલે કે સ્થૂળતાથી પરેશાન છે.
વજન ઘટાડવાની દવા લેતા પહેલા એ સમજવું ખૂબ જ જરૂરી છે કે તમારા શરીરમાં સ્થૂળતાનું સાચું કારણ શું છે?
જીવનશૈલી, અતિશય આહાર, કસરતનો અભાવ અને સ્થૂળતાના આનુવંશિક કારણો
દિલ્હીની સર ગંગારામ હોસ્પિટલના ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ ડૉ. અનિલ અરોરા કહે છે કે ખરાબ જીવનશૈલી, અતિશય આહાર, કસરતનો અભાવ અને માતા-પિતા તરફથી વારસામાં મળેલા જનીનો જેવા ઘણા કારણોને લીધે વ્યક્તિ મેદસ્વી બની શકે છે. જો કોઈ વ્યક્તિ તેની સ્થૂળતાનું કારણ સમજી લે તો સારવાર સરળ બની જાય છે. ચરબી સૌપ્રથમ ત્વચા, નિતંબ, જાંઘ, હાથ જેવા શરીરની પેશીઓ પર જમા થાય છે. તેને નોન વિસેરલ ફેટ કહેવાય છે. જ્યારે શરીરના આ અંગો પર ચરબી જમા થવા માટે જગ્યા ન હોય, ત્યારે ચરબી મહત્વપૂર્ણ અંગો પર જમા થવા લાગે છે એટલે કે લીવર, સ્વાદુપિંડ, સ્નાયુઓ, કિડની અને હૃદય જેવા શરીરના મુખ્ય આંતરિક અંગો. આને આંતરડાની ચરબી કહેવાય છે. એકવાર ફેટી લિવર થઈ જાય તો બીપી, ડાયાબિટીસ અને હાઈ કોલેસ્ટ્રોલની સમસ્યા થવા લાગે છે.
સ્થૂળતા બોડી માસ ઇન્ડેક્સ દ્વારા માપવામાં આવે છે.
પરંતુ આદર્શ વજન શોધવાની એક સૌથી સરળ રીત પણ છે. સ્ત્રીઓ તેમની ઊંચાઈ (સેન્ટીમીટર)માંથી 105 અને પુરુષો 100 બાદ કરીને તેમનું વજન જાણી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિની ઊંચાઈ 165 સેમી છે, તો સ્ત્રીનું વાસ્તવિક વજન 60 કિલો અને પુરુષનું 65 કિલો હોવું જોઈએ. જો વજન આનાથી વધુ હોય તો વ્યક્તિ સ્થૂળતાનો શિકાર બને છે.
BMI અનુસાર સારવાર
જો કોઈ વ્યક્તિનું બોડી માસ ઇન્ડેક્સ 35 થી 40 ની વચ્ચે હોય અને તે ડાયાબિટીસ કે બ્લડ પ્રેશરના દર્દી હોય તો તેની બેરિયાટ્રિક સર્જરી કરવામાં આવશે. 30 થી 35 ની BMI ધરાવતા લોકો માટે એન્ડોસ્કોપિક સ્યુચરિંગ યોગ્ય છે. વાસ્તવમાં આપણું પેટ એક બલૂન છે. આ સર્જિકલ પ્રક્રિયા દ્વારા, પેટનું કદ અડધું કરી દેવામાં આવે છે જેથી વ્યક્તિ ઓછું ખાય. જો કોઈ વ્યક્તિનું BMI 25 થી 30 છે અને તેની સ્થૂળતાનું કારણ અતિશય આહાર અથવા કસરતનો અભાવ છે, તો આવા વ્યક્તિને વજન ઘટાડવાની દવા આપવાની સાથે તેની જીવનશૈલી સુધારવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
વજન ઘટાડવાની ઘણી પ્રકારની દવાઓ છે
પેટમાં ઈન્ક્રીટીન નામનું હોર્મોન હોય છે જે મગજને પેટ ભરવા માટેના સંકેતો મોકલે છે અને ખાવાની ઈચ્છા દૂર કરે છે. આ હોર્મોન વજન ઘટાડવાની તમામ દવાઓમાં હાજર હોય છે. પરંતુ સ્થૂળતા ઘટાડવાની દવા દરેક વ્યક્તિને તેની ખાનપાનની આદતોને ધ્યાનમાં રાખીને આપવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિ અતિશય આહારનો શિકાર છે, તો તેનું કારણ ચિંતા અથવા ડિપ્રેશન હોઈ શકે છે. ભૂખ ઓછી કરવા માટે કેટલીક દવાઓ મગજ, આંતરડા અથવા ભૂખના કેન્દ્રને અસર કરે છે.
વજનની સાથે ડાયાબિટીસ કંટ્રોલમાં રહે છે
ડૉ. અરોરાના જણાવ્યા મુજબ, આ દિવસોમાં ઉપલબ્ધ તમામ વજન ઘટાડવાની દવાઓ GLP1 (ગ્લુકોગન જેવી પેપ્ટાઇડ 1) છે જે વજનની સાથે ડાયાબિટીસને પણ નિયંત્રિત કરે છે. આ દવાઓ ભોજનના અડધા કલાક પહેલા આપવામાં આવે છે જેથી પેટ ભરેલું લાગે.
સૌપ્રથમ, વજન ઘટાડવા માટે મોંજારો (ટિર્ઝેપેટાઇડ) નામનું ઇન્જેક્શન બજારમાં આવ્યું. તેમાં GIP (ગ્લુકોઝ આધારિત ઇન્સ્યુલિનોટ્રોપિક પેપ્ટાઇડ) અને GLP-1 રીસેપ્ટર એગોનિસ્ટ છે. આ 1.2mg ઈન્જેક્શન દર અઠવાડિયે આપવામાં આવે છે જેના પરિણામે 6 મહિનામાં 10 ટકા વજન ઘટે છે. અગાઉના ઈન્જેક્શનનો ઉપયોગ એક વર્ષમાં 10% વજન ઘટાડવા માટે થતો હતો.
હવે GLP-1 (ગ્લુકોગન જેવા પેપ્ટાઇડ-1), GIP (ગ્લુકોઝ-આધારિત ઇન્સ્યુલિનોટ્રોપિક પેપ્ટાઇડ) અને GCG (ગ્લુકાગન) રીસેપ્ટરને જોડીને એક નવી દવા બજારમાં આવી છે, જે 3 મહિનામાં 20 ટકા વજન ઘટાડે છે. આટલું વજન ઘટાડવું બેરિયાટ્રિક સર્જરીમાં પણ શક્ય નથી.
આ તમામ દવાઓ માત્ર ડાયાબિટીસ ટાઈપ 2 દર્દીઓ માટે જ બનાવવામાં આવે છે.
ડૉક્ટર અનિલ અરોરાનું કહેવું છે કે આ દવાઓ તમે જ્યાં સુધી લઈ રહ્યા છો ત્યાં સુધી જ અસરકારક છે. આ જીવનભર લઈ શકાતું નથી, તેથી દવાઓ કરતાં દરરોજ કસરત કરવી અને તંદુરસ્ત આહાર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું વધુ સારું છે. જે લોકોને સ્વાદુપિંડનો સોજો અથવા થાઈરોઈડની ગાંઠ હોય તેઓએ આ દવાઓ ટાળવી જોઈએ. કોઈપણ રીતે, તબીબી સલાહ વિના આ દવાઓ ક્યારેય ન લો. આ દવાઓ જીવલેણ બની શકે છે.
સ્ત્રીઓએ ગર્ભાવસ્થા પછી વજન ઘટાડવાની દવાઓથી દૂર રહેવું જોઈએ
સગર્ભા સ્ત્રીઓએ વજન ઘટાડવાની દવાઓ ટાળવી જોઈએ. ઘણી વાર સ્ત્રીઓ બાળક થયા પછી વજન વધવાથી પરેશાન થાય છે, પરંતુ જ્યાં સુધી તેઓ બાળકને સ્તનપાન કરાવતી હોય ત્યાં સુધી તેમણે આવી દવાઓથી દૂર રહેવું જોઈએ.
પરંતુ જો કોઈ સ્ત્રીનું વજન વધારે છે અને ગર્ભાવસ્થાની યોજના બનાવી રહી છે, તો તેણે તબીબી સલાહ વિના આ દવાઓ લેવી જોઈએ નહીં.
સલાહ વિના કોઈપણ આહાર શરૂ કરશો નહીં
GBH અમેરિકન હોસ્પિટલ, ઉદયપુરના એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ ડો. વિનોદ કુમાર બોકાડિયા કહે છે કે વજન ઘટાડવાની દવાઓને બદલે હંમેશા કુદરતી રીતે વજન ઘટાડવું જોઈએ. વ્યાયામ અને આહારને નિયંત્રિત કરવાથી 1 મહિનામાં 3-4 કિલો વજન સરળતાથી ઘટાડી શકાય છે. આ પણ સામાન્ય છે.
દરેક વ્યક્તિનું શરીર અલગ છે. જાતે આહાર અપનાવતા પહેલા ડાયેટિશિયનની સલાહ લો. આહાર સૂચવતા પહેલા, વ્યક્તિના તબીબી પરીક્ષણો હાથ ધરવામાં આવે છે અને તેનો તબીબી ઇતિહાસ પૂછવામાં આવે છે. વ્યક્તિએ ક્યારેય પોતાની જાતે કોઈ આહારનું પાલન ન કરવું જોઈએ અને દવાઓ લેવી જોઈએ નહીં. વજન ઘટાડવાનું સરળ સૂત્ર એ છે કે તમે જેટલી કેલરીનો વપરાશ કરો છો તેટલી કેલરી બર્ન કરો. આવી સ્થિતિમાં, સ્થૂળતા તમને ક્યારેય પરેશાન કરશે નહીં અને ખાંડ પણ નહીં.
તમારા સ્વાસ્થ્યને ધ્યાનમાં રાખીને વજન ઘટાડવાની ગોળીઓ તમારા મનમાં રહે છે. તમારા આહાર પર નિયંત્રણ રાખો અને દરરોજ કસરત કરો, વજન આપોઆપ નિયંત્રિત થઈ જશે.
