ભગવાન ગણેશને મોદક કેમ અતિપ્રિય છે?: જાણો મોદકનો ઈતિહાસ અને સ્વાસ્થ્ય લાભ, શા માટે તે સુખ અને સમૃદ્ધિનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે

ગણપતિ બાપ્પા દેશભરમાં અનેક જગ્યાએ બિરાજમાન છે. ભાદરવા મહિનાના સુદ પક્ષની ચતુર્થીથી શરૂ થયેલો આ તહેવાર 10 દિવસ સુધી ચાલશે.લોકો ભગવાન ગણપતિજી પાસેથી બુદ્ધિ-વિવેકથી લઈને સુખ અને સૌભાગ્યના આશીર્વાદ માંગશે.

ભગવાન ગણેશ એક એવા દેવતા છે જેની પૂજા તેમના બાળ સ્વરૂપમાં કરવામાં આવે છે. તેમના પ્રિય સ્વાદિષ્ટ મોદક અને તેમની સવારી મુષક તેમની મૂર્તિને વધુ આકર્ષક બનાવે છે. એટલા માટે તેઓ બાળકોના દિલની ખૂબ નજીક છે. ‘માય ફ્રેન્ડ ગણેશા’ એ ભારતીય સિનેમામાં બાળકો માટે બનેલી ફિલ્મોની સૌથી લોકપ્રિય શ્રેણી પણ છે.

તેથી, આજે ‘ કામના સમાચાર‘ માં આપણે ગણપતિ બાપ્પાના પ્રિય ભોજન મોદક વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણશો કે-

પ્રશ્ન: ભગવાન ગણેશને મોદકનો નૈવૈદ્ય કેમ ધરાવવામાં આવે છે? જવાબ: મોદક એ ભગવાન ગણેશનો પ્રિય પ્રસાદ છે. આ અંગે ધર્મ અને અધ્યાત્મમાં ઘણી કથાઓ પ્રચલિત છે. આ કથાઓમાંની એક એવી છે કે એકવાર અત્રિ ઋષિની પત્ની દેવી અનુસૂયાએ બધા દેવતાઓને ભોજન માટે આમંત્રણ આપ્યું હતું. ત્યાં ભગવાન શિવ પોતાના પરિવાર સાથે ભોજન કરી રહ્યા હતા. માતા અનુસૂયાએ ભગવાન ગણેશને ભોજન પીરસવાનું ચાલુ રાખ્યું, પરંતુ તેઓ સંતુષ્ટ ન થયા. જ્યારે ભોજનની છેલ્લી થાળી બાકી રહી ગઈ ત્યારે માતા અનુસૂયાએ ભોજનને બદલે તેમની થાળીમાં મોદક મુક્યો ,તે ખાતા જ ઓડકાર આવ્યો. આ સંતોષ અને પરિપૂર્ણતાની નિશાની હતી. આ પછી તરત જ ભગવાન શિવને 21 ઓડકાર આવ્યા. આ જોઈને માતા પાર્વતી ખૂબ પ્રભાવિત થયા. તેમણે કહ્યું કે જે પણ ભગવાન ગણેશને 21 મોદક અર્પણ કરશે તેને સુખ અને સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થશે.

આ સાથે જોડાયેલી બીજી કથા છે કે એક વખત ભગવાન શિવ આરામ કરી રહ્યા હતા. બાળ ગણેશજી કોઈ વિઘ્નના ભયથી દરવાજાની રક્ષા કરતા હતા. તે જ સમયે પરશુરામ ત્યાં પહોંચી ગયા અને ભગવાન શિવને મળવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. ભગવાન શિવને આરામ કરતા જોઈને ભગવાન ગણેશે તેમને દરવાજા પર રોક્યા. જેના કારણે પરશુરામ ક્રોધિત થઈ ગયા અને ગણેશજી સાથે યુદ્ધ કરવા લાગ્યા. આ યુદ્ધમાં પરશુના હુમલાથી ભગવાન ગણેશનો એક દાંત તૂટી ગયો હતો. જ્યારે તેમને ખાવામાં તકલીફ પડી ત્યારે માતા પાર્વતીએ તેને નરમ મોદક બનાવડાવ્યા હતા. ગણેશજીને આ બહુ ભાવ્યા. ત્યારથી મોદક તેમનો પ્રિય નૈવેદ્ય રહ્યો છે.

પ્રશ્નઃ રામાયણ અને મહાભારતમાં પણ મોદકનો ઉલ્લેખ છે? જવાબ: હા, મોદકનું વર્ણન રામાયણ અને મહાભારત કાળમાં પણ જોવા મળે છે. મહાભારતના અનુશાસ્ત્ર પર્વમાં મોદકને શ્રેષ્ઠ મીઠાઈ તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. જ્યારે રામાયણના લંકાકાંડ (યુદ્ધની ઘટના)માં તેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. આ સિવાય અગ્નિ પુરાણમાં પણ તેનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. જો કે સમય અને સ્થળ સાથે તેને બનાવવાની પદ્ધતિ બદલાઈ છે. આજે ભારતમાં 21 થી વધુ પ્રકારના મોદક બને છે.

પ્રશ્ન: સમકાલીન ઇતિહાસમાં મોદકનો ઉલ્લેખ છે? જવાબ: ચાલુક્ય વંશના રાજા સોમેશ્વર બીજાએ ‘માનસોલ્લાસ’ પુસ્તકની રચના કરી હતી. તે રાજકારણ, શાસન, નીતિશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, જ્યોતિષશાસ્ત્ર, ખગોળશાસ્ત્ર, બાગાયત, અત્તર, ખોરાક, પશુ ચિકિત્સા, રમતગમત, ચિત્ર, કવિતા, રમતગમત, સ્થાપત્ય, નૃત્ય અને સંગીત જેવા ઘણા વિષયોને આવરી લે છે. તેમાં મોદકનો પણ ઉલ્લેખ છે. જો કે, આ પુસ્તકમાં મોદકને ‘વર્સોપાલગોલક’ કહેવામાં આવે છે.

આ સિવાય ઈલોરાની ગુફાઓમાં ભગવાન ગણેશની એક પ્રતિમા પણ છે, જેમાં તેઓ મોદકના આકારમાં કંઈક ખાતા જોવા મળે છે. તેને ગ્રાફિકમાં જુઓ.

પ્રશ્ન: ભગવાન ગણેશના પ્રિય મોદકના આકારનો અર્થ શું છે? જવાબ: મોદકનો આકાર પૈસાની થેલી જેવો હોય છે. તેથી તે સંપત્તિ અને સુખ અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. આ સિવાય તેનો આકાર ઉપર તરફ નિર્દેશ કરતા ત્રિકોણ જેવો દેખાય છે. તેથી તેને ભગવાન શિવ અને આધ્યાત્મિકતાનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવે છે.

પ્રશ્ન: મોદક બનાવવાની સામગ્રી અને પદ્ધતિ શું છે? જવાબ: જો આપણે ઘરે મોદક બનાવતા હોઈએ તો આપણે તેના માટે જરૂરી સામગ્રી એકત્રિત કરવી પડશે. સૌ પ્રથમ તમારે ચોખાનો લોટ, છીણેલું નારિયેળ, લીલી ઈલાયચી, ગોળ, મીઠું અને ઘી ભેગું કરવાનું છે.

સૌ પ્રથમ આપણે સ્ટફિંગ તૈયાર કરવાનું છે. આ માટે છીણેલા નારિયેળને ધીમી આંચ પર શેકવામાં આવે છે. પછી તેને ઠંડુ થવા દો. ત્યારબાદ ગોળના પાવડરને પાણીમાં ઉકાળો અને તેમાં લીલી ઈલાયચી ઉમેરો. આ પછી તેમાં નારિયેળ નાખીને બરાબર મિક્ષ કરી લો. આ સાથે સ્ટફિંગ તૈયાર છે.

હવે કણકનો વારો છે. આ માટે ચોખાનો લોટ લો અને તેમાં પાણી અને મીઠું મિક્સ કરો. તેને ભેળવીને બરાબર ફૂલી જવા માટે અડધો કલાક રહેવા દો. પછી કણકના નાના-નાના ગોળા બનાવી પુરીનો આકાર આપો. તેમાં સ્ટફિંગ ભરીને મોદકનો આકાર આપો. તે પછી તેઓ વરાળમાં સારી રીતે રાંધવામાં આવે છે. ભગવાન ગણેશના પ્રિય મોદક પીરસવા માટે તૈયાર છે. નીચેના ગ્રાફિકમાં તેને કેવી રીતે બનાવવું તે જુઓ.

પ્રશ્ન: શું મોદકના કોઈ સ્વાસ્થ્ય લાભ છે? જવાબ: મોદક હૃદયના સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. આનો ઉલ્લેખ ચરક સંહિતામાં પણ કરવામાં આવ્યો છે. તે ઘણા પ્રકારના દોષોમાં પાચન સંતુલિત કરવા માટે ખાવામાં આવે છે. તેમાં હાજર ઘી, નારિયેળ અને ડ્રાય ફ્રૂટ્સ જેવા ઘટકો ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટાડે છે અને સારા કોલેસ્ટ્રોલને વધારે છે. મોદક મીઠા હોવા છતાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે ફાયદાકારક છે કારણ કે તેમાં ગોળનો ઉપયોગ મીઠાશ માટે કરવામાં આવે છે. ગોળનો ગ્લાયસેમિક ઇન્ડેક્સ ખાંડ કરતા ઘણો ઓછો હોય છે. નારિયેળ અને ડ્રાયફ્રૂટ્સમાં રહેલા એન્ટી-ઓક્સિડન્ટ્સ શરીરને હાનિકારક ફ્રી રેડિકલ્સથી બચાવે છે અને તેને લાંબા સમય સુધી યુવાન રાખે છે.