2 કલાક પેહલાલેખક: સંદીપ સિંહ
- કૉપી લિંક
આજે વર્ષ 2025નો પહેલો દિવસ છે. વર્ષ 2022માં નેશનલ લાઇબ્રેરી ઓફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ અનુસાર, સમગ્ર વિશ્વમાં 230 કરોડ લોકો નવા વર્ષની પૂર્વ સંધ્યાએ દારૂ પીવે છે અને તેમના નવા વર્ષની સવારની શરૂઆત હેંગઓવર સાથે થાય છે.
ઘણા લોકોએ 31 ડિસેમ્બરની સાંજે મિત્રો સાથે નવા વર્ષની પાર્ટીનું આયોજન કર્યું હશે. આવી સ્થિતિમાં ઘણાને હેંગઓવર થયું હશે, ત્યારે તેને શમાવવા શું કરવું? એ સવાલ પણ ઊભો થયો હશે. ત્યારે શ્રેષ્ઠ રસ્તો તો એ જ રહ્યો હોત કે, દારૂ જ ન પીધો હોત તો સારું રહ્યું હોત. પરંતુ જો તમે હજું પણ પીવા જ ઈચ્છો છો તો કેવી રીતે પીવો અને શું સાવચેતી રાખવી જોઈએ? અને હેંગ ઓવરમાંથી કેવી રીતે બહાર આવવું? – આજે કામના સમાચારમાં આ વિશે કરીશું વાત
નિષ્ણાત: ડૉ. ઉર્વી મહેશ્વરી, ફિઝિશિયન, જાનોવા શેલ્બી હોસ્પિટલ, મુંબઈ
પ્રશ્ન- હેંગઓવર શું છે અને તે શા માટે થાય છે? જવાબ- હેંગઓવર એ શરાબ પીધા પછી શરીરમાં થતી આફ્ટર ઈફેક્ટ છે. હેંગઓવર એટલા માટે થાય છે કારણ કે આલ્કોહોલ પીધા પછી એસિટેલ્ડીહાઇડ નામનું કેમિકલ શરીરમાં બહાર આવે છે. જ્યારે આપણું લીવર આલ્કોહોલને શરીરમાંથી દૂર કરવા માટે પ્રક્રિયા કરે છે, ત્યારે તે પ્રક્રિયામાં આ રસાયણ શરીરમાં મુક્ત થાય છે, જે હેંગઓવરનું કારણ બને છે. આ ઉપરાંત, આ 3 વધુ કારણો હોઈ શકે છે –
- ખાલી પેટે દારૂ પીવો અથવા દારૂ પીધા પછી કંઈપણ ન ખાવાથી હેંગઓવર થઈ શકે છે.
- આલ્કોહોલ મૂત્રવર્ધક પદાર્થ છે. તેનો અર્થ એવો થાય છે જે શરીરને ડિહાઇડ્રેટ કરે છે. ડિહાઇડ્રેશનને કારણે હેંગઓવર થઈ શકે છે.
- વ્હિસ્કી, રમ અથવા રેડ વાઇન જેવા વધુ કન્જીનર ધરાવતો દારૂ પીવાથી હેંગઓવર થવાની શક્યતા વધુ રહે છે. કન્જીનર એ એક રાસાયણિક સંયોજન છે જે વાઇનમાં આથો આવવાની પ્રક્રિયા દરમિયાન ઉત્પન્ન થાય છે.
પ્રશ્ન- હેંગઓવરનાં લક્ષણો શું છે? જવાબ: હેંગઓવરના લક્ષણો ગંભીર માથાનો દુખાવાથી લઈને ઉબકા, ઊલટી અથવા ઝાડા સુધીના હોઈ શકે છે. તે દારૂને પચાવવાની લિવરની ક્ષમતા પર આધાર રાખે છે. તેનાં લક્ષણો શારીરિક અને માનસિક બંને રીતે અનુભવી શકાય છે. હેંગઓવરના લક્ષણો સામાન્ય રીતે 24 કલાક સુધી રહે છે.
જ્યારે લોહીમાં આલ્કોહોલનું પ્રમાણ ખૂબ ઊંચું થઈ જાય અથવા શૂન્ય થઈ જાય ત્યારે હેંગઓવરના લક્ષણો શરૂ થાય છે. આ લક્ષણો સામાન્ય રીતે રાત્રે ખૂબ દારૂ પીધા પછી બીજા દિવસે સવારે દેખાય છે.
પ્રશ્ન- હેંગઓવરનું સૌથી મોટું કારણ અને આલ્કોહોલની સૌથી મોટી આડઅસર ડિહાઇડ્રેશન છે. આનો સામનો કરવા શું કરવું? જવાબ : શરીરમાં પાણીનું પ્રમાણ ઘટે ત્યારે ડિહાઈડ્રેશન થાય છે. વધુ પડતો દારૂ પીધા પછી આ સમસ્યા વધી જાય છે. વધુ માત્રામાં દારૂ પીવાથી શરીરમાં વેસોપ્રેસિન હોર્મોન રિલીઝ થતું નથી. તેને એન્ટિ-ડ્યુરેટીક હોર્મોન (ADH) પણ કહેવામાં આવે છે. ADH પોતે જ કિડનીને પેશાબ રોકવાનો સંકેત આપે છે. તેનાથી બચવા માટે દારૂ પહેલા અને પછી પુષ્કળ પાણી પીવું. જો તમે રાત્રે આલ્કોહોલ પીધો હોય તો સવારે ઉઠતાની સાથે જ કેળા, નારિયેળ પાણી, તરબૂચ, નારંગી જેવા ઇલેક્ટ્રોલાઇટથી ભરપૂર ફળો ખાઓ. તેનાથી શરીર હાઇડ્રેટ રહેશે.
પ્રશ્ન- હેંગઓવરનો સામનો કરવા માટેની ઘરગથ્થું ટિપ્સ શું છે? જવાબ- દરેક વ્યક્તિ ઉર્જાવાન અને સક્રિય બનીને વર્ષના પ્રથમ દિવસની શરૂઆત કરવા માગે છે. તેથી, જો તમને મોડી રાત્રે વધુ પડતો દારૂ પીધો હોય તો હેંગઓવર થઈ શકે છે, તો તમે તેને દૂર કરવા માટે કેટલાક ઘરગથ્થું ઉપાયો અપનાવી શકો છો. તેમને નીચેના ગ્રાફિકમાં જુઓ-
પ્રશ્ન: હેંગઓવરની શક્યતા ઘટાડવા માટે દારૂ પીતી વખતે શું સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ- ફિઝિશિયન ડૉ. ઉર્વી મહેશ્વરી કહે છે કે જો તમારે હેંગઓવરથી બચવું હોય તો ન્યૂ યર પાર્ટી પહેલા કેટલીક મહત્ત્વની સાવચેતી રાખો. જેમ કે-
- દિવસ દરમિયાન આરોગ્યપ્રદ ખોરાક લો. તમારા આહારમાં ઓછા કાર્બોહાઇડ્રેટ્સ અને વધુ પ્રોટીન રાખો. જેમ કે રોટલી, ભાત અને કઠોળ વધુ ખાઓ, બરછટ અનાજ, ઈંડા, ચિકન વગેરે.
- આખા દિવસમાં 8 થી 10 ગ્લાસ પાણી પીવો.
- કંઈક હેલ્ધી ખાધા પછી જાઓ. ખાલી પેટે દારૂ ન પીવો.
- પીવાનું શરૂ કરતા પહેલા બે ગ્લાસ પાણી પીવો.
- પાર્ટીમાં આલ્કોહોલ સાથે નોન-આલ્કોહોલિક પીણાં મિક્સ કરવાનું રાખો.
- દરેક પીણા પછી અને વચ્ચે પાણી પીતા રહો. તેનાથી ડિહાઇડ્રેશન નહીં થાય. ઉપરાંત, ઝેરી પદાર્થો પેશાબ દ્વારા શરીરમાંથી બહાર આવતા રહેશે.
આ સિવાય અન્ય કેટલીક સાવચેતીઓ પણ છે. તેમને નીચેના ગ્રાફિકમાં જુઓ-
પ્રશ્ન- હેંગઓવર દૂર કરવા માટે કોઈ દવા લઈ શકાય?
જવાબ- ડો.ઉર્વી મહેશ્વરી કહે છે કે હેંગઓવરમાં માથાનો દુખાવો, ચક્કર, ઊલટી કે થાક સામાન્ય છે. આ વિશે વધુ ચિંતા કરશો નહીં. બને તેટલો આરામ લો. તેનાથી થોડા કલાકોમાં હેંગઓવરનાં લક્ષણો ઓછા થઈ જશે.
ડોક્ટરના મતે હેંગઓવરની સ્થિતિમાં દવાઓ લેવાનું ટાળવું જોઈએ કારણ કે આ દવાઓ આપણા લિવરમાં પણ પચી જાય છે. આલ્કોહોલને પચાવવા માટે સખત મહેનત કરવાથી લીવર પહેલેથી જ થાકી ગયું હોય છે. આવી સ્થિતિમાં હેંગઓવરના ઈલાજ માટે લેવામાં આવતી કોઈપણ દવા લીવરને નુકસાન પહોંચાડે છે. તેથી દવા ન લો અને આરામ કરો.
પ્રશ્ન: હેંગઓવરથી છુટકારો મેળવવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે કેવા પ્રકારની ભૂલો ન કરવી જોઈએ?
જવાબ- કેટલાક લોકો હેંગઓવરથી છુટકારો મેળવવા માટે ખોટી રીતો અપનાવે છે. તેનાથી તમારું સ્વાસ્થ્ય બગડી શકે છે. નીચે આપેલા મુદ્દાઓમાંથી જાણો કે કઈ પ્રકારની ભૂલો ટાળવી જોઈએ.
કોફી કે ચા પીવીઃ હેંગઓવરથી છુટકારો મેળવવા માટે કોફી કે ચા પીવી ખોટું છે. કોફી અને ચામાં કેફીન હોય છે, જે ડિહાઇડ્રેશન વધારી શકે છે.
પાણી ન પીવુંઃ હેંગઓવરથી છુટકારો મેળવવાનો સૌથી અસરકારક ઉપાય છે પુષ્કળ પાણી પીવું એ છે. જો તમને ઊલટી થતી હોય અથવા તરસ ન લાગે તો પણ પાણી પીતા રહો.
ભારે નાસ્તો કરવોઃ હેંગઓવર દરમિયાન ભારે નાસ્તો ન કરવો જોઈએ. તેનાથી પાચનતંત્ર બગડી શકે છે.
આરામ ન લેવોઃ હેંગઓવર વખતે પૂરતો આરામ લેવો જરૂરી છે. આનાથી શરીરને સ્વસ્થ થવા માટે પૂરતો સમય મળે છે. આરામ ન કરવાથી તમારું સ્વાસ્થ્ય બગડી શકે છે.