70% લાઇફસ્ટાઇલ બીમારીનું કારણ ઇંફ્લેમેશન: આ આખરે છે શું, કેવી રીતે થાય છે, સરળ ભાષામાં સમજીએ એનું A ટુ Z વિજ્ઞાન

બળતરા એટલે ઇંફ્લેમેશન. આજકાલ આ શબ્દ વારંવાર સાંભળવા મળે છે. કોઈપણ હેલ્થ વીડિયો જુઓ, પોડકાસ્ટ સાંભળો, કોઈ લેખ વાંચો, કોઈપણ રોગ વિશે સંશોધન કરો અને તમને ખબર પડી કે એનું કારણ ઇંફ્લેમેશન છે.

આ ઇંફ્લેમેશન ખરેખર શું છે?
બાળપણમાં રમતાં રમતાં આપણે કેટલી વાર પડ્યા? ક્યારેક હાથ પર, ક્યારેક પગ પર અને ક્યારેક ચહેરા પર સોજો આવી જતો. આપણા શરીરની અંદરના શરીરનાં અંગોમાં પણ આવો જ સોજો આવે છે. આ સોજો સામાન્ય રીતે દેખાતો નથી, પરંતુ અનુભવી શકાય છે. કેટલીકવાર આ સોજો અસહ્ય પીડા અથવા કોઈપણ લાંબી સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિનું કારણ બની શકે છે.

તબીબી ભાષામાં ઇંફ્લેમેશન કહેવામાં આવે છે

વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO)નો એક રિપોર્ટ કહે છે કે 70% મોડર્ન લાઇફસ્ટાઇલની બીમારીના મૂળમાં ઇંફ્લેમેશન છે.

ઇંફ્લેમેશન એ આપણા બાયોલોજીનો આવશ્યક ભાગ છે. આ શરીર સ્વસ્થ હોવાની નિશાની છે. જ્યારે બહારના કીટાણું હુમલો કરે છે અથવા ઇન્ફેક્શન લાગે છે અથવા ઈજા થાય છે ત્યારે શરીર રિએક્શનમાં ઇંફ્લેમેશન પેદા કરે છે. એ આપણને સાજા કરવામાં મદદ કરે છે. અત્યારસુધી સિસ્ટમ સ્વસ્થ છે, પરંતુ સમજો કે કોઈપણ બાહ્ય હુમલા વિના જો બાહ્ય બેક્ટેરિયા, વાઇરસ અને પરોપજીવી હુમલાને કારણે ઇંફ્લેમેશન શરૂ થાય છે તો એનો અર્થ એ છે કે આપણું શરીર પોતે જ હુમલો કરી રહ્યું છે. ફાઇટર કોષો એની પ્રાથમિક બુદ્ધિ ગુમાવી રહ્યા છે. એ મિત્ર અને શત્રુ વચ્ચે તફાવત કરવામાં અસમર્થ છે અને માત્ર ફ્રેન્ડલી સેલ્સને જ ખાય છે. આ ઇંફ્લેમેશન ખતરનાક છે. આ ઓટો ઇમ્યુન ડિસીઝથી લઈને કોઈપણ ક્રોનિક રોગની નિશાની હોઈ શકે છે.

આજે ‘તબિયતપાણી’ માં આપણે ઇંફ્લેમેશન વિશે વાત કરીશું. તમે એ પણ શીખી શકશો કે

ઇંફ્લેમેશન શું છે? ઇંફ્લેમેશન એ રોગ, ઈજા અથવા તેવી કોઈ વસ્તુ પ્રત્યે આપણા શરીરનું રિએક્શન છે, જે આપણા શરીરનો ભાગ ન હોય. જંતુઓ અથવા ઝેરી રસાયણોની જેમ. આ આપણા રોગપ્રતિકારક કોષોનો પ્રતિભાવ છે.

તેમને આ રીતે સમજો, જ્યારે આપણે બીમાર થઈએ છીએ, તાવથી ખબર પડે છે કે આપણી ઇંફ્લેમેશન પ્રણાલી યોગ્ય રીતે કામ કરી રહી છે. આ સમય દરમિયાન આપણા શરીરની અંદર રોગપ્રતિકારક કોષો અને બહારથી આવતા કીટાણુઓ વચ્ચે લડાઈ ચાલી રહી છે. આ લડાઈમાં જ્યારે આપણા શરીરના કોષો ઘાયલ થવા લાગે છે ત્યારે શરીર એની મદદ માટે આર્મી ડોકટરોની એક ટીમ મોકલે છે, જે ઇંફ્લેમેશન ઉત્પન્ન કરે છે અને એને ઇમર્જન્સી હોસ્પિટલમાં ફેરવે છે. પછી તેઓ વિદેશી જંતુઓને મારી નાખે છે, તેમના પોતાના ઇજાગ્રસ્ત કોષોને સાજા કરે છે, મૃત કોષોને ખાઇ છે અને નવા તંદુરસ્ત કોષો બનાવે છે, કારણ કે ઇંફ્લેમેશન આપણા શરીરનો સામાન્ય ભાગ નથી, એ પીડાનું કારણ બને છે. સામાન્ય સોજો અને દુખાવો એ સંકેતો છે કે આપણા શરીરમાં રિપેરિંગનું કામ ચાલી રહ્યું છે. જરૂરી નથી કે આ સોજો હંમેશાં આપણા સારા માટે જ હોય. શરીરની અંદર શું ચાલી રહ્યું છે એ આપણે જાણતા નથી. કેટલીકવાર આ આપણા સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડે છે, તેથી સાવચેત રહેવું જરૂરી છે.

ક્યારેક સ્વયં પ્રતિરક્ષા રોગો, સંધિવા અને બળતરા આંતરડાંના રોગ પણ બળતરા પેદા કરી શકે છે. આ સમય દરમિયાન આપણા રોગપ્રતિકારક કોષો આપણા શરીરના સ્વસ્થ કોષો પર હુમલો કરવાનું શરૂ કરે છે.

બળતરાના 3 પ્રકાર છે-

એક્યૂટ ઇંફ્લેમેશન ​​​​​​​
આ ઇંફ્લેમેશન માત્ર થોડા સમય માટે જ રહે છે, પરંતુ ગંભીર હોઈ શકે છે. આ સામાન્ય રીતે કેટલીક ઇજા અથવા ઇન્ફેક્શનને કારણે થાય છે. એ એક કે બે અઠવાડિયાંમાં સારું થઈ જાય છે, પરંતુ આ સમયની અંદર એ કોઈ મોટી બીમારીનું કારણ બની શકે છે.

ક્રોનિક ઇંફ્લેમેશન
આ સોજો સામાન્ય રીતે વધે છે અને ખૂબ જ ધીમે-ધીમે ઘટે છે. એ બહુ ગંભીર પણ નથી. સામાન્ય રીતે 6 અઠવાડિયાંથી વધુ સમય સુધી ચાલે છે. આ રોગપ્રતિકારક શક્તિ વિક્ષેપ અને કોઈપણ તણાવને કારણે હોઈ શકે છે.

સબએક્યૂટ ઇંફ્લેમેશન
આ એક્યૂટ અને ક્રોનિક ઇંફ્લેમેશન વચ્ચેનો એક પ્રકારનો સોજો છે. આવી બળતરા સામાન્ય રીતે 2-6 અઠવાડિયાં સુધી ચાલે છે.

ઇંફ્લેમેશન શા માટે થાય છે?
કોઈપણ ઈજા અથવા ઇન્ફેક્શનને કારણે ઇંફ્લેમેશન થઈ શકે છે.

આ સિવાય આપણી લાઇફસ્ટાઇલ અને ઝેરી રસાયણો પણ ઇંફ્લેમેશન પેદા કરી શકે છે. ગ્રાફિક જુઓ.

ઇંફ્લેમેશન માટે સારવાર શું છે?
ઇંફ્લેમેશનનું લેવલ નક્કી કરે છે કે સારવાર જરૂરી છે કે નહીં. જો આ સામાન્ય હોય અને વધારે દુખાવો ન થતો હોય તો ઘરમાં જ રાહત મળી શકે છે.

કોકિલાબેન ધીરુભાઈ અંબાણી હોસ્પિટલ, મુંબઈના એન્ડોક્રિનોલોજી વિભાગના વડા ડૉ. ધીરજ કપૂર કહે છે કે જો આપણે ઇંફ્લેમેશનરા સામે ઝઝૂમવું ન હોય તો આપણે આપણી લાઇફસ્ટાઇલ અને ડાયટમાં જરૂરી ફેરફારો કરવા પડશે. તેમણે કેટલાક જરૂરી ફેરફારનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે.

ઇંફ્લેમેશન એ ઘણા રોગોનું કારણ છે ડૉ. ધીરજ કપૂર સમજાવે છે કે બળતરાને કારણે હોર્મોનલ સંતુલનમાં ઊથલપાથલ થઇ શકે છે, જે મોટે ભાગે રોગનું કારણ બને છે.