શું તમારી મિત્રતા એક તરફી છે?: આવી મિત્રતા સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડે છે, એકતરફી મિત્રને આ 7 સંકેતોથી ઓળખો

તમે એકતરફી પ્રેમ વિશે ઘણું સાંભળ્યું હશે. પણ શું તમે ‘એકતરફી મિત્રતા’ વિશે જાણો છો?

સ્વાભાવિક રીતે, તમારા મનમાં એક પ્રશ્ન ઉદ્ભવતો હશે કે મિત્રતા એકતરફી પણ હોઈ શકે છે. જવાબ છે – તે ચોક્કસપણે થઈ શકે છે અને તેનું નુકસાન એકતરફી પ્રેમ જેટલું જ છે. ઘણી વખત, આ પ્રકારની નકલી મિત્રતા સ્વાભિમાન અને અન્ય સંબંધોને પણ નકારાત્મક અસર કરે છે.

આજે રિલેશનશિપ કોલમમાં આપણે એકતરફી મિત્રતા અને તેનાથી થતા નુકસાન વિશે જાણીશું. આપણે એ પણ સમજીશું કે આવા મિત્રોને કેવી રીતે ઓળખી શકાય અને તેમની સાથે વ્યવહાર કરવાની યોગ્ય રીત કઈ છે.

એકતરફી મિત્રતા દુશ્મનીનો પાયો નાખે છે
‘બિલ્ટ ફેમિલીઝ ફાઉન્ડેશન’ના જાણીતા રિલેશનશીપ કોચ અને સીઈઓ સેઠ ડેનિયલ આઈઝનબર્ગના જણાવ્યા અનુસાર, મિત્રતામાં એકતરફી ભાવનાત્મક રોકાણ ભવિષ્યમાં મોટા સંઘર્ષનું કારણ બની શકે છે.

સમાનતા અને સ્નેહ વિના નકલી મિત્રતા રાખવાથી એકબીજા પ્રત્યે નફરતથી મન ભરાઈ જાય છે. તેઓ ખુલ્લેઆમ તેમના વિચારો વ્યક્ત કરી શકતા નથી. જેના કારણે તેમની વચ્ચે મોટી લડાઈ થવાની સંભાવના વધી જાય છે. એકતરફી અને નકલી મિત્રતા બે લોકો વચ્ચે દુશ્મનાવટના બીજ વાવે છે.

‘અસમાનતાવાદી સંબંધો’ નો ઇલાજ છે ઇગૈલિટેરિયન પાર્ટનરશિપ
સંબંધ ગમે તે પ્રકારનો હોય, જો તેમાં થોડી પણ અસમાનતા હોય તો તે હવે સ્વસ્થ નથી. આવા સંબંધમાંથી દુઃખ સિવાય બીજું કશું મેળવવું મુશ્કેલ છે.

મિત્રતાથી લઈને રોમેન્ટિક, વૈવાહિક, વ્યાવસાયિક અને સામાજિક સંબંધો પણ સમાનતાના અભાવે તૂટી જાય છે. હવે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે સંબંધોમાં આ અસમાનતા કેવી રીતે દૂર કરવી. એકતરફી મિત્રતાને બે બાજુ કેવી રીતે બનાવવી. જવાબ છે- ‘સમાનતાવાદી ભાગીદારી’.એટલે કે ઇગૈલિટેરિયન પાર્ટનરશિપ

વાસ્તવમાં, ‘સમાનતાવાદી ભાગીદારી’ એવા સંબંધોને કહેવાય છે જે સંપૂર્ણ સમાનતાના આધારે વિકસિત થાય છે. તે કોઈપણ પ્રકારનો સંબંધ હોઈ શકે છે. એકમાત્ર શરત એ છે કે બંને ભાગીદારો સંબંધમાં સમાન ભાવનાત્મક રોકાણ કરે અને તેમની વચ્ચે સક્રિય અથવા નિષ્ક્રિય ભૂમિકા ન હોવી જોઈએ.

આ પ્રકારના સંબંધોમાં ભાગીદારો સપના, કામ, જવાબદારીઓ, ખર્ચ, આશાઓ, તણાવ અને ખુશી સમાન રીતે વહેંચે છે. સામાન્ય રીતે કોઈને નફો કે નુકસાન સહન કરવું પડતું નથી. અહીં જે થાય છે, તે સમાન રીતે થાય છે.

મિત્રો બનાવવા અને મિત્રતા જાળવી રાખવાની કેટલીક ફરજો છે

એકતરફી મિત્રતાની ઓળખ અને તેનાથી થતા નુકસાનને સમજ્યા પછી સવાલ એ ઊભો થાય છે કે સારા મિત્રો કેવી રીતે બનાવાય.

સમાજશાસ્ત્રી ડૉ. જેન યેગરે મિત્રતા અને સંબંધો પર ઘણા લોકપ્રિય પુસ્તકો લખ્યા છે. તેણીના પુસ્તક ‘ફ્રેન્ડશીપ: મેકિંગ એન્ડ કીપિંગ ધ ફ્રેન્ડ્સ’માં, તેણીએ સમાનતાના પાયા પર વિકસી રહેલી લાંબાગાળાની મિત્રતાની કેટલીક લાક્ષણિકતાઓ અને તેને જાળવવા માટેની કેટલીક શરતો પણ સમજાવી છે –

‘લાંબાગાળાની ફ્રેન્ડશિપ’ સમાનતાના પાયા પર ખીલે છે

જ્યારે મિત્રતામાં અસમાનતાને બદલે પરસ્પર સંમતિ હોય, જ્યારે સ્નેહ એકતરફી ન હોય પણ બંને પક્ષે સમાન હોય, ત્યારે એક સમયની મિત્રતા શરૂ થાય છે.

લાંબાગાળાની મિત્રતા એટલે મિત્રતાનું તે સ્તર જ્યાં પહોંચ્યા પછી મિત્રો વચ્ચે કોઈ પણ પ્રકારનું રહસ્ય રહેતું નથી. બંનેએ એકબીજાને સારી રીતે જાણવું અને સમજવું જોઈએ. એકબીજાના સુખ-દુઃખ, સારા-ખરાબથી સારી રીતે વાકેફ રહે છે. જ્યારે મિત્રતા એવા બિંદુએ પહોંચે છે જ્યાં ઔપચારિકતા અને દેખાડો કરવાની જરૂર નથી, ત્યારે લાંબાગાળા સુધી ચાલનારી મિત્રતા શરૂ થાય છે.

બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તે એક મિત્રતા છે જેની કસોટી થઈ ચૂકી છે અને તેમાં ખરી ઊતરી છે.

મિત્રો ઓછા રાખો, પરંતુ મિત્રતા એકતરફી ન હોવી જોઈએ

વિશ્વભરના મનોવૈજ્ઞાનિક સંશોધનોએ સાબિત કર્યું છે કે મિત્રતા શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય બંને પર હકારાત્મક અસર કરે છે.

ઠીક છે, આને ચકાસવા માટે આપણને કોઈ સંશોધનની જરૂર નથી. આપણી મિત્રતાના ઉદાહરણથી જ આપણે આ સંબંધનું મહત્ત્વ અને ઊંડાણ સમજી શકીએ છીએ.

સારા સ્વાસ્થ્ય અને લાંબા અને સુખી જીવન માટે મિત્રતા અને સામાજિક સંબંધો જરૂરી છે. મિત્રો સાથે મળવાની અને વાત કરવાની અસર અમુક કિસ્સામાં દવાઓ જેટલી અસરકારક હોઈ શકે છે.

પરંતુ આ લાભ મેળવવા માટે, આખી દુનિયાને તમારા મિત્રને બોલાવવાની અથવા બનાવવાની જરૂર નથી. ‘વેરી વેલ માઇન્ડ’ નો અહેવાલ દર્શાવે છે કે આપણા શરીર, મન અને એકંદર સુખાકારી માટે મિત્રતાના ફાયદા માટે સમગ્ર વિશ્વમાંથી ભીડની જરૂર નથી. ફક્ત થોડા નજીકના મિત્રો પૂરતા છે.

બીજી તરફ, ઉપરછલ્લી મિત્રતા હૃદય અને દિમાગને સ્વસ્થ રાખશે અને લાંબુ જીવન જીવશે તેવી અપેક્ષા રાખવી વ્યર્થ છે. ઉલટું, આવી મિત્રતાથી ઘણા નુકસાન થાય છે.

આવી સ્થિતિમાં સમાનતાના આધારે મિત્રતા વિકસે તે જરૂરી છે. જેટલા વહેલા તમે તમારી જાતને ઢોંગી, કૃત્રિમ અને એકતરફી મિત્રોથી દૂર રાખો, તેટલું સારું.