49 મિનિટ પેહલાલેખક: શિવકાંત શુક્લ
- કૉપી લિંક
દરેક વ્યક્તિથી ભૂલો થાય છે. આ દુનિયામાં કોઈ સંપૂર્ણ નથી. આપણે બધા ક્યારેક, જાણતા-અજાણતા, આપણી કોઈ વાતથી કોઈના હૃદયને ઠેસ પહોંચાડીએ છીએ. ભૂલ કરવી ખરાબ નથી, ભૂલ કર્યા પછી સ્વીકાર ન કરવો એ ખરાબ છે. જો તમે તેમના માટે માફી માગશો અથવા માફ કરશો તો ભૂલો એટલી મોટી નહીં હોય. પણ ‘આઈ એમ સોરી’ કહેવું કે લખવું જેટલું સહેલું છે, તેટલું દિલથી અનુભવવું અને માફી માગવી સહેલું નથી .
- શા માટે માફી માગવી એટલી મુશ્કેલ છે?
- શા માટે અને કેવી રીતે માફી માગવી જોઈએ?
- માફી માંગવાની સાચી રીત કઈ છે?
- આપણી ભૂલો ન સ્વીકારવાથી આપણા સંબંધો પર કેવી અસર થાય છે?
આજની રિલેશનશિપ કોલમમાં આપણે આવા કેટલાક પ્રશ્નોના જવાબો શોધવાનો પ્રયત્ન કરીશું.
શા માટે માફી માંગવી મુશ્કેલ છે? જો તે આટલું સરળ હોત તો વિશ્વમાં દરેક વ્યક્તિ પોતાની ભૂલો સ્વીકારીને માફી માંગી લેતી હોત અને આટલા બધા ઝઘડા ન હોત.
આ અંગેનો સામાજિક વિજ્ઞાનનો અભ્યાસ રિસર્ચ જર્નલ ‘સેજ’માં પ્રકાશિત થયો હતો. આ અભ્યાસ મુજબ, લોકો માફી ન માગવાના કેટલાક મુખ્ય કારણો નીચે મુજબ છે-
- તેઓ ખરેખર બીજી વ્યક્તિની કાળજી લેતા નથી.
- માફી માગવાથી તેમની પોતાની-છબીને ઠેસ પહોંચે છે.
- તેઓને લાગે છે કે માફી માગવાથી કોઈ ફાયદો થશે નહીં.
શા માટે માફી માગવી મહત્ત્વપૂર્ણ છે? જો તમને તમારી ભૂલનો અહેસાસ થાય અને તેને સ્વીકારી લો અને કહો કે એવું ફરી નહીં થાય, તો આ માફી છે. માફી માગવી અથવા માફી આપવી એ દર્શાવે છે કે તમે જે કર્યું અથવા કહ્યું તે તમને પસ્તાવો છે. તમે જાણો છો કે તે ખોટું હતું અને ભવિષ્યમાં તેને ફરીથી ન થાય તે માટે તમે વધુ સખત પ્રયાસ કરશો.
જ્યારે તમે ખોટા હો ત્યારે માફી ન માગવી એ વ્યક્તિગત અને વ્યાવસાયિક સંબંધો માટે હાનિકારક બની શકે છે. આનાથી ગુસ્સો, નારાજગી અને દુશ્મનાવટ પણ થઈ શકે છે, જે સમય જતાં વધી શકે છે.
સાચી ક્ષમા એટલે ભૂલોમાંથી શીખવું સંબંધમાં થયેલી ભૂલની માફી માગવી કે સ્વીકારવાથી તમારો સંબંધ મજબૂત બને છે. જો કે, લોકો વિચારે છે તેટલું તે સરળ નથી કારણ કે તમારો અહંકાર અથવા સ્વભાવ તમને તે કરવા દેતો નથી.
ઇમાનદારી પૂર્વકની માફી એ છે જે સાચી સહાનુભૂતિ, પસ્તાવો અને ખેદ વ્યક્ત કરે છે, તેમજ ભૂલોમાંથી શીખવાનું વચન આપે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તમારે ખરેખર કબૂલ કરવાની જરૂર છે કે તમે કંઈક ખોટું કર્યું છે જેના માટે તમે દિલગીર છો.
ક્યારે માફી માગવી?
માફી ક્યારે માંગવી તે જાણવું એટલું જ અગત્યનું છે કે, માફી કેવી રીતે માંગવી તે જાણવું. તેને નીચે આપેલા નિર્દેશો પરથી સમજો.
- જો તમને શંકા છે કે તમે જે કંઇક કર્યું છે, ઇરાદાપૂર્વક અથવા આકસ્મિક રીતે, કોઈ બીજાને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે, તો માફી માંગવી અને પરિસ્થિતિ સમજાવવી મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
- જો તમે જે કર્યું છે તે તમારી સાથે થયું હોત, તો તમને ખરાબ લાગ્યું હોત. જો એવું હોય તો દેખીતી રીતે બીજાને પણ ખરાબ લાગ્યું હોય. આવી સ્થિતિમાં, માફી માંગવી જ જોઈએ.
- માફી માંગવાથી તમને તમારી ભૂલો ‘કબૂલ’ કરવાની તક મળે છે, પરંતુ તમે જે વિચારો છો તે સાચું હતું કે ખોટું તે પણ જાહેર કરવાની તક આપે છે.
- ભલે તમે જાણી જોઈને કંઈ ન કર્યું હોય, પરંતુ અજાણતા તમારા શબ્દોથી કોઈને દુઃખ થયું હોય કે દુઃખ પહોંચ્યું હોય, તો પણ માફી માગવી એ યોગ્ય નિર્ણય છે.
જ્યારે ઇમાનદારીપૂર્વક માફી માંગવાથી સંબંધ સુધારવામાં મદદ મળી શકે છે છતાં લોકો ઘણીવાર તે કરવા માગતા નથી. આપણે ખોટા હતા એ સ્વીકારવું ખૂબ મુશ્કેલ છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાં સમજો કે માફી માગતી વખતે કઈ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે.
માફી માગવામાં ક્યારેય મોડું થતું નથી જો તમને માફી માંગવાની તક મળે તે પહેલાં લોકો તમારા જીવનમાંથી ચાલ્યા જાય છે,અથવા પરિસ્થિતિ એટલી ખરાબ થઈ જાય કે માફી માગવી શક્ય જણાતી નથી, તો તમારી જાતને યાદ કરાવો કે માફી માંગવામાં ક્યારેય મોડું થયું નથી. જો તમને લાગે કે સમાધાન કરવાનો વિચાર નિરાશાજનક છે, તો પણ તે પ્રયાસ કરવા યોગ્ય છે. લાગણીઓને દબાવવી સારી નથી, ખાસ કરીને જો તમારી પાસે વસ્તુઓને યોગ્ય બનાવવાની ઇચ્છા હોય.
જો તમને એવું લાગતું હોય કે તમારે કોઈની સાથે સંબંધ ફરીથી બાંધવાનો પ્રયાસ છોડી દેવો જોઈએ, તો વિચારો કે અફસોસ સાથે જીવવામાં કેવું લાગશે. જો તમે જેને પ્રેમ કરો છો તેને દુઃખ પહોંચાડ્યું હોય (પછી તે પ્રેમ રોમેન્ટિક હોય કે ન હોય), તો તમારે ક્યારેય કોશિશ છોડવી ન જોઈએ.
શા માટે હંમેશા નાનાઓ પાસેથી ક્ષમાની અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે? આપણે નાનપણથી જોયું છે કે નાના હંમેશા વડીલોની માફી માંગે છે. સમાજ પણ એવી જ અપેક્ષા રાખે છે. શું તમે ક્યારેય કોઈ માતા-પિતાને તેમના બાળકો અથવા શિક્ષકોને તેમના વિદ્યાર્થીઓ અથવા કોઈ બોસને તેમના કર્મચારીઓ સામે માફી માગતાં સાંભળ્યા છે? ના.
માફી માંગવી પણ મુશ્કેલ બની જાય છે કારણ કે તેની સાથે એક (પાવર ઇક્વેશન) શક્તિ સમીકરણ જોડાયેલું છે. આપણે આ માનસિકતાથી ઉપર ઊઠીને આપણી જાતને બદલવાની જરૂર છે. ભૂલ થાય તો માતા-પિતાએ પણ પોતાના બાળકોની માફી માગવી જોઈએ અને વડીલોએ નાનાની માફી માગવી જોઈએ જેથી બાળકો માફીની શક્તિને સમજી શકે.
બાળકોને એ શીખવવું જોઈએ કે તેને ઉંમર, સત્તા, પદ, અહંકાર અને ઘમંડ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. જ્યારે પણ આપણે ભૂલ કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે ખૂબ જ સરળ અને નમ્રતાથી માફી માંગવી જોઈએ.
અને છેલ્લે સૌથી મહત્ત્વની વસ્તુ. છેવટે, શા માટે માફી માગવી એ આપણા શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે સારું છે? માફી માગવાથી આપણી અંદર શું બદલાવ આવે છે?
