શિયાળામાં બાળકોમાં ફેફસાંનું ઇન્ફેક્શન વધે છે: આનાથી દર વર્ષે પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના 4 લાખ બાળકો મૃત્યુ પામે છે, જો તેમનામાં આ 8 લક્ષણો દેખાય તો તરત જ ડોક્ટરની સલાહ લો

બાળકો માટે શિયાળાની ઋતુ ખૂબ જ પડકારજનક હોય છે. ઠંડું હવામાન, સૂકી હવા અને લાંબા સમય સુધી ઘરની અંદર રહેવાને કારણે તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી પડી જાય છે. આવી પરિસ્થિતિઓમાં, બાળકોને યોગ્ય સંભાળની જરૂર છે. થોડી બેદરકારીના કારણે તેઓ શરદી, ફ્લૂ, બ્રોન્કાઈટિસ અને ન્યુમોનિયા જેવા શ્વાસ સંબંધી રોગોથી પીડાઈ શકે છે.

નેશનલ લાઇબ્રેરી ઑફ મેડિસિનમાં પ્રકાશિત થયેલા અહેવાલ મુજબ ભારતમાં દર વર્ષે પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લગભગ 4 લાખ બાળકો શ્વાસ સંબંધી રોગોને કારણે મૃત્યુ પામે છે. ભારતમાં દર વર્ષે, વિવિધ કારણોસર 13% થી 16% બાળકોના મૃત્યુ એક્યુટ રેસ્પિરેટરી ઈન્ફેક્શન (ARI)ને કારણે થાય છે. આના પરથી આપણે તેની ગંભીરતાનો અંદાજ લગાવી શકીએ છીએ.

શિયાળામાં બાળકોમાં ફેફસાંના ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધી જાય છે. જો કે, યોગ્ય કાળજી અને પર્યાપ્ત સલામતીનાં પગલાંથી બાળકોને આનાથી સુરક્ષિત કરી શકાય છે.

તેથી, આજે કામના સમાચારમાં આપણે શ્વસન ચેપ વિશે વાત કરીશું.

નિષ્ણાત: ડૉ. એસ. ઝેડ. જાફરી, પલ્મોનોલોજિસ્ટ અને એલર્જીસ્ટ, ઈન્દોર

પ્રશ્ન- રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શન શું છે? જવાબ- રેસ્પિરેટરી ઈન્ફેક્શન એ શ્વાસ સંબંધિત ગંભીર સમસ્યા છે.આ ત્યારે થાય છે જ્યારે વાયરસ અથવા બેક્ટેરિયા મોં અથવા નાક દ્વારા શરીરમાં પ્રવેશ કરે છે. આ ચેપ નાક, ગળા, શ્વસન માર્ગ અથવા ફેફસામાં થઈ શકે છે. આ ચેપ હવામાં રહેલા બેક્ટેરિયા દ્વારા અથવા ચેપગ્રસ્ત વ્યક્તિઓના સંપર્કમાં આવવાથી ફેલાઈ શકે છે.

બાળકો અને વૃદ્ધોમાં શ્વસન ચેપનું જોખમ વધારે છે. સામાન્ય રીતે લોકો તેના લક્ષણોની અવગણના કરે છે, પરંતુ કેટલીકવાર તે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.

પ્રશ્ન: શિયાળામાં બાળકોને રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનનું જોખમ કેમ વધારે હોય છે? જવાબ- શિયાળામાં બાળકોમાં શ્વસન સંબંધી ચેપનું મુખ્ય કારણ તેમની નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ છે. શિયાળામાં બાળકો વધુ સમય ઘરની અંદર રહે છે. આવી સ્થિતિમાં, ઘરમાં ભેજને કારણે વધતા બેક્ટેરિયા ઇન્ફેક્શનનું કારણ બની શકે છે.

આ સિવાય મોટા ભાગના બાળકો ઠંડીને કારણે હાથ ઓછા ધોતા હોય છે. જ્યારે તેઓ તેમની આંખો, નાક અથવા મોંમાં આંગળીઓ નાખે છે, ત્યારે બેક્ટેરિયા સરળતાથી તેમના શરીરમાં પહોંચે છે.

નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી સમજો કે શિયાળામાં બાળકોમાં શ્વસન સંબંધી કયા રોગોનું જોખમ વધે છે.

પ્રશ્ન- રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનનાં લક્ષણો શું છે? જવાબ- જો બાળકને વારંવાર શરદી, તાવ, ઉધરસ કે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થતી હોય તો તે શ્વસન સંબંધી ચેપનો સંકેત હોઈ શકે છે. તેને અવગણવું જોઈએ નહીં. આ સિવાય રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનનાં અન્ય કેટલાંક લક્ષણો પણ છે. નીચેના ગ્રાફિક પરથી તેને સમજો-

પ્રશ્ન- કયા બાળકોને રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનનું જોખમ વધારે છે?

જવાબ- નવજાત શિશુથી લઈને 5 વર્ષ સુધીના બાળકોને શ્વસન ચેપનું જોખમ વધુ હોય છે. આ ઉપરાંત આ બાળકો પણ વધુ જોખમમાં છે –

પ્રશ્ન- રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શન કેટલું ખતરનાક છે?

જવાબ- રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શન તીવ્રતા તે કયા સ્તર પર છે તેના પર આધાર રાખે છે. સામાન્ય રીતે તે બે પ્રકારના હોય છે. પ્રથમ અપર રેસ્પિરેટરી ટ્રેક્ટ ઇન્ફેક્શન (URTI) અને બીજું લોઅર રેસ્પિરેટરી ટ્રેક્ટ ઇન્ફેક્શન (LRTI) છે.

અપર રેસ્પિરેટરી ઈન્ફેક્શન (URTI) આમાં, બેક્ટેરિયા અથવા વાયરસ ઉપલા શ્વસન માર્ગ એટલે કે નાક, ગળા અને વૉઇસ બોક્સને અસર કરે છે. તે છીંક અથવા ઉધરસમાંથી ડ્રોપ્સ દ્વારા સીધા સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે.

આ ઉપરાંત, બેક્ટેરિયાના સંપર્કમાં આવેલા હાથ વડે તમારા નાક અથવા મોંને સ્પર્શ કરવાથી પણ વાયરસ ફેલાય છે. તે સામાન્ય રીતે સારવાર પછી ઠીક થઈ જાય છે, પરંતુ લાંબા સમય સુધી ચેપને કારણે કાનમાં દુખાવો અથવા ગળામાં સોજો આવી શકે છે.

લોઅર રેસ્પિરેટરી ટ્રેક્ટ ઈન્ફેક્શન (LRTI) તે ફેફસાં અને ગળાની નીચેના માર્ગને અસર કરે છે. આ ચેપ વધુ ગંભીર હોઈ શકે છે. ન્યુમોનિયા, અસ્થમા અથવા બ્રોન્કાઇટિસનું જોખમ રહેલું છે. તેથી, જો કોઈ લક્ષણો દેખાય તો ડૉક્ટરની સલાહ લેવી મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

પ્રશ્ન- બાળકને શ્વસનતંત્રમાં ચેપ લાગે તો શું કરવું? જવાબ: જો બાળકને શ્વાસની તકલીફ હોય તો વિલંબ કર્યા વિના તરત જ ડૉક્ટરની સલાહ લો. ડૉક્ટર બાળકનાં લક્ષણોના આધારે દવાઓ અને સાવચેતીઓ રાખવાની સલાહ આપશે.

પ્રશ્ન- માતા-પિતાએ તેમના બાળકોને રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનથી બચાવવા શું કરવું જોઈએ? જવાબ- પલ્મોનોલોજિસ્ટ ડૉ. એસ. ઝેડ. જાફરી કહે છે કે, બાળકોને આનાથી બચાવવા માટે તેમને વર્ષમાં એકવાર ઈન્ફલ્યુએન્ઝા રસી અપાવવી જોઈએ. આ રસી વાયરલ ચેપનું જોખમ ઘટાડે છે. આ સિવાય માતા-પિતા અન્ય કેટલાક ઉપાયો પણ અપનાવી શકે છે. નીચેના ગ્રાફિક પરથી આને સમજો-

પ્રશ્ન- રેસ્પિરેટરી ઇન્ફેક્શનની સારવાર શું છે? જવાબ- આ માટે ડૉક્ટરો એન્ટિવાયરલ અથવા એન્ટિબાયોટિક દવાઓ આપે છે. તેઓ સતત અને પરેશાન કરતી ઉધરસને ઘટાડવા માટે સીરપ આપી શકે છે. જો સ્થિતિ વધુ બગડે તો ઓક્સિજન થેરાપી પણ આપી શકાય છે.